Tímarit lögfræðinga - 01.12.1986, Side 44

horfum, sem e.t.v. lúta ekki lögfræðilegum lögmálum nema að nokkru
leyti. Um slík atriði má deila endalaust, en karp af því tagi er mér
ekki lagið. Ég get þó ekki látið hjá líða að benda á, að Þ.ö. víkur ekki
einu orði að þeirri staðhæfingu minni, að þetta nýja ákvæði, sem nú er
í 36. gr. samningalaganna, sé svo þokukennt og loðið að það muni
gagnast illa til almennrar leiðbeiningar og hafi því ekki tilætluð varn-
aðaráhrif. Ymsir íslenskir lögfræðingar hafa hins vegar, í mín eyru,
tekið undir þessa skoðun mína og merkir erlendir fræðimenn hafa
einnig látið í Ijós hliðstæðar efasemdir um sambærileg ákvæði í samn-
ingalögum annarra Norðurlandaþjóða. I miklu og nýlegu riti um samn-
ingarétt eftir Norðmanninn Jo Hov (Avtalerett, 1980) segir t.d. (á bls.
123-124) um viðkomandi ákvæði, sem þá lá fyrir í frumvarpsformi en
var lögtekið í Noregi árið 1983: „Den vesentligste innvending en etter
mitt skjonn kan rette mot forslaget til ny generalklausul, er at det —
til tross for de gode intensjoner som sikkert ligger bak det — har fátt
en sá rund og ullen form at det kan bety alt og ingenting ... Jeg tror
det er grunn til á anta at den fleksibilitet som tilsynelatende er be-
stemmelsens fortrinn, i virkeligheten vil vise seg á bli dens svakhet.“
f fyrrnefndri grein minni hafði ég einnig vikið að því, að orðalag ákvæð-
isins um „stöðu samningsaðilja“ gæfi tilefni til að ætla, að versnandi
fjárhagsstaða skuldara frá því að samningur var gerður og þar til að
efndum kemur verði fullgild ógildingarástæða samkvæmt 36. gr. Þ.Ö.
andmælir þessum skilningi mínum og segir (á bls. 106): „Þetta orðalag
höfðar fyrst og fremst til þess, hvort jafnræði hafi verið með samn-
ingsaðiljum, þ.e. hvort annar samningsaðilinn hafi með einhverjum
hætti neytt yfirburðastöðu gagnvart viðsemjanda sínum. Með hliðsjón
af orðum greinargerðarinnar og forsögu þessa orðalags má ... ljóst
vera, að það er misskilningur, að átt sé við fjárhagsléga stöðu samn-
ingsaðilja.“ Ekki fer þó milli mála, að orðalag greinarinnar sjálfrar úti-
lokar engan veginn fyrrnefndan skilning minn og það nær raunar erigri
átt, að orðið „staða“ lúti þarna einvörðungu að „jafnræði“ aðiljanna.
Ef það hefði verið ætlun löggjafans hefði þurft að taka það fram ber-
um orðum, enda hægðarleikur. Að mínu mati er t.d. enginn vafi á því,
að reglunni í 36. gr. samningalaga má beita um samnirig milli aðilja,
sem telja má að hafi staðið jafnt að vígi við samningsgerðina, og þar
sem ekki var um nein „neytendaviðskipti“ að ræða, svo sem Viðar Már
Matthíasson tekur reyndar skýrt fram í grein sinni um „nýjungar í
norrænum samningarétti“, sem birtist í 2. tbl. Úlfljóts 1984 (ummæli
hans eru þar á bls. 61-62), en Viðar var einmitt annar höfundur frum-
varps til laga nr. 11/1986! Hvað sem þessu líður get ég ekki betur séð
258