Tímarit lögfræðinga - 01.03.1997, Side 48

2.4 Greitt fyrr en eðlilegt var
Um þetta skilyrði 1. mgr. 134. gr. gþl. er ekki hægt að gefa neinar algildar
reglur. Við mat á því verður fyrst og fremst miðað við hvort greitt hafi verið
fyrir fyrirfram ákveðinn eða venjuhelgaðan gjalddaga og hvort ástæða þess að
greitt var fyrr hafi verið sú að gjaldþrotið var yfirvofandi.13 Um þetta skilyrði
greinarinnar hefur fallið einn athyglisverður dómur, samanber:
H 14. mars 1996, mál nr. 306/1994
Bú K. Jónssonar og Co var tekið til gjaldþrotaskipta þann 11. mars 1993 sem
jafnframt var frestdagur við skiptin. I málinu var gerð krafa um riftun á greiðslu
skuldar sem fram fór þann 10. desember 1992, þar sem gerðar voru upp eftirstöðvar
skuldabréfs sem gefið hafði verið út af hinu gjaldþrota félagi þann 5. júlí 1989. Bréfið
var tryggt með 2. veðrétti í fasteign eins stjórnarmanna hins gjaldþrota félags.
I forsendum dóms Hæstaréttar var tekið fram að um hafi verið að ræða greiðslu
skuldar sem ekki var komin í gjalddaga og því hafi hún verið greidd fyrr en eðlilegt
var. Greiðslunni var rift á grundvelli 1. mgr. 134. gr. gþl.
2.5 Greidd fjárhæð sem hefur skert greiðslugetu þrotamannsins verulega
Þessu ákvæði var breytt verulega frá því sem það var í 54. gr. gjaldþrotalaga
nr. 6/1978.1 eldri lögunum var samsvarandi skilyrði orðað á þann hátt að greidd
hafi verið fjárhæð sem réði úrslitum um gjaldfærni þrotamanns. Skilyrðið þótti
of þröngt, enda varð reynslan sú að á það reyndi lítið í tíð laganna frá 1978, því
sönnunarstaða þrotabúa samkvæmt ákvæðinu var mjög erfið.14 Akvæðinu hefur
nú verið breytt til samræmis við ákvæði norrænna laga, og verður því að telja
að t.d. danskir dómar hafi fordæmisgildi um beitingu greinarinnar.
Við túlkun samsvarandi dansks ákvæðis hefur verið lögð á það áhersla að
greiðslan hafi haft afgerandi áhrif á rekstur þrotamanns.15 Greiðslan er þá ekki
einungis metin miðað við heildareignir þrotamanns heldur einnig með hliðsjón
af því fé sem hann hefur á lausu til greiðslu skuldbindinga sinna á því
tímamarki er ráðstöfun fór fram.16
3. GREIÐSLA VENJULEG EFTIR ATVIKUM
Stefndi ber sönnunarbyrði fyrir því að greiðslan hafi þrátt fyrir allt verið
venjuleg eftir atvikum. Við þá sönnunarfærslu er að mörgu að huga og við það
mat verður fyrst og fremst að taka mið af eðli og sérstöðu hvers máls fyrir sig,
samanber:17
13 Sjá Viðar Már Matthíasson, bls. 107 og Niels 0rgaard, Konkursret, 4. útgáfa, Kaup-
mannahöfn, 1992, bls. 103, en báðir höfundar miða við gjalddaga kröfu eða skuldar.
14 í a.m.k. einum dómi Hæstaréttar var byggt á þessu skilyrði greinarinnar. Hins vegar var í
málinu ekki fallist á riftun greiðslunnar þar sem talið að var að hún væri venjuleg eftir
atvikum, sjá H 1994 1140.
15 Sjá Konkursloven, bls. 466 og 0rgaard, bls. 105.
16 Sjá Konkursloven bls. 466, og 0rgaard, bls. 104-105
17 Sjá einnig í þessu sambandi H 1931/1932 582
42