Tímarit lögfræðinga - 01.08.1978, Síða 29

fangsmiklum málum sýnist þó stundum rétt að draga saman þau atriði
úr málsatvikalýsingu, sem dómari vill leggja áherslu á við sönnunar-
mat. Þetta leiðir óhjákvæmilega til endurtekninga, en getur verið
nauðsynlegt samhengis vegna.
Jafnframt þessu gerir dómari í áfellisdómi grein fyrir því, við hvaða
lagaákvæði hið sannaða atferli varðar. 1 einföldum málum er stundum
látið nægja að vísa til ákæru um þetta atriði, en það er í raun óæski-
legt. Dómarinn á hér að taka sjálfstæða afstöðu.
Stundum heyrist því fleygt, einkum af hálfu lögmanna, að dómar
í opinberum málum séu stuttaralegir að því er varðar rökstuðning,
dómarar séu sparir á útlistanir á niðurstöðum og noti staðlað, hefð-
bundið orðalag. Þetta er e.t.v. rétt að einhverju leyti, t.d. í minni hátt-
ar og „rútínu“málum. Á hinn bóginn verður að hafa í huga, að hér á
mælgi ekki við, heldur ber að einskorða sig við efni málsins. Dómur
er ekki fræðiritgerð heldur úrlausn á tilteknu, afmörkuðu sakarefni,
þar sem ekki eiga við almennar hugleiðingar. í rökstuðningi, sem kem-
ur á eftir atvikalýsingu, er og yfii'leitt ekki svigrúm til málalenginga
án þess að um endurtekningar verði að ræða. Dómarinn verður ein-
ungis að vísa til tiltekinna atriða, sem áður hafa verið rakin, og draga
ályktanir af þeim án þess að yfirleitt sé þörf margra orða þar um, en
þetta er þó mjög háð eðli máls. Stundum reynir auðvitað á túlkun
lagaákvæða, sem gefur þá tilefni til lögfræðilegra hugleiðinga.
Það er ljóst, að samning niðurstöðu er erfiðasti þátturinn í samn-
ingu dóma. Þessar tiltölulega fáu setningar krefjast iðulega mikillar
yfirlegu og heilabrota. Dómaranum nægir hér ekki að vísa til hug-
lægra áhrifa, sem hann hefur orðið fyrir af málinu, heldur má hann
einungis draga ályktanir af áþreifanlegum atvikum, þannig að ekki
verði vefengt með skynsamlegum rökum, sbr. 108. gr. oml. um sönn-
unarmat dómara. Lengdin skiptir hér ekki öllu máli.
Þótt dómarar leiti mikið í dómasöfnum og lagaritum til stuðnings við
dómasamningu, er ekki algengt, að tilvitnanir í slíkt komi fram í dóm-
um, og verður það að teljast eðlilegt. Hér er um að ræða hjálpartæki
við dómasamningu, sem ekki er ástæða til að tilgreina nema í ein-
staka tilvikum.
Lokakafli forsendna lýtur að tilvísun til refsiheimilda, ákvörðun
um refsingu og önnur viðurlög og loks ákvörðun um málskostnað. Ég
sé ekki ástæðu til að fara mörgum orðum um þennan þátt. Það er
yfirleitt ekki tilefni til mikilla bollalegginga í þessum hluta dómsins.
Mér finnst þó, að dómarar mættu gera meira af því að greina þau
atriði, sem þeir byggja á við ákvörðun refsingar. Venjulega er hér
75