Tímarit lögfræðinga - 01.06.1992, Blaðsíða 33

Því hefur verið haldið fram, að þegar ákvæði er í leigusamningi á þá lund, að
leigutaka sé heimilt að framselja leiguréttinn með því að setja annan leigutaka í
sinn stað, og enginn áskilnaður er í samningi um samþykki leigusala, sé
meginreglan væntanlega sú, að leigutakanum sé jafnframt heimilt að setja hinn
nýja aðila inn í skyldur sínar.22 Eigi þetta a.m.k. við, þegar leigusamningur er
gerður til langs tíma, enda hafi framleiguheimildin að öðrum kosti takmarkaða
þýðingu. Sjá til athugunar Hrd. 1961219, þar sem framsalshafi leiguréttinda var,
með viðtöku afsals fyrir þeim réttindum, talinn hafa tekist á herðar allar þær
skyldur leigutaka, sem samningurinn tók til. Var því hafnað kröfu um riftun
framsals leiguréttinda, m.a. með þeim rökum, að upphaflegur leigusamningur
hefði að geyma ákvæði um heimild til framsals og not framsalshafa voru talin
hættuminni en not framseljandans og þess aðila, er hann leiddi rétt sinn frá,
upphaflegs leigutaka.23
Úrlausn þess, hvort heimilt er í öðrum tilvikum að framselja afnotaréttindi
með þeim réttaráhrifum, að framseljandi þeirra (skuldari) sé laus undan
skuldbindingum sínum gagnvart kröfuhafa, er meiri vafa bundinn og ræðst af
ýmsum atriðum. Þar geta skipt máli bæði túlkun samnings og eftirfarandi skipti
aðila, sbr. um hið síðastnefnda Hrd. 1986 120. Þar hafði leigusamningur hvorki
að geyma ákvæði um heimild til framsals leiguréttinda né heldur greiðslu
lóðarleigu eftir framsal leiguréttindanna. Leigutaki framleigði réttindi sín eigi
að síður, en hélt þó áfram að greiða lóðarleiguna til leigusala um nokkra hríð,
þrátt fyrir framsalið, en hætti greiðslum síðar. Þessa venju á greiðslu lóðarleig-
22 Henry Ussing, sama rit, bls. 284. Sjá einnig til athugunar um þetta efni Per Augdahl, sama nt, bls.
367.
23 í Hrd. 1961 219 voru málavextir þeir, að OLÍS fékk árið 1931 lóð leigða hjá Vestmannaeyjakaup-
stað til starfrækslu sinnar, og var upphaflegur leigutími 20 ár. Á leigutímanum mátti OLÍS selja og
veðsetja afnotarétt sinn ásamt mannvirkjum, enda færi sú ráðstöfun ekki í bága við leigumálann. Að
leigutíma liðnum var kaupstaðnum heimilt að taka lóðina í sínar hendur ásamt mannvirkjum fyrir
matsverð þeirra.
OLÍS framseldi síðan BP rétt sinn samkvæmt leigusamningnum, og gerði leigusali, að því er séð
varð, engar athugasemdir við þá ráðstöfun, enda mun það framsal ekki hafa haft í för með sér
breytingu á nýtingu lóðarinnar eða starfrækslu á henni. Leigusamningurinn var framlengdur
nokkrum sinnum. BP framseldi síðan HB rétt sinn samkvæmt samningnum fimm mánuðum áður en
leigutíminn rann út. Ætlaði HB að nota aðstöðuna til útgerðar, og hóf hann þar nokkrar
framkvæmdir auk þess sem hann veðsetti þessi réttindi.
Kaupstaðurinn taldi framsal réttindanna til HB fara í bága við rétt sinn, og var ágreiningur í þeim
efnum borinn undir dómstóla. f héraðsdómi var talið, að framsalið til HB hefði verið óskuldbind-
andi fyrir V. þar sem augljóst væri, að HB ætlaði að nota leigulóðina til annarra hluta en tiiætlunin
var samkvæmt upphaflega leigumálanum. Hæstiréttur komst að gagnstæðri niðurstöðu. Var til þess
vitnað, að framsalið hefði verið heimilt samkvæmt samningnum og starfsemi HB mun hættuminni
heldur en sú starfsemi, sem olíufélögin höfðu með höndum. Væru afnotin því ekki brot á ákvæðum
samningsins um notkun lóðarinnar. Sagði í dómi Hæstaréttar, að telja yrði, að með viðtöku afsalsins
hefði HB tekist á herðar allar þær skyldur leigutaka, sem samningurinn tók til. Var kröfu um ritftun
afsals lóðarréttindanna því hafnað, enda leigutími ekki útrunninn, er afsalið var gefið út og ekki
sönnuð önnur þau atvik, er valda ættu ógildi afsalsins.
27