Tímarit lögfræðinga - 01.07.2002, Side 65

2.2.6 Upplýsingaréttur gjaldanda
Deilt hefur verið um hvort gjaldendur eigi rétt á að upplýsingum frá sveitar-
félagi um hver hafi orðið kostnaður af lagningu bundins slitlags og gangstétta
sem þeim er gert að greiða fyrir. Eins og áður segir eru B-gatnagerðargjöld
bundin við það að fjárhæð þeirra sé hinn raunverulegi kostnaður sveitarfélags
af slíkum framkvæmdum og að jafna skuli honum niður á gjaldendur. í áliti
umboðsmanns Alþingis í máli nr. 840/1993 taldi umboðsmaður að gjaldandi
hefði lögvarða hagsmuni af því að fá upplýsingar um kostnað af verki. Áréttaði
hann að við álagningu gjalda væri það grundvallarregla að gjaldendur ættu
kröfu á að fá upplýst hvaða kostnaði þau ættu að standa straum af og hvemig
álagningu væri háttað. Væri það forsenda þess að unnt væri að bregaðst við
ólögmætri gjaldtöku. Þessi sjónarmið eru áréttuð í áliti umboðsmanns Alþingis
í máli nr. 2637/1999 en þar er jafnframt vísað til viðhorfa af sama toga sem
fram komu í dómi Hæstaréttar, H 1998 1800.
2.2.7 Hvenær eru B-gatnagerðargjöId gjaldkræf?
í 2. mgr. 6. gr. laga nr. 51/1974 er skýrt tekið af skarið um að sérstakt gatna-
gerðargjald skv. 3. gr., þ.e. B-gatnagerðargjald, sé gjaldkræft þegar lagningu
bundins slitlags og gangstéttar við hlutaðeigandi götu sé lokið. Vegna þessa
skýra og ótvíræða orðalags mátti ætla að ekki hefði átt að vera neinum vafa
undirorpið hvenær B-gatnagerðargjöld gætu fyrst orðið gjaldkræf. Engu að
síður hafa mörg deilumál risið um þetta atriði.
Af ótvíræðri reglu 4. gr. laganna um niðurjöfnun raunkostnaðar af fram-
kvæmdum leiðir óhjákvæmilega að ekki liggur fyrir hver sá kostnaður er fyrr
en hann er allur korninn fram. Fullnægjandi upplýsingar um allan kostnað við
framkvæmdir liggja oft ekki fyrir fyrr en framkvæmdum er lokið. Af þeim
sökum þarf ekki að koma á óvart þótt 2. mgr. 6. gr. laganna bindi tímamarkið
við að framkvæmdum við hlutaðeigandi götu sé lokið. Samkvæmt skýru
orðalagi 2. mgr. 6. gr. laganna eru B-gatnagerðargjöld því fyrst gjaldkræf við
lok framkvæmda, sbr. og álit umboðsmanns Alþingis í málum nr. 78/1989, nr.
139/1989, nr. 840/1993, nr. 826/1993 og nr. 2637/1999.
Frá framangreindri meginreglu er undantekning sem mótuð hefur verið af
Hæstarétti með dómi, H 1991 615. í dóminum var ekki talið að óheimilt væri
„að áætla nálægt verklokum nokkurt fé til ólokinna minni háttar framkvæmda
og óvissuþátta". Þessi niðurstaða Hæstaréttar er ekki í samræmi við ótvírætt
orðalag 2. mgr. 6. gr. laganna. Vafalítið er hún byggð á hagkvæmnis- og skil-
virknissjónarmiðum þar sem reynt er að koma til móts við þarfir stjómsýslu
sveitarfélaga. Fram hjá því verður hins vegar ekki litið að með þeim litla fingri
sem Hæstaréttur rétti þama stjómsýslu sveitarfélaga fylgdu hratt á eftir aðrir
líkamshlutar. Mörg deilumál risu þar á eftir þar sem nokkur sveitarfélög færðu
sig upp á skaftið og hófu nú að leggja á B-gatnagerðargjöld löngu áður en fram-
kvæmdum var lokið og það jafnvel áður en framkvæmdir voru hafnar, sbr. til
hliðsjónar álit félagsmálaráðuneytisins frá 7. september 2001.
159