Tímarit lögfræðinga - 01.06.1992, Blaðsíða 49

yrði ekki rekið samkvæmt ákvæðum XVII. kafla eml., og var kaupandanum því
veittur frestur til þess að afla gagna um gallann.53
Það ber að ítreka, sem áður er fram komið, að úrskurður bæjarþingsins og
dómur Hæstaréttar varða einvörðungu formhlið málsins, þ.e. hvort gagnaöflun-
arfrestur skyldi veittur eða ekki. Eigi að síður er tekið fram á báðum dómstigum,
að kaupandinn sé ekki skuldari samkvæmt bréfinu, og það þótt kaupandinn hafi
í samningi við seljandann tekið að sér greiðslu hinnar áhvílandi veðskuldar
gagnvart upphaflegum kröfuhafa. Umhugsunarefni er þá, hver merking verður
lögð í þau ummæli, svo sem atvikum málsins háttaði.
Hægt er að draga tvenns konar ályktanir af dómi þessum. Annars vegar er
hægt að draga þá ályktun, að í dóminum sé ekki tekin afstaða til neins annars en
þess, hverjum réttarfarsskilyrðum þurfi að fullnægja svo endurkröfumál selj-
anda (upphaflegs skuldara skuldabréfs) á hendur kaupanda (þess sem gagnvart
53 Málavextir í Hrd. 1981 1040 voru nánar þessir:
Bifreiðar og landbúnaðarvélar h.f. seldu Glerísetningum h.f. bifreið. Hluta kaupverðsins greiddu
Glerísetningar h.f. með því að gefa út skuldabréf, og voru gjalddagar þess fjórir, frá 18. ágúst 1980 til
18. nóvember 1980. Bréfið var tryggt með 1. veðrétti í bifreiðinni.
Síðan gerðist það, að Glerísetningar h.f. seldu fyrirtækinu Vendor h.f. bifreiðina. Hluta
kaupverðsins greiddi kaupandinn „... með því að taka að sér að greiða skuld við Bifreiðar og
landbúnaðarvélar h.f. samkvæmt veðskuldabréfi dags. 18/7 1980, kr. 1.742,000 ...“ Áður en bréfið
var að fullu greitt, komu gallar fram í bifreiðinni, sem lýstu sér í því, að hún bræddi úr sér, og neitaði
þá Vendor h.f. að greiða skuldabréfið.
Hinn 4. maí 1981 leystu Glerísetningar h.f. bréfið til sín með greiðslu til Bifreiða og landbúnaðar-
véla h.f., og þegar Glerísetningar h.f. voru orðnir handhafar bréfsins, höfðuðu þeir mál á hendur
Vendor h.f. á grundvelli skuldabréfsins og kröfðust greiðslu þess og staðfestingar á veðrétti í
bifreiðinni. Kváðust Glerísetningar h.f. reisa málsóknina á ákvæðum XVII. kaflaeml. ogreka málið
sem skuldabréfamál. Vendor h.f. krafðist sýknu, þar sem fyrirtækið væri ekki greiðsluskylt vegna
gallans.
f fyrsta þinghaldi, er málið var tekið fyrir í héraði, óskaði Vendor h.f. eftir fresti til þess að afla
gagna um gallann, en Glerísetningar h.f. neituðu um frestinn. Töldu Glerísetningar h.f. sig reka
málið sem skuldabréfamál samkvæmt XVII. kafla eml., og þær upplýsingar, sem Vendor h.f. vildi
afla og fá frest til, kæmust ekki að í málinu gegn andmælum þeirra. Byggðu Glerísetningar h.f. á því,
að með því að Vendor h.f. hefði Iofað sér að greiða skuld Glerísetninga h.f. við Bifreiðar og
landbúnaðarvélar h.f. hafi Vendor h.f. gengist undir þær skyldur skuldara, sem í bréfinu greini.
þ.á m. að sæta því, að mál út af skuldinni skyldi rekið samkvæmt XVII. kafla eml.
f úrskurði héraðsdóms var Vendor h.f. veittur frestur til þess að afla gagna um gallann. Byggðist
niðurstaða héraðsdóms á því, að skuldaraskipti hefðu ekki orðið að umræddu skuldabréfi, og því
yrði málið ekki rekið sem skuldabréfamál samkvæmt XVII. kafla eml. Sagði í úrskurði héraðsdóms:
... Líta verður svo á, þar sem skuldaraskipti fóru ekki fram með samþykki handhafa þess og
skuldarciganda né heldur lofaði stefndi handhafanum sérstaklega að gerast skuldari þess (feitleterun
Þ.Ö.), að stefnandi geti ekki krafið stefnda um greiðslu samkvæmt skuldabréfinu. Af því leiðir, að
mál þetta verður ekki rekið samkvæmt ákvæðum XVII. kafla laga nr. 85/1936." Úrskurð þennan
kærðu Glerísetningar h.f. til Hæstaréttar.
í Hæstarétti var úrskurður héraðsdóms staðfestur. Þar sagði, að Vendor h.f. væri ekki skuldari
samkvæmt skuldabréfinu (feitletrun Þ.Ö.), sem um væri deilt í málinu. Samkvæmt því og að öðru
leyti með vísan til atvika málsins var krafa Glerísetninga h.f. þess efnis, að úrskurði héraðsdóms um
frestveitinguna yrði hrundið, ekki tekin til greina.
43