Fréttablaðið - 20.03.2010, Blaðsíða 28

28 20. mars 2010 LAUGARDAGUR
E
ins erfitt og það var að
byrja að tala um HIV
var líka erfitt að tala
ekki um það að vera
smituð,“ segir Vicky
Bam 39 ára gömul
namibísk kona sem ákvað að rjúfa
þagnarmúrinn sem reistur hafði
verið um alnæmi í Namibíu. Vicky
komst að því að hún var smituð
árið 2002 þegar hún gekk með sitt
þriðja barn. Áfallið var gríðarlegt,
enda hafði Vicky engan grun um
að hún væri smituð.
„Ég hafði verið gift í þrettán ár
og þó að ég vissi að margir væru
smitaðir af HIV í Namibíu þá leit
ég ekki á það sem mitt vandamál,“
segir Vicky. Þrátt fyrir að Vicky
fengi aðstoð og ráð um hvernig
hægt væri að draga úr líkum á því
að hið ófædda barn myndi smitast
þá fékk stúlkan alnæmi. „Hún var
hraust til að byrja með en svo varð
hún mjög veik og ég fór oft með
hana á spítala.“
Missti dóttur sína
Þar hitti Vicky mæður í svipaðri
stöðu, sem voru á sjúkrahúsi með
veik börn, smituð af HIV veir-
unni. Fordómarnir gegn sjúk-
dómnum eru mjög ríkir í nami-
bísku sam félag og þrátt fyrir þessa
sameiginlegu reynslu ræddu Vicky
og konurnar aldrei um þá stað-
reynd að börnin þeirra væru með
alnæmi. „Við töluðum saman um
að börnin okkar væru veik, en ekki
um orsakir sjúkdómsins.“
Dóttir Vickyar lést af völdum
alnæmis rétt liðlega árs gömul og
viðtók erfitt tímabil hjá Vicky. „En
loks ákvað ég að stíga fram, mér
fannst ég bæði þurfa að segja eldri
börnum mínum frá því hvernig í
pottinn væri búið og svo vildi ég
opna umræðuna.“
Miklir fordómar
HIV smitaðir í Namibíu þurfa ekki
bara að berjast gegn fordómum
samfélagsins, heldur einnig for-
dómum sinna nánustu ættingja og
fjölskyldu. „Margar konur þora
ekki að segja eiginmanni sínum
frá því að þær séu smitaðar, marg-
ir þeirra líta svo á að vegna þess
að þær færa þeim fréttina sé sjúk-
dómurinn þeim að kenna. Sumir
hafa misþyrmt konum sínum svo
illa að þær hafa dáið af völdum
barsmíða,“ segir Vicky.
Meðal þess sem stuðningssamtök
hennar Mother to Mother vinna að
er að styrkja konur í að segja frá
sjúkdómnum og efla sjálfstraust
þeirra. „Það þarf að kenna konum
að lifa með HIV, í því felst til dæmis
að fara í reglulegar læknisskoðanir
og taka lyf við sjúkdómnum.“ Vicky
segir mikið vandamál í Namibíu að
smitaðir fara ekki í regluegt eftirlit
til lækna eftir að hafa greinst með
HIV. Einnig er vandamál hversu
fáir láta athuga hvort þeir eru smit-
aðir, smitið uppgötvast hins vegar
í mæðraeftirlti hjá óléttum konum,
eins og var raunin hjá Vicky.
Eiginmaður hennar var í ferða-
lagi þegar hún fékk fréttirnar um
smitið og tók fréttunum mjög illa
þegar Vicky sagði honum þær við
heimkomuna, en ljóst mátti vera
að hann hafði smitað hana. Þegar
Vicky vildi ekki halda smitinu
leyndu þá skildu þau að skiptum.
Honum fannst skömmin slík að
hann fyrirfór sér ekki löngu síðar.
Eftir mjög mikla erfiðleika, dóttur-
missinn og þunglyndi, ákvað Vicky
aö snúa við blaðinu og berjast gegn
fordómum um HIV.
Starfið hefur skilað árangri.
„Umræðan hefur orðið opnari, fólk
hefur betri skilning á því hvernig
hægt er að verjast sjúkdóminum og
mikilvægi lyfja,“ segi Vicky sem þó
segir ekki alla íbúa sitja við sama
borð. Lélegt aðgengi sé að læknum
og lyfjum í sveitahéruðum.
33 milljónir manna eru smitaðir af
HIV-veirunni en 95 prósent þeirra
búa í þróunarlöndum. HIV-smit
breiðist nú hraðar út meðal kvenna
en karla í sunnanverðri Afríku en
60 prósent smitaðra eru konur.
Ungar konur eru í sérstakri hættu og
eru 76 prósent smitaðra kvenna á
aldrinum 15-24 ára en það er megin
barneignaskeið kvenna í Afríku.
