Heilbrigðismál - 01.03.1995, Page 13

fái um 30% lifrarbólgu sem leitt
getur til skorpulifrar og lifrar-
frumukrabbameins. Lifrarfrumu-
krabbamein er sjaldgæfur sjúkdóm-
ur á íslandi gagnstætt því sem sést
þar sem lifrarbólga B er útbreidd.
Full ástæða er þó til að fylgjast með
þróun sjúkdómsins hér á landi. Það
er ekki síst mikilvægt fyrir þá sem
fá viðvarandi lifrarbólgu, því nú
orðið er hægt að lækna stóran hluta
hinna smituðu með interferonmeð-
ferð.
Fyrir um það bil fimmtán árum
uppgötvaðist enn ein veira, sem lif-
ir eingöngu í skjóli lifrarbólguveiru
B, og nefnd hefur verið deltaveira
eða lifrarbólguveira D. Veira þessi
hefur þann eiginleika að valda
slæmum sjúkdómseinkennum ef
hún sýkir samtímis lifrarbólgu-
veiru B eða nær að sýkja þann sem
er þegar með lifrarbólgu B. Delta-
veirusýking eykur einnig líkur á
viðvarandi lifrarbólgu. Deltaveiran
hefur á undanförnum áratugum
verið að breiðast út til Norður-Evr-
ópu og Norðurlandanna einkum
meðal fíkniefnaneytenda. Enda
þótt íslendingar hafi fram að þessu
Þverskurðarmynd af veiru sem
veldur lifrarbólgu B. Yst er yfir-
borðsmótefnavaki (HBsAg), síðan
koma kjamamótefnavakar (HBcAg
og HBeAg) en í kjarnanum er
erfðaefnið (DNA).
HBcAg
(HBeAg)
Flestir sem greinast með
lifrarbólgu C hafa sögu um
fíkniefnaneyslu í æð eða hafa
smitast við blóðgjöf.
losnað við vandamál tengd sýk-
ingu af völdum deltaveiru er þó
líklegt að fyrr eða síðar geri hún
vart við sig meðal fíkniefnaneyt-
enda hér.
Eftir að hægt varð að greina lifr-
arbólgur A og B kom í ljós að til
voru fleiri blóðsmitandi lifrarbólg-
ur. Hafa þessar lifrarbólgur verið
kallaðar „aðrar smitandi lifrarbólg-
ur (hepatitis non-A, non-B)". Þær
hafa verið vandamál vegna smits
við blóðgjafir. Nú hillir undir að
oftast verði hægt að komast fyrir
þá smitleið þar sem tekist hefur að
greina veiruna sem í flestum tilfell-
um veldur „öðrum smitandi lifrar-
bólgum". Er hún nefnd lifrar-
bólguveira C. Algengi mótefna
gegn lifrarbólguveiru C meðal ís-
lenskra blóðgjafa er lágt eða um
0,07%. Athugun bendir til að mót-
efni gegn veirunni sé að finna í öll-
um aldurshópum á íslandi þótt í
minna mæli sé en mótefni gegn lifr-
arbólguveiru B. Því er vel hugsan-
legt að lifrarbólga C hafi verið
landlæg á íslandi öldum saman þar
sem einstaklingar geta verið smit-
berar áratugum saman.
Rannsóknir hérlendis benda til
að flestir þeirra sem greinast með
lifrarbólgu C hafi sögu um fíkni-
efnaneyslu í æð eða hafi smitast við
að fá blóð við blóðgjöf. Ekki er
lengur talin hætta á smitun við
blóðgjöf þar sem Blóðbankinn
skimar nú orðið allt blóð fyrir mót-
efnum gegn lifrarbólgu C. Undan-
farin fimm ár hefur orðið stöðug
aukning á fjölda þeirra sem hafa
greinst með sjúkdóminn hér á landi
og hafa nú hátt í tvö hundruð
manns greinst með hann. Erlendar
rannsóknir benda til að langalgeng-
asta þekkta smitleið þessarar teg-
undar lifrarbólgu sé með blóð-
blöndun, t.d. við blóðgjöf eða fíkni-
efnaneyslu í æð, en einnig er talið
að veiran geti smitað við kynmök
og frá móður til barns. í flestum til-
vikum eru smitieiðir þó óþekktar.
Lifrarbólga C getur verið skæður
og lúmskur sjúkdómur. Hann veld-
ur sjaldan bráðum einkennum en
allt að 75% þeirra, sem smitast af
honum fá viðvarandi lifrarbólgu.
Ætla má að 20-25% þeirra, sem fá
viðvarandi lifrarbólgu fái skorpu-
lifur og hluti þeirra lifrarfrumu-
krabbamein. Miklu skiptir að fylgst
sé með sýktum einstaklingum á ís-
landi svo hægt sé að átta sig á horf-
um smitaðra en þær virðast breyti-
legar eftir löndum. Þá er einnig
mikilvægt að hafa í huga að inter-
feronmeðferð getur dregið úr ein-
kennum sjúkdómsins, og í sumum
tilfellum læknað hann, þótt árang-
ur hennar sé ekki jafn góður og
gegn viðvarandi lifrarbólgu B.
Um alllangt skeið hefur verið vit-
að að önnur smitandi lifrarbólga
getur einnig smitað með saurmeng-
un. Fyrir fáeinum árum tókst að
þróa mótefnamælingar gegn þeirri
veiru og hefur hún verið nefnd lifr-
arbólguveira E. Sjúkdómurinn
minnir á lifrarbólgu A en er þó
mun mannskæðari meðal þungaðra
kvenna. Sjúkdóm þennan er helst
að finna í þróunarlöndum og enn
er margt á huldu um með hvaða
hætti veiran varðveitist í náttúr-
unni og veldur faröldrum. Rann-
sóknir í Bandaríkjunum benda til
þess að sjúkdómurinn sé sjaldgæf-
ur meðal ferðalanga frá þróunar-
löndum og ekki er vitað til þess að
hann sé landlægur í Bandaríkjun-
um. Hins vegar er nauðsynlegt að
hafa þennan sjúdóm í huga ef
ferðalangur greinist með lifrar-
bólgu sem hvorki reynist vera A, B
eða C.
Eru þá öll kurl komin til grafar?
Svo er áreiðanlega ekki. Um það bil
12% af lifrarbólgu sem berst með
blóðgjöf í Bandaríkjunum orsakast
hvorki af A, B, C, D eða E veirum.
Sjúkdómar, sem hegða sér eins og
lifrarbólga og agnir sem líta út eins
og veirur, hafa fundist í lifur slíkra
sjúklinga sem ekki hafa sýkst af áð-
urnefndum veirum. Það má því
telja víst að lifrarbólguveira F verði
fljótlega afhjúpuð.
Dr. Harnldur Brieni læknir er sér-
fræðingur í smitsjúkdómum og i/fir-
læknir smitsjúkdómadeildar Borgar-
spítalans.
HEILBRIGÐISMÁL 1/1995 13