Tímarit lögfræðinga - 01.07.2002, Side 49

Til viðbótar við 10. og 11. gr. ber hér að nefna 18. gr. samkeppnislaga sem
varðar eftirlit með samruna, en það ákvæði snertir að nokkru efni þessarar
greinar. Meginatriði greinarinnar er það að samkeppnisráð getur ógilt samruna
sem þegar hefur átt sér stað eða sett samruna skilyrði ef skilyrðum greinarinnar
er að öðru leyti fullnægt. Samkvæmt þessu hafa samkeppnisyfirvöld heimild til
að gefa fyrirmæli um að samruni skuli ganga til baka. Með þessu eru sam-
keppnisyfirvöldum veittar skýrar heimildir til að vinna gegn samkeppnis-
hömlum sem felast í því að til verði markaðsráðandi fyrirtæki með samruna við
önnur eða með því að taka yfir keppinaut eða markaðsráðandi fyrirtæki styrki
enn stöðu sína með þeim hætti.28 Astæðan fyrir því að um þetta ákvæði er
fjallað hér er sú að undir heimildir samkeppnisyfirvalda í málum af þessu tagi
falla úrræði sem telja má að séu skyld því sem hér er kallað skipting fyrirtækis
með opinberu valdboði. Þetta getur gerst með því að gefin séu fyrirmæli um að
ólöglegur samruni skuli ganga til baka eða sett séu skilyrði um sölu eigna
o.s.frv. Sem dæmi um setningu skilyrða af þessu tagi er ákvörðun samkeppnis-
ráðs nr. 4/2001 varðandi samruna Lyfju hf. og Lyfjabúða hf. í ákvörðun sinni
taldi samkeppnisráð að um væri að ræða samruna sem félli undir 18. gr. sam-
keppnislaga og ennfremur að samruninn leiddi til markaðsyfirráða hins sam-
einaða fyrirtækis og hann drægi verulega úr samkeppni. I stað þess að ógilda
samruna setti samkeppnisráð hinu sameinaða fyrirtæki skilyrði um að það
skyldi selja nokkrar af lyfjabúðum sínum. Þá var í ákvörðuninni mælt svo fyrir
að fyrirtækinu væri óheimilt að kaupa eða yfirtaka lyfjabúðir í rekstri á höfuð-
borgarsvæðinu nema að höfðu samráði við samkeppnisstofnun.
I V. kafla laganna ræðir um eftirlit með samkeppnishömlum, sbr. nánar 17,-
19. gr. Um 18. gr. hefur verið rætt, en þar sem hún fjallar um úrræði vegna ólög-
legs samruna snertir hún efni þessarar greinar aðeins óbeint. Aftur á móti er 17.
gr. mjög mikilvæg í þessu sambandi. Eftir þær breytingar sem gerðar voru með
lögum nr. 107/2000 hljóðar 17. gr. svo:
Samkeppnisráð getur gripið til aðgerða gegn:
a. samningum, skilmálum og hvers konar athöfnum sem brjóta í bága við 10., 11. og
12. gr„
b. athöfnum opinberra aðila að því marki sem þær kunna að hafa skaðleg áhrif á
samkeppni að því tilskildu að sérlög hafi ekki að geyma sérstakar reglur um
heimild eða skyldu til slíkra athafna,
c. aðstæðum sem hafa skaðleg áhrif á samkeppni.
Aðgerðir samkeppnisráðs geta falið í sér bann, fyrirmæli eða heimild með ákveðnu
skilyrði. Aðgerðir geta m.a. falið í sér að samkeppnisráð grípi til ákvörðunar um
verð og viðskiptakjör einstakra fyrirtækja eða fyrirtækjahópa, enda verði að mati
samkeppnisráðs ekki með öðru móti komið f veg fyrir skaðleg áhrif á samkeppni
í viðkomandi grein.
28 Varðandi skýringar við 18. gr. vísast til athugasemda í greinargerð. Sbr. einnig dómur
Hæstaréttar íslands, H 1998 1300, sem byggist á ákvæðinu eins og það var fyrir breytingu þá sem
gerð var með lögum nr. 107/2000.
143