Konur eru mun viðkvæmari fyrir kyn-
sjúkdómasmiti en karlar, sérstaklega
HIV-smiti. Líffræðilegar líkur á því
að konur sýkist af HIV við óvarðar
samfarir eru að minnsta kosti tvisvar
sinnum meiri en líkur karla.
Önnur skýring á því hvers vegna
konur eru viðkvæmari fyrir eyðni-
smiti en karlar, er félagsleg. Vegna
lakari stöðu kvenna hafa þær minna
um það að segja hvort notaður sé
smokkur og einnig setur kynferðisof-
beldi þær í hættu.
Hlutfall ólæsra kvenna í heim-
inum er líka hærra en karla, sem
kemur í veg fyrir nauðsynlega grund-
vallarþekkingu kvenna á smitleiðum
HIV, afleiðingum þess og möguleg-
um forvarnaraðgerðum gagnvart
sjúkdómnum.
HIV OG KONUR Í AFRÍKU
Stuðningssamtökin Mothers to
mothers, sem Vicky setti á laggirnar
til að fræða konur um líf með HIV,
höfðu úr litlu að moða til að byrja
með en dönsku þróunarsamtökin
Ibis lögðu þeim til aðstoð árið
2005.
Ári síðar kynntist Vicky Halldóru
Traustadóttur, þáverandi starfs-
manni Þróunarsamvinnustofnunar í
Namibíu. Þróunarsamvinnustofnun
ákvað að styrkja verkefnið og var sá
styrkur notaður til að halda nám-
skeið fyrir mæður með HIV. „Þá fór
boltinn að rúlla, fleiri styrktu okkur
í kjölfarið og umfang starfseminn-
ar jókst,“ segir Vicky sem er mjög
ánægð með framtak Halldóru sem
er meðal aðstandenda Kríanna, þró-
unarsamtaka í þágu kvenna í Afríku
sem stofnuð voru síðastliðið haust.
Kríurnar og UNIFEM á Íslandi
standa saman að komu Vicky til
Íslands en hún heldur fyrirlestur
sinn í húsnæði UNIFEM að Lauga-
vegi 42 klukkan eitt í dag.
STUÐNINGUR ÍSLENDINGA SKIPTI MÁLI
Skógarhlí› 18 • 105 Reykjavík • Sími 595 1000 • Akureyri sími: 461 1099 • www.heimsferdir.is
B
irt
m
eð
fy
rir
va
ra
u
m
p
re
nt
vi
llu
r.
H
ei
m
sf
er
ð
ir
ás
ki
lja
s
ér
r
ét
t
til
le
ið
ré
tt
in
g
a
á
sl
ík
u.
A
th
. a
ð
v
er
ð
g
et
ur
b
re
ys
t
án
fy
rir
va
ra
.
vorsins
– allra síðustu sætin!
26. mars - Páskar - UPPSELT
5. apríl - 7 nætur - UPPSELT
12. apríl - 7 nætur - UPPSELT
19. apríl - 10 nætur - 8 sæti laus
29. apríl - 14 nætur - 13 sæti laus
13 . maí - 4 nætur - 18 sæti laus
Nánari upplýsingar
og bókanir á
heimsferdir.is
Beint morgunflug með Icelandair
frá kr.124.900
Glæsilegar ferðir á
frábærum kjörum!
Golfveisla Heimsferða á Spáni í vor hefur svo sannarlega fengið magnaðar viðtökur. Nú þegar er nær
uppselt í allar ferðir sem settar höfðu verið upp. Enn eru þó örfá sæti laus í stuttu ferðina okkar 13. maí
á Costa Ballena - 4 nætur (5 dagar í golfi). Einnig eru örfá sæti laus í 10 nátta ferðina 19. apríl á Costa
Ballena og 14 nátta ferðina á Novo Sancti Petri.
Sem fyrr, í golfferðum Heimsferða, er lögð áhersla á allir þættir séu fyrsta flokks.
Aukaferðir - örfá sæti laus!
E
N
N
E
M
M
/
S
IA
•
N
M
41
44
8
Gat ekki annað en sagt mína sögu
Vicky Bam fékk áfall þegar hún greindist með HIV fyrir átta árum, þá ólétt að þriðja barni sínu. Vicky er frá Namibíu þar
sem fimmtungur þjóðarinnar er smitaður af HIV. Þrátt fyrir þann fjölda er sjúkdómurinn feimnismál og var Vicky með fyrstu
konunum sem stigu fram og tjáðu sig opinskátt um lífið með HIV. Sigríður Björg Tómasdóttir ræddi við hana.
VICKY BAM Fræðir íslenskar konur um sögu sína og aðstