Heilbrigðismál - 01.06.1991, Síða 9

NÁTTÚR
frjómagnið og hvort sjúklingar
megi búast við miklum einkenn-
um. Þetta er mikilvægt vegna þess
að lyf við frjókvefi eru fyrst og
fremst fyrirbyggjandi, og koma að
minni notum ef þeirra er neytt eft-
ir að einkennin eru komin á hátt
stig.
Frjómælingar hafa verið gerðar í
Reykjavík síðan 1988. Frjósöfnunin
fer fram í sérstakri gildru í ná-
grenni Veðurstofunnar, en Mar-
grét Hallsdóttir jarðfræðingur hef-
ur haft umsjón með því verki og
annast talningu og greiningu frjó-
kornanna. Með mælingunum fást
hugmyndir um frjókorn í and-
rúmsloftinu á svæði þar sem meiru
hluti þjóðarinnar býr.
Grasfrjó algengust
Það kemur ekki á óvart að lang-
stærstur hluti frjómagnsins kemur
frá grasi. Næst mest kemur frá súr-
um og þar næst frá birki. Óveru-
legt magn kemur frá öðrum jurt-
um. Fyrstu grasfrjóin koma í gildr-
una upp úr miðjum júní og ná
hámarki seinni hluta júlí eða í byrj-
un ágúst. Þetta er í góðu samræmi
við einkenni þeirra sem hafa frjó-
kvef. Gera má ráð fyrir því að frjó-
tíminn sé einni eða tveimur vikum
seinna á ferð á Norðurlandi.
Birkifrjó valda sjaldnar ofnæmi
hér en í nálægum löndum. Frjó-
kornið á minni myndinni er sýnt í
sextánhundruðfaldri stækkun.
Birki veldur fremur sjaldan
frjókvefi hér á landi gagnstætt því
sem er í Skandínavíu, þar sem
birkið veldur oftar ofnæmi en gras-
ið. Birkifrjóin eru venjulega aðeins
fáa daga í andrúmsloftinu í lok
maí. Vorið 1991 var undantekning
frá þessu, enda var tíðarfar með
eindæmum gott með hlýindum og
stillum í júní. Birkifrjóin komu þá
29. maí og héldust fram í miðjan
júní.
í venjulegu tíðarfari er lítil hætta
á að fólk myndi ofnæmi fyrir birki.
íslendingar með birkiofnæmi hafa
flestir fengið það erlendis, einkum
við námsdvöl í Skandinavíu. Vorið
1991 voru þó einhver brögð að því
að fólk myndaði ofnæmi fyrir birki.
Sennilega þarf frjótíminn að vera
ein til tvær vikur hið minnsta til
þess að ofnæmi geti myndast eða
að mikið frjómagn sé í andrúms-
loftinu.
Þegar frjómælingar hófust kom
á óvart hve mikið mældist af frjói
súra. Ekki er hægt að greina milli
túnsúru og hundasúru. Súrufrjóin
koma seinni hluta júní og eru í há-
marki fyrri hluta júlí. Ofnæmis-
rannsóknir síðustu árin sýna að of-
næmi fyrir súrum er nokkuð al-
gengt hjá þeim sem hafa
grasofnæmi.
í mörgum löndum er siður að
gefa út frjóalmanak. Reynslan af
frjómælingum í Reykjavík er enn-
þá of lítil til þess að gera slíkt alm-
anak. Frjóalmanök geta hjálpað
sjúklingum með frjónæmi þegar
þeir ætla að ferðast til annarra
landa. Það er slysalegt að fara í
sumarfrí til lands þar sem frjótím-
inn er í hámarki og koma veikur og
þreyttur úr fríinu þegar frjótíminn
er að hefjast á íslandi. Það er sann-
arlega að kaupa köttinn í sekkn-
um. Ferðaskrifstofur sem selja
sumarleyfisferðir ættu að geta
upplýst viðskipatvini sína um frjó-
tíma þeirra landsvæða sem þeir
selja ferðir til og hvenær öruggt er
að ferðast þangað fyrir sjúklinga
með frjónæmi.
Heimildir:
Charles H. Blackley: Experimental resea-
rches on the causes and nature of catarrhus
æstivales. Oxford historical books, Abingdon
1988.
B. Wuthrich: In Switzerland pollinosis has
really increased in the last decade. ACI
News, 3/2 (1991).
T. Nakugava, T. Miyumoto: Epidemiology
of atopic diseases in Japan. ACI News, 3/4
(1991).
Davíð Gíslason: Langvinn slímhúðarbólga í
nefi. Könnun á íslenskum sjúklingahópi.
Læknablaðið 1982; 68: 264-9.
Davíð Gíslason, Suzanne Gravesen,
Tryggvi Ásmundsson, Vigfús Magnússon:
Bráðaofnæmi í tveimur landbúnaðarhéruðum
á íslandi. I. Tíðni bráðaofnæmis og helstu
ofnæmisvaldar. Læknablaðið 1988; 74:303-8.
Margrét Hallsdóttir: Frjókomamælingar.
Áfangaskýrslur.
Davíö Gíslason læknir er sérfræð-
ingur í ofnæmisiækningum og starfar
á Vífilsstaðaspítala. Hann hefur áður
skrifað í Heilbrigðismál um rakagjafa
(4/1984), fæðuóþol (1/1989), ryk-
mauraofnæmi (2/1989) og mígren (4/
1990).
HEILBRIGÐISMÁL 2/1991 9