Ægir - 01.11.1999, Blaðsíða 24

fram hvað líffræði varðar, en væntan-
lega mun þurfa að endurskoða sumar
niðurstöðurnar, þegar frekari vitneskja
liggur fyrir. Hér eftirfarandi er greint
frá nokkrum almennum niðurstöðum,
stöðu úrvinnslu og helstu vandamál-
um í tengslum við djúpfiskarannsókn-
ir undanfarinna ára.
Utbreiðsla
Nú er mest vitað um útbreiðslu djúp-
fiska vestan-, suðvestan- og suðaustan-
lands, svo og á Reykjaneshrygg. Það er
hins vegar ekki útilokað að útbreiðsla
sumra tegunda teygi sig alllangt norð-
ur, t.d. ungfiskagöngur á uppvaxtar-
skeiði í ætisleit. Mjög skortir upplýs-
ingar um hrygningu margra djúpfiska-
tegunda, þ.e. tíma, svæði, dýpi, hita
og aðra umhverfisþætti. Það kæmi t.d.
ekki á óvart, þó að sumar djúpfiskateg-
undir, sem lifa aðallega langt suður af
landinu, komi á Reykjaneshryggjar-
svæðið tii að hrygna.
Útbreiðsla ýmissa djúpfiska, að svo
miklu leyti sem hún er þekkt, bendir
til þess að sumir stofnarnir séu mjög
dreifðir á stóru svæði og kunna
þannig að vera nokkur tengsl milli
hafsvæða, enda eru a.m.k. hita- og
seltuskilyrði mjög lík á ýmsum svæð-
um á djúpslóðinni.
Dýpisdreifing
Upplýsingar um dýpisdreifingu eru
takmarkaðar vegna þess að ekki hefur
náðst að toga niður fyrir neðri 'mörk
útbreiðslu sumra tegunda eins og t.d.
fjólumóra. í nýlegri ritgerð (J-V.Magn-
ússon, 1998), kemur greinilega fram,
að megin útbreiðslu fjólumóra sé að
vænta á meira dýpi en upplýsingar hér
við land ná yfir (1800 m). Á sumum
hafsvæðum hefur hann veiðst á uin
3000 m dýpi. Fjólumóri hefur verið
veiddur sumsstaðar þar sem var um-
talsvert magn af honum. Neðri dýpt-
armörk ýmsra annara tegunda, eins og
t.d. slétta langhala, berhaus o.fl., hafa
ekki verið staðfest á íslenskum haf-
svæðum.
Hveljusogfiskitr er ekki óalgengur á
djúpslóð í kalda sjónum við landið.
Kynþroski og hrygningartími
Unnið hefur verið úr öllum tiltækum
gögnum um kynþroska. Því miður
vantar hér tilfinnanlega upplýsingar
frá ákveðnum árstímum, sérstaklega
að vetrarlagi, sem virðist vera aðal-
hrygningatími margra djúpfiska, t.d.
búrfisks og slétta langhala. Út frá vit-
neskju um það hvenær djúpfiskateg-
undir eru á kynþroskastigum II og IV
(II er að þroskast, IV er nýhrygnt) er
stundum hægt, að áætla aðalhrygn-
ingartíma (stig III, hrygnandi) þeirra,
en staðfestingar vantar mjög oft. Enn-
fremur er mjög erfitt að staðsetja ná-
kvæmlega hrygningarsvæði fisksins,
hrygningardýpi og hitastig sem hann
hrygnir við. Þá fellur árstími kyn-
þroskastigs III hjá hængum og hrygn-
um oft ekki saman. Sérstaklega vantar
í þessu sambandi upplýsingar um háf-
fiska en mat á kynþroskastigum þeirra
er t.d. frábrugðið því, sem notað er
fyrir beinfiska. Nú hefur einn starfs-
maður Hafrannsóknastofnunarinnar
tileinkað sér sérstaklega ákvörðun
kynþroskastiga hjá háffiskum.
Lengd
Lengdarmælingum djúpfiska tengjast
líka ýmis vandamál. Oft er ekki hægt
að mæla heildarlengd (total length).
Sporðurinn er oft skemmdur og er þá
gripið til þess að mæla lengd að stirtlu
enda (standard lengtlt). í suðrænum
löndum tíðkast mikið að mæla fiska
með sýldan sporð í miðja sýlinguna
{fork lengtli). Sérstakt vandamál var t.d.
að mæla slétta langhala. Mjög fáir fisk-
ar finnast í aflanum með halann
óskemmdan. Þá kemur oft fyrir, að
gróið er yfir „brotin" og uggarnir
vaxnir saman. Þeir sem unnu með
þennan fisk fóru því að mæla langhala
frá snjáldri að fremsta geisla í rauf-
arugga (Pre-Anal-Fin-Length =PAFL),
mæling sem nú er alþjóðlega viður-
kennd.
Aldur
Almennt er litið svo á að djúpfiskar
séu hægvaxta og Íanglífir, þó í mis-
munandi mæli sé. Gulllax getur t.d.
náð yfir 30 ára aldri, bláriddari er sam-
kvæmt nýjustu rannsóknum innan
við 20 ára, en búrfiskurinn er talinn
ná yfir 100 ára aldri. Mjög erfitt er yf-
irleitt að lesa aidur djúpfiska af kvörn-
um þeirra. Talið er, að það skýrist að
hluta til af því, að munur á sumar- og
vetrartíma á miklu dýpi sé ekki eins
afmarkaður og á grynnri slóðum. í
þessu sambandi má geta þess, að
einnig eru vandamál enn óleyst hvað
snertir aldursákvörðun hjá sumum
nytjafiskum íslendinga, t.d. karfa. Ný-
lega lauk norrænu samvinnuverkefni
(Ling, blue ling and tusk oftlie Northeast
Atlantic), sem var stjórnað frá íslandi,
þar sem tekist var á við kvarnalestur á
löngu, keilu og blálöngu. i tengslum
við verkefnið hittust kvarnalesarar frá
Færeyjum, Noregi og íslandi nokkrum
sinnum og tókst þá að leysa að mestu
leyti aidursákvörðun á löngu og keilu
(Bergstad o.fl.,1998). Blálanga var erf-
iðasta tegundin af þessum þrem.
Menn voru þó sammála um aldur blá-
löngu fyrstu æviárin, en frekari rann-
sóknir vantar á lestri kvarna hjá eldri
fiskinum.
Á þessu sviði öllu eru gífurlega mik-
il og áhugaverð rannsóknaverkefni
sem bíða úrlausnar. Leggja verður
mikla áherslu á að ráða gátuna um
aldur djúpfiska. Nú er unnið að því er-
24 Mcm