Ægir - 01.08.1995, Blaðsíða 18

Norskur sjávarútvegur
Skipulag norsks sjávarútvegs er
töluvert frábrugðið þeim íslenska. í
Noregi ríkir sú meginregla að veiðar
og vinnsla eru aðskildar. Frá þessu eru
örfáar undantekningar í Norður-Nor-
egi þar sem bæjarútgerðum hefur ver-
ið leyft að eignast bæði skip og frysti-
hús, yfirleitt í krafti byggðastefnu. Svo
langt er gengið í því að halda þessu
aðskildu að fyrirtæki í fiskvinnslu fá
ekki einu sinni að gera langtímasamn-
inga við útgerðarmenn um að skip
þeirra leggi upp hjá þeim. Frystihúsa-
eigendur verða að kaupa allt hráefni
sem þeir þurfa í gegnum hib opinbera
fisksölukerfi.
Meginreglan að fiskimenn
eigi skip sitt
Og þegar talið berst að flotanum er
yfirleitt talað um fiskimenn en miklu
sjaldnar um útgerðarmenn. Þab stafar
af því að eigendur skipanna eru í flest-
um tilvikum skipstjórar þeirra jafn-
framt. Það er einungis í stærstu fyrir-
tækjunum sem útgerðarmenn sitja á
sínum kontór í landi og þau fyrirtæki
eru ekki svo mörg því mér var sagt ab
stærsta útgerðarfyrirtækið ætti níu
togara. Meginreglan er semsé sú að
fiskimenn eigi skip sitt.
Smærri skip í Norður-Noregi,
stærri skip í Suður-Noregi
Það ríkir nokkur klofningur innan
raða norskra fiskimanna. Hann er að
hluta til landfræðilegur og minnir um
margt á deilur Vestfiröinga og annarra
landsmanna urn aöganginn aö auð-
lindinni. í Norður-Noregi eru fiski-
skipin yfirleitt lítil. Það eru smábátar
og upp í vertíðarpunga sem stunda
veiðar úti fyrir strönd Lófóten og
Norður-Noregs. í stærri bæjunum eins
og Tromso og Hammerfest eru gerðir
út ísfisktogarar sem veiða í Barentshaf-
inu.
Á hinn bóginn er svo norski
úthafsflotinn sem gerður er út frá
sunnanverðum Noregi, svæðinu frá
Egersund til Álasunds. Þar er ab finna
öll nótaveiðiskipin, lítil og stór, sem
veiða síld, iobnu, makríl og bræðslu-
fisk í Norðursjó, stóra línubáta,
fjölveiðiskip og stór vinnsluskip sem
geta sótt á fjarlæg mib. Þennan flota
er hægt að senda þangað sem fiskur-
inn er hverju sinni og það líta Norð-
lendingarnir hornauga. Þeir vilja, rétt
eins og Vestfirðingar, helst hafa einka-
rétt á fiskinum úti fyrir Norður-Nor-
egi og í Barentshafi, í þab minnsta
forgangsrétt. Þeir saka Sunnlendinga
um hentistefnu og ábyrgöarleysi og
segja að þeir fleyti bara rjómann ofan
af veiðunum, en séu farnir um leib og
veiðin minnkar. Eftir sitji heima-
menn og lepji daubann úr skel, nema
þá til komi byggðastefna stjórnvalda.
Sunnlendingar segja hins vegar að
þeir séu bara að fylgjast með tíman-
um og hann kalli á hagræðingu og
fækkun skipa. Á síðasta þingi Norges
Fiskarlag brutust þessar deiiur út í
átökum um kvóta. Norðanmenn
vildu skera nibur kvóta sunnan-
manna af því að skipum þeirra hefur
fækkað og færa kvótann til sín, en
sunnanmenn svöruðu með því að
segja að það væri ekki réttlátt að
hagræðingin sem orðib hefur í
norskum sjávarútvegi komi noröan-
mönnum einum til góða.
Opin kvika í þjóðarsálinni
Það er inn í þessar deilur sem ís-
lendingar koma og því bitnar reiði
Norðlendinga haröar á okkur en ella.
Veiðar íslensku skipanna snerta opna
kviku í norskri þjóðarsál og því verða
viðbrögðin svo sterk sem raun ber
vitni. Það er alltaf auðveldara að fá út-
rás fyrir reiði sína á einhverjum bölv-
uðum útlendingum - þótt þeir kalli
sig frændur - en sínum eigin lands-
mönnum.
gætu gert kröfu um sögulegan rétt á
síidveiðum, allt suöur til Búlgaríu.
Við höfum alltaf sagt að þegar stofn-
inn nær þeirri stærð að hann fer að
hreyfa sig út fyrir norska lögsögu þá
erum við undir það búnir að deila hon-
um meb þeim þjóðum sem eiga land ab
útbreiðslusvæði sildarinnar, þ.e. Islend-
ingum, Færeyingum og Rússum. Þetta
hefði þurft að ræða áður en að því kom
að stofninn færi af stað, en það var ekki
gert og þess vegna eru vandræðin nú.
Þegar Norðmenn ákváðu að halda veið-
unum úr síldarstofninum í algeru lág-
marki í því augnamiði að byggja hann
upp, þá hefðu þeir átt að óska eftir því
við aðrar þjóbir að þær virtu þessa við-
leitni. í framhaldi af því hefðu menn átt
ab setjast niður og búa til stjórntæki
sem gæti haldið utan um veiðar úr
stofninum.
Þetta var því miöur ekki gert og nú
súpum við seyðið af því. Strandríkin
fjögur hafa ekki komiö sér saman um
veiðistjórnun og íslendingar og Færey-
ingar hafa tekið sér rétt til veiða úr
stofninum. Þetta er slæmt vegna þess að
þaö veikir málstað ríkjanna fjögurra
þegar aðrar þjóðir og til ab mynda Evr-
ópusambandið koma og krefjast þess ab
fá aö veiða síld. Fyrst íslendingar og
Færeyingar vilja ekki taka þátt í aö
stjórna veiðunum, hvernig geta þeir þá
neitaö öðrum þjóðum um að veiöa síld?
Með því eru menn að safna glóðum
elds að höfði sér.
En ef menn eru ekki tilbúnir aö taka
þátt í ab koma á skynsamlegri stjórnun
síldveiöa, þá verba Norðmenn ab breyta
stefnu sinni. Þá hljótum við að taka
upp þá stefnu að veiða meira úr stofn-
inum og halda honum niðri svo að
hann fari aldrei út úr norskri lögsögu.
Annað er út í hött meðan aðrar þjóðir,
og þá fyrst og fremst íslendingar, vilja
ekki taka þátt í að takmarka veiðarnar.
Þab mun koma niður á íslenskum fiski-
mönnum."
Strandríkin verða að standa saman
En livers vegna eiga íslendingar aö
lúta því að Norðmenn skammti þeim
veiðar úr Imefa?
„Þegar norsk stjórnvöld hófu samn-
18 ÆGIR