Tímarit lögfræðinga - 01.03.1973, Side 21

grein vera undanþegið greiðslu á tekju- og eignarskatti til ríkissjóðs
og á útsvari í bæjar- og sveitarsjóði í 3 ár eftir stofnun.
Nú var stofnað hér í Reykjavík á árinu 1938 atvinnufyrirtæki, sem
öðlaðist þessi skattfríðindi og fékk á þeim staðfestingu atvinnumála-
ráðuneytisins. L. nr. 9/1941 eru birt í Stjórnartíðindum þ. 5. maí og
tóku þegar gildi. Það var því lagður tekju- og eignarskattur á þetta
fyrirtæki árið 1941, þ. e. á tekjur þess árið 1940 og eign í árslok.
Þessu var mótmælt af hálfu fyrirtækisins og bent á, að undanþágu-
tíminn hafi ekki verið útrunnin á því tímabili, er skattlagningin var
miðuð við, og var það að vísu ágreiningslaust. Hins vegar var því
haldið fram af hálfu skattkrefjanda, að undanþágan hafi fallið niður,
um leið og heimildarlögin voru felld úr gildi.
Prófessor Ólafur ræðir í álitsgerð sinni þá spurningu, hvort ein-
hver ákvæði stjórnarskrárinnar takmarki vald löggjafans til þess að
fella með þessum hætti úr gildi skattfrelsi, er tiltekinn aðili hafi áður
notið, og kemst síðan að þeirri niðurstöðu, að hið eina ákvæði stjórn-
arskrárinnar, sem til mála gæti komið, að fæli í sér slíka takmörkun,
væri 67. gr. hennar. Og hann telur engan vafa á, að þetta ákvæði
stjórnarskrárinnar beri að skilja svo rúmt, að skattfrelsið falli þar und-
ir, — það verði í þessu sambandi að skoða sem eignarréttindi, er njóti
verndar samkvæmt 67. gr. stjórnarskrárinnar, og verði það því ekki
skert án bóta. En próf. Ólafur telur, að skattfrelsið njóti þessarar
verndar einvörðungu af þeim sökum, að það hafi verið byggt á samn-
ingi, að vísu opinbers réttar eðlis, þar sem löggjafinn hafði í raun
gefið tilteknum aðila loforð um skattfríðindi um ákveðið árabil, og
stjórnvald síðan staðfest það loforð með bréfi.
Þetta mál kom til úrlausnar Hæstaréttar, og er dómurinn í 14. bindi
dómasafns réttarins 1943 bls. 154, en þar segir: „Telja verður, að ekki
hafi verið unnt, með áfnámi laga nr. 57/1935 að svipta skattfrelsi og
útsvars um 3 ár þau fyrirtæki, sem þessi hlunnindi höfðu áður verið
veitt samkvæmt heimild í greindum lögum, sbr. 62. gr. stjómarskrár-
innar nr. 9/1920“.
I grein sinni ræðir próf. Ólafur annan dóm Hæstaréttar um skylt
efni, það er dómur í 19. bindi 1948, bls. 587. Efni þess máls var, að
með 2. gr. 1. nr. 61/1939, um skatt og útsvarsgreiðslu af stríðsáhættu-
þóknun, var svo ákveðið, að stríðsáhættuþóknanir eftir nánar til-
greindum samningum milli útgerðarmanna og sjómanna skyldu vera
undanþegnar tekjuskatti og tekjuútsvari að hálfu leyti. Lög þessi urðu
til með þeim sérstaka hætti, að ríkisstjórnin hafði lofað aðilum að
vinnudeilu að greiða fyrir lausn hennar með því að beita sér fyrir
15