Tímarit lögfræðinga - 01.07.2002, Blaðsíða 41

Að þessum dæmum upptöldum ber þess að geta að umræða um uppskipt-
ingu fyrirtækja á sér helst stað í tengslum einkavæðingu víða um heim þar sem
farin er sú leið að skipta upp stórum ríkiseinokunarfyrirtækjum sem lið í einka-
væðingu þeirra. Þetta á einkum við fjarskiptafyrirtæki, ríkisfjölmiðla, orkufyrir-
tæki í eigu ríkis eða sveitarfélaga o.þ.h. Það er að sjálfsögðu skipting fyrirtækis,
m.a. til að ná samkeppnislegum markmiðum, en ber þó ekki að sem þvingunar-
úrræði samkeppnisyfirvalda. Einkavæðing Pósts- og síma og skipting þess í tvö
fyrirtæki er af þessum meiði eins og fyrr er getið. Ekki verður þetta þó rætt
nánar hér þar sem þetta snertir ekki beint meginefni þessarar greinar.
Þau tilvik sem hér eru nefnd eru fá og að nokkru tilviljunarkennd þar sem
ítarleg rannsókn hefur ekki farið fram. Þau sýna þó að skipting fyrirtækja sem
réttarúrræði þekkist í löndum sem byggja á réttarhugmyndum sem eru áþekkar
þeim sem íslenskur réttur er reistur á. I þessu sambandi verður ennfremur að
benda á að þótt löggjöf ríkja heimili ekki beinlínis að fyrirtæki sé skipt upp hafa
samkeppnisyfirvöld í einstökum ríkjum fjölbreytilegar heimildir til að gefa
fyrirmæli sem eru þessu að nokkru skyld, svo sem um að fyrirtæki skuli hætta
tilteknum þáttum starfseminnar, selja tilteknar eignir, breyta skipulagi sínu
o.s.frv., þar sem sl£k fyrirmæli kunna að vera þau einu sem koma til greina til
að stöðva ólögmæta samkeppnishamlandi hegðun fyrirtækis.
3. EVRÓPURÉTTUR
Hafa mætti nokkuð langt mál um markmiðin sem stefnt er að með sam-
keppnisreglum Evrópubandalagsins (EB). Reglumar eru álitnar nauðsynlegur
liður í að efla markaðsskipulagið og eyða hindrunum í samruna innra mark-
aðarins. Þær eru byggðar á þeirri skoðun að við fullkomna samkeppni náist hag-
kvæmust nýting framleiðsluþáttanna og hagstæðust (og kannski réttlátust) skipt-
ing auðlegðar þjóðar, auk þess sem hæfileikar og geta einstaklinga og fyrirtækja
fái notið sín best öllum til hagsbóta og á endanum ekki síst neytendum. Mönn-
um er samt ljóst að fullkomin samkeppni er ekki raunhæft markmið. Þess vegna
er miðað við að markmið samkeppnisreglna EB skuli vera eðlileg sam-
keppni.15 Með EES-samningnum era samkeppnisreglur EB teknar yfir. Þessi
markmið eru þar með einnig innbyggð í EES-samninginn.
í rétti EB, og þar með einnig í EES-rétti, er þess freistað að tryggja eðlilega
samkeppni með tvenns konar bannreglum. Þær koma fram í 53. og 54. gr.
EES-samningsins. Samsvarandi reglur er eftir Amsterdamsamninginn að finna
í 81. og 82. gr. samningsins um Evrópubandalagið (áður 85. og 86. gr.). Fyrri
reglan felur í sér bann við samningum og samráði og hljóðar svo:
15 Um markmiðin með samkeppnisreglum EB, sjá t.d. Stefán Már Stefánsson: Evrópusambandið
og Evrópska efnahagssvæðið. Reykjavík 2001, bls. 632-636. Ennfremur Bellamy and Child:
European Community Law of Competition. London 2001, bls. 39-43.
135