Nýja stúdentablaðið - 01.04.1953, Blaðsíða 4

o
NYJA STUDENTABLAÐIÐ
izt af meö þunnskipaða sveit læsra og skrifandi embættis-
manna. En borgarastéttin verður að hafa í þjónustu sinni
urmul lærðra manna til þess að hún geti rekið atvinnuskipu-
lag sitt og stjórnað þjóðfélagi sínu. Það er því auðsætt, að
borgarastéttinni hlýtur að vera mjög um það hugað að
,,vanda“ valið á þeim mönnum, sem leita sætis á bekkjum
stúdenta og menntamanna. Einokun borgarastéttarinnar á
efnahagskerfi þjóðfélagsins birtist og líka í einokun hennar
á æðri menntun. Rannsóknir, sem gerðar hafa verið er-
lendis á félagslegum uppruna stúdenta bera því skýlaust
vitni, að sonum og dætrum lágstéttanna er leiðin mjög
örðug til háskólamenntunar. Það væri skemmtilegt verk-
efni ungum íslenzkum fræðimanni að gera vísindalega
rannsókn á félagslegum uppruna íslenzkra menntamanna,
t. d. frá byrjun 19 aldar til þessa dags. Að órannsökuðu máli
hygg ég þó, að við íslendingar höfum fram til þessa verið
flestum þjóðum fremri um að gefa mönnum af alþýðu-
stétt kost á æðri skólamenntun.
En þrátt fyrir menntunareinokun borgarastéttarinnar
hefur mönnum af öllum stéttum jafnan tekizt að bergja af
lindum æðri menntunar. Þeir hafa „brotist til rnennta" hvað
sem tautaði og raulaði, og því gætir svo sundurleitra
strauma í stúdentahópnum, allar stéttir þjóðfélagsins eiga
sér þar sinn málsvara, hagsmunir allra stétta rekast þar
á, þar mætast allar stéttir með lífsskoðanir sínar, fordóma
og tálsýnir. En þótt menntamannastéttin sé æði sundurleit
að allri gerð, þá er hún þó hins vegar steypt í sama mót að
menntun og lífsháttum. Henni er veitt svo mikið akadem-
iskt frelsi, að henni leyfist margt og henni er fyrirgefið
margt á háskólaárunum sem öðrum og ábyrgari stéttum
verður ekki fyrirgefið. Þjóðhættulegar skoðanir eru henni
jafnvel fyrirgefnar á stundum, á sama hátt og stúdentum
er fyrirgefið staupið, sem varð einu of mikið. Það er nefni-
lega búizt við því, að þær renni af henni, enda ekki talið
til kraftaverka á vorum tímum, að breyta akademísku víni
í borgaralegt vatn.
Þótt blómaskeiði hinnar pólitisku stúdentahreyfingar sé
nú víðast hvar lokið — með þeim undantekningum, sem
að framan var getið —, þá fer því þó víðs f jarri, að stúd-
enta- og menntamannastéttin geti lokað að sér gluggum
og engu sinnt þeim veðrum, sem æða fyrir utan. Þessi stétt
átti sinn mikla þátt í að grundvalla pólitísk og félagsleg
mannréttindi á æskuskeiði hins borgaralega þjóðfélags. Nú
er þetta þjóðfélag komið að fótum fram. Hinar pólitísku
hugsjónir, sem stóðu vörð um vöggu þess, eiga sér hvergi
friðland í þessu þjóðfélagi, sem jörðin gín við gröfnum
munni. Þær eru ekki orðnar annað en kosningablaður í
munni pólitískra froðusnakka borgarastéttarinnar. Þessi
stétt er komin í mát bæði efnahagslega og stjórnmálalega.
Verkalýðurinn sækir fram til sósíalismans eftir ýmsum
leiðum og mun ná því sögulega marki fyrr eða síðar. En
menntamannastétt nútímans getur ráðið miklu um það,
hvort leiðin til sósíalismans verður löng eða stutt.
Þótt menntamannastétt hins borgaralega heims sé að
Núverandi stjórn
Felags róttækra stúdenta
Guðgeir Magnússon, gjaldkeri; Bogi Guðmundsson, formaður;
Einar K. Laxness, ritari.
meginþorra sprottin upp úr öðrum félagslegum jarðvegi en
verkalýðurinn, þá er margt sem veldur því, að hún
á þess kost að tileinka sér pólitísk stefnumið hans.
Þjóðfélagsvísindi sósíalismans, kenningin um þróun auð-
valdsins og sögulegt hlutverk verkalýðsins í þeirri þróun,
urðu til í hópi menntamanna. Verkalýðurinn fékk ekki
skapað fræðikenninguna um sína eigin tilveru, heldur rót-
tækir menntamenn úr borgarastétt, sem höfðu öðlazt skiln-
ing á söguþróuninni. Þegar átökin harðna milli verkalýðs
og borgarastéttar, milli sósíalisma og auðvalds, riðlast
fylkingar menntamannastéttarinnar æ meir. Sundurleitir
hópar borgaralegra menntamanna segja skilið við félags-
legan uppruna sinn og ganga í sveit með hinum sigrandi
verkalýð. Slík upplausnarfyrirbrigði innan menntamanna-
stéttar hins borgaralega þjóðfélags hafa verið algeng nú
um langan aldur. Þessi þróun verður hraðari með hverju
ári sem líður. Því að auðvaldið fer ekki aðeins hörðum
höndum um verkalýðinn. Það fær ekki lengur alið hina f jöl-
mennu menntamannastétt, sem til þessa hefur verið stoð
þess og brjóstvörn. Öreigunum, atvinnuleysingjunum fjölg-
ar sí og æ í menntamannastéttinni, þeir verða því örlaga-
nautar erfiðismannanna.
Þegar menntamannastétt nútímans hefur skilið að fullu
þá staðreynd, að framtíð hennar öll er bundin sögulegum
sigri verkalýðsins, að hugsjónir hennar um manninn og
markmið hans rætast ekki nema í þjóðfélagi, sem lýtur
valdi hins vinnandi manns, þá er ekki langt til umskiptanna
í þeirri erfiðu baráttu, sem nú er háð milli framþróunar og
afturhalds. Þá mun það verða að veruleika, sem ungur
menntamaður, Karl Marx, sá í hugsýn fyrir rúmlega heilli
öld: „Á sama hátt og heimspekin sækir efnaleg vopn sín til
verkalýðsins, þannig finnur öreigalýðurinn andleg vopn
sín í heimspekinni."