Bjarmi - 01.03.2004, Blaðsíða 22

Sr. Olafur Jóhannsson
Verndum og verjum lífið!
Um 5. boðorðið
Fimmta boðorðið snýst um helgi
mannlegs lífs. „Þú skalt ekki
morð fremja" segir í II.Mós.
20:13. Að baki þessu boðorði
býr mikil alvara enda erum við
sköpuö í mynd Guðs og mikið
alvörumál að vanvirða þá mynd,
hvað þá eyðileggja hana eða
brjóta niður.
Auk þess er okkur einungis gef-
ið eitt líf og ekki hægt aö hugsa
sér stærri synd gagnvart neinni
manneskju en að taka þetta eina
líf hennar fyrir fullt og allt.
í fljótu bragði virðist líklegt að
flest fólk sé ekki svo ógæfusamt
aö verða fyrir því að brjóta þetta
boðorð. Sem betur fer eru morð
fátíð og sjaldgæft aö einhver taki
líf annars. Hér er þó margt að at-
huga og hætt við að fleiri okkar
séu sek viö fimmta boðorðiö en
okkur óraði fyrir.
Þú skalt ekki mann deyða!
Þannig er boöorðið oftast orðað
og það er eðlilegt enda er alveg
Ijóst í samhengi textans á frum-
málinu aö átt er við mannslíf. Þar
er boðið reyndar einfaldlega:
Deyðið ekki! Og orðið sem stendur
fyrir aö deyða er einungis notað
um manndráp.
En um leið opnast boðoröið og
fleira getur fallið undir það en
beint morð. Hvers kyns mannvíg
hljóta aö felast í því sem boðorðið
bannar enda eru engar undan-
tekningar tilgreindar i framhald-
inu. Bannið er skilyrðislaust.
Af þessum sökum hefur það
oft leitt til innri baráttu og sam-
viskukvala þegar ungir menn eru
kaliaðirtil aö gegna herþjónustu
og sendir á vígvöllinn í því skyni
að berjast viö óvini og granda
þeim. Hlýtur það ekki að vera brot
á fimmta boðorðinu?
Stundum er vissulega reynt aö
réttlæta aöild að styrjöldum með
því aö þær séu óhjákvæmilegar til
að losna við harðstjóra eða koma
á betra og sanngjarnara þjóðfé-
lagi. Einnig hefur margur hermað-
urinn staðiö frammi fyrir því að
vilja veröa fyrri til en andstæöing-
urinn - þegar um er að ræða líf
gegn lífi.
Þá er vafasamt að hlutur her-
mannsins sem tekur í gikkinn sé
verri en herforingjans sem sendi
hann á vettvang eða yfirvaldanna
sem ákváðu aö taka þátt í stríð-
inu. Og enn má spyrja hvort yfir-
völdin séu sekari en þjóðin sem
kaus sér þessa stjórn. Þegar hern-
aðarbandalög eiga í styrjöldum
ganga hermennirnir fram i nafni
þeirra þjóða sem tilheyra hernað-
arbandalögunum. Þá skiptir ekki
öllu máli hver sleppir sprengjunni
eða hleypir af skotinu. Við erum
öll meðsek!
Hér komum við þó aftur að
spurningunni um það hvort strið
geti verið óhjákvæmilegt og um
sé að ræða skárri kostinn af
tveimur slæmum þegar góöur
kostur er ekki til.
Stundum þarf lögregla eða her
að skjóta mannræningja eða
hryðjuverkamenn til að bjarga
öðrum mannslífum. Sagan bendir
til þess aö stundum hafi blóðsút-
hellingar verið nauðsynlegar til aö
stöðva harðstjóra og koma í veg
fyrir að enn fleiri mannslífum yrði
fórnað á altari brjálaðrar drottn-
unargirni.
Þú skalt ekki
granda eigin iífi!
Hvert mannslíf er einstakt og dýr-
mætt. Þó er stundum svo komið
að lífið er orðið eintómt enda-
laust svartnætti og svo óbærileg
þjáning aö engin leið eöa iausn
virðist til. Uppgjöfin er endanlega
staöfest þegar fólk fellur fyrir eig-
in hendi.
Því miður hefur þaö færst í
vöxt og mikilvægt er að vera vak-
andi fyrir einkennum og vísbend-
ingum um hættuna. Mögulegt er
að fækka sjálfsvígum með því að
vera á varðbergi og gripa inn í aö-
stæður þeirra sem teljast í
áhættuhópi.
Lengi vel voru sjálfsvíg álitin
ófyrirgefanleg synd. Vissulega eru
þau andstæð þeirri helgi lífsins
sem fimmta boðorðiö minnir á og
iðulega sitja ástvinir eftir meö
ólæknandi sorg og hjörtun full af
sektarkennd, stundum í bland viö
reiði í garð þess sem fór án þess
að kveðja.
Ekkert okkar getur þó fyllilega
sett sig í spor þeirra sem velja
þessa leiö og síst skyldum við
dæma þau, minnug orða Jesú:
„Dæmið ekki..." (Matt. 7:1).
Frekar ættum við að kappkosta
aö rækta og uppbyggja eigið lif -
líkama, sál og anda - svo við
styttum þaö hvorki beint né
óbeint með áhættusömu líferni
eöa sinnuleysi. í þvi felst m. a. að
hafna öllu eitri sem slævir hug-
ann, mengar líkamann og skemmir
persónuleikann.
Þú skalt ekki meiða aðra!
Fimmta boöoröið minnir okkur á
að fara varlega svo við gröndum
ekki lífi með óvarkárni eöa skeyt-
ingarleysi.
Þaö á t. d. við í umferöinni þar
sem við ættum að hugsa meira
um aðra, sýna aðgát og ástunda
tillitssemi. Fátt er hræðilegra en
að þurfa að lifa við þá skelfingu
að hafa valdið öðrum dauða eða
örkumlum.
Boðorðið um helgi lífsins kallar
okkur til ábyrgöar á lífi og limum
annarra sem verða á vegi okkar.
Það minnir okkur einnig á sér-
staka ábyrgð á því lífi sem okkur
er trúað fyrir þegar við önnumst