Tímarit lögfræðinga - 01.12.1986, Síða 17

4.4. 59. gr. laga nr. 3/1878
Samkvæmt 2. mgr. 59. gr. skiptalaga má eftirlifandi maki halda öllu
búinu eða nokkru af því, hvort sem eru fasteignir, skip eða lausafé,
þótt það nemi meira en búshluta maka og arfi, enda skuldbindi maki
sig til, ef til kemur, að greiða samerfingjum sínum í peningum það,
sem umfram er. Ekki kemur skýrt fram, hvort réttur maka samkvæmt
2. mgr. 59. gr. er bundinn við hjúskapareignir eða taki líka til séreign-
ar.15) Þegar maki notfærir sér þennan rétt, einfaldar það mjög alla
skiptameðferðina. Meta verður eignir búsins til peninga og reikna út
erfðahluta ei-fingjanna, og eftirlifandi maki greiðir þeim síðan erfða-
hluta þeirra í peningum. Það getur verið mikið hágsmunamál fyrir
maka að notfæra sér þessa heimild, því að yfirleitt eru eignir lágt
metnar hjá skiptarétti. Sú takmörkun er þó á rétti maka samkvæmt 59.
gr., að hafi hinn látni ráðstafað munum, sem tilheyrðu honum, með
erfðaskrá, þá verður réttur langlífari maka að víkja.16)
4.5. 62. gr. laga nr. 3/1878
Þegar langlífari maki heldur öllu búinu, verður hann að greiða erf-
ingjum hlut þeirra í peningum, nema erfirigjar veiti honum frest.
Þetta gildir alfarið um lögráða erfingja og erfingja samkvæmt erfða-
skrá. Að því er ólögráða erfingja varðar, getur langlífari maki fengið
frest, með leyfi skiptaréttar, til að greiða út hlut ófjárráða barna.
Samkvæmt 62. gr. skiptalaga er hægt að láta erfðahluti ófjárráða barna
standa inni hjá því hjóna, sem lengur lifir, gegn veði í búinu öllu eftir
þinglýstu ágripi af skiptagerð, ef arfur barnanna verður ekki greidd-
ur af hendi, án þess að selja verði það af lausafé eða fasteignum bús-
ins, sem hið eftirlifandi þarf með til atvinnu sinnar eða daglegra nauð-
synja.17) Þessu úrræði svipar mjög til setu í óskiptu búi, en margt
15) Sarakvæmt dönskum skiptalögum (62. gr. c) gildir þessi útlausnarréttur eingöngu gagn-
vart hjúskapareignum, og er maki ekki talinn hafa rétt til að yfirtaka séreignir gegn því
að greiða í peningum það, sem umfram er. Réttur maka til útlagningar á séreign er þó
hinn sami og réttur annarra erfingja, og maki á alltaf rétt á útlagningu eftir mati að því
er varðar arf hans úr séreigninni. Sjá Ernst Andersen: Arveret, s. 37.
16) Samkvæmt 66. gr. 2. mgr. dönsku erfðalaganna getur maki ekki, eins og áður segir,
ráðstafað með erfðaskrá vissum hjúskapareignum, án samþykkis maka síns, þ.e. fast-
eign, sem fjölskyldan býr í eða er notuð við atvinnurekstur beggja eða hins, innbúi
eða vinnutækjum hins makans.
17) Þessu var breytt í Danmörku árið 1963 og ákvæðið um veð í öllu búinu afnumið, þar
sem það var ekki talið samrýmast banni gjaldþrotalaga við allsherjarveði. í stað þess
á að setja hæfilega tryggingu miðaða við aðstæður, og er það nú yfirleitt fasteignaveð,
sbr. Jórgen Graversen, s. 39.
231