Tímarit lögfræðinga - 01.08.1978, Blaðsíða 37

taka ákvörðun um það, hvort rétt sé að áfrýja dómi eða ekki.
Um sjálfar röksemdir dómanna er erfitt að segja nokkuð ákveðið.
Þær hljóta að sjálfsögðu að fara eftir málsefninu hverju sinni, og
eru því eins breytilegar og málin eru mörg. En mjög almennt séð, má
segja, að venjulega hefjist rökstuðningurinn á því, að fjalla um sönn-
unarþátt málsins, hvað telst sannað og hvers vegna, og er þá ýmis
háttur á hafður eftir eðli sönnunargagns, hvort um er að ræða skrif-
leg gögn, vitnisburði eða aðiljaskýrslur. Er þá hvort tveggja til, að
vitnað er almennt til tiltekinna gagna, t.d. „Með vísan til framan-
greindra vitnisburða . ..“ eða að sönnun er leidd af einhverju ákveðnu
sönnunargagni og er þá meira sérgreind, t.d. „Með vísan til kaup-
samningsins á dskj. nr. 3, telur dómurinn sannað,“ o.s.frv. Eða að
endingu, að sönnun er byggð á hvort tveggja þessu, t.d. þegar tekið
er til orða eitthvað á þessa leið: „Með vísan til framangreindra vitnis-
burða, einkum til vitnisburðar N.N“‘, — eða, „svo og til samningsins
á dskj. nr. 3 telur dómurinn sannað .. .“ o.s.frv.
Þegar búið er að afgreiða sönnunaratriði málsins, er venja að snúa
sér að lagalega þættinum. Ég ætla að sjálfsögðu ekki að gerast lang-
orður um lagaskýringar í þessum hópi, en í örstuttu máli þá byggjast
þær á orðaskýringum, tilgangi laganna, undirbúningi við lagasetn-
ingu, greinargerðum og umræðum í þinginu.
Yfirleitt er rökstuðningur í íslenskum dómum stuttorður og hnit-
miðaður við niðurstöðuna, laus við miklar vangaveltur í lögfræði eða
siðfræði. Má segja, að það sé hvort tveggja í senn styrkur íslenskra
dóma og veikleiki. Styrkur vegna þess, að þá er efasemdunum ýtt til
hliðar, og niðurstaðan verður heilsteyptari, a.m.k. á yfirborðinu, en
veikleiki, vegna þess, að þá fá þeir, sem dóminn lesa, ekki nægilega
innsýn í þá þætti, sem hafa togast á í huga dómarans og hjarta, er
hann samdi dóminn. En opinská dómsniðurstaða getur haft örvandi
áhrif á lögfræðiléga umræðu, og þar af leiðandi lögfræði almennt. Með
þetta í huga, þá sakna ég oft þess, að íslenskir dómarar skuli ekki
vera eins einlægir og opinskáir og starfsbræður þeirra t.d. í Bretlandi,
Bandaríkjunum og Noregi. Ég geri mér hins vegar fulla grein fyrir
því, að slíkir dómar bjóða gagnrýninni heim, því að þeir liggja langt-
um betur við höggi, heldur en stuttorðu dómarnir. Það ætti þó ekki
að hræða dómara um of, því að fagleg og heiðarleg gagnrýni er af
hinu góða. Aftur á móti er slæm gagnrýni af hinu illa, því að hún
grefur undan því trausti, sem almenningur þarf að bera til dómstól-
anna, ef vel á að vera.
Það fer að sjálfsögðu eftir kröfugerðinni og málsástæðunum, hversu
83