Heilbrigðismál - 01.06.1991, Qupperneq 12

HEILBRIGÐISNIÁL / Ljósm\-ndarinn - HEILBRIGÐISMÁL / Teikniþjónustan sf.
% orku
úr fitu
Fituhlutfall fyrr og nú
Kannanir árin 1939, 1979 og 1990
50
40
30
20
10
Höfuöborgarsv. Bæir við sjó Sveitir Verslunarstaðir
úr fítu að jafnaði. Hinir sem smyrja
þunnt fá að jafnaði aðeins 35% orku
úr fítu. Þetta einfalda atriði vegur
svo þungt, einfaldlega vegna þess
að flestir borða brauð oft á dag. Þeg-
ar allt kemur tíl alls er það grár
hversdagsleikinn sem skiptir mestu
máli fyrir hollustuna, jafnvel meira
máli en fituríkar krásir, sem eru til-
tölulega sjaldan á borðum.
Á sama hátt hafa feiti og sósur
með hversdagsmat meiri áhrif á
daglega fítuneyslu en sælkerasósur
á stórhátíðum. Sérstaklega er áber-
andi að margir virðast nota feiti
eða kokkteilsósu í þvílíku magni
með algengum hversdagsmat að
annars hollur matur nánast
drukknar í fitu.
Yfirleitt nóg af bætiefnum
Niðurstöður könnunarinnar
sýna að fæði flestra fslendinga er
tiltölulega bætiefnaríkt. Á þessu
eru þó mikilvægar undantekning-
ar, einkum hvað varðar gamalt
fólk. Allur þorri fólks yfir sjötugt
borðar svo lítið og fábreytt fæði að
það nær ekki ráðlögðum dag-
skammti af flestum nauðsynlegum
næringarefnum og um helmingur
gamals fólks fær innan við tvo
þriðju af ráðlögðum dagskammti
af járni, B6-vítamíni, C-vítamíni, D-
vítamíni og E-vítamíni.
í öðrum aidurshópum er bæti-
efnarýrt fæði fátíðara. Fæði kvenna
er þó alla jafna bætiefnasnauðara
en karla, einfaldlega vegna þess að
konur borða minni mat en karl-
ar en þurfa í sumum tilvikum jafn-
vel meira af næringarefnum en
þeir. Járn í fæðu kvenna er til
dæmis undantekningalítið langt
undir því sem ráðlagt er, jafnvel
svo að helmingur kvenna fær að-
eins um helming ráðlags dag-
skammts af járni. Kalk í fæði
kvenna krefst einnig sérstakrar
umfjöllunar. Meðalneysla kvenna
á kalki er nokkuð há hér á landi
borið saman við aðrar þjóðir. Samt
sem áður fær um fjórðungur ís-
lenskra kvenna minna en ráðlagð-
an skammt af kalki úr fæðunni.
Karlar í hættu
Vandi karla í sambandi við mat-
aræði tengist fyrst og fremst fítu-
neyslunni. Karlar borða feitari mat
en konur, þeir smyrja brauðið
meira og velja oftar nýmjólk í stað
léttmjólkur eða undanrennu.
Hjartasjúkdómar eru algengari
meðal karla en kvenna en mikil
fituneysla eykur enn frekar líkur á
þessum alvarlegu sjúkdómum. Því
er jafnvel brýnna fyrir karla en
konur að huga að þessum þætti
mataræðis.
Það vekur sérstaka athygli að
fólk sem stundar einhverja líkams-
rækt boröar heilsusamlegri og fítu-
minni fæðu en aðrir, en á hinn bóg-
inn borða reykingamenn á miðjum
aldri feitasta matinn. Hollt matar-
æði er þannig hluti af heilbrigðum
lífsstíl, lífsmáta sem æ fleiri tileinka
sér, ekki aðeins til að forðast sjúk-
dóma heldur fremur til að hafa
þrek og heilsu til að njóta þess sem
lífið hefur upp á að bjóða.
Neysla helstu matvæla
Hér verður sagt frá nokkrum
niðurstöðum könnunarinnar varð-
andi einstök matvæli og matvæla-
flokka, en nánari tölulegar upplýs-
ingar er að finna í skýrslu um
könnunina.
Mjólk og mjólkurvörur (aðrar en
ostar og smjör). Meðalneysla
mjólkurvara er rúmlega hálft kfíó á
dag og virðist allur þorri fólks hér
á landi nota einhverjar mjólkurvör-
ur, jafnvel þótt í litlum mæli sé í
sumum tilvikum. Það er umhugs-
unarefni að tíu af hundraði kvenna
Þótt ávaxtaneyslan hafi aukist
borðar margt eldra fólk lítið sem
ekkert af ávöxtum.
12 HEILBRIGÐISMÁL 2/1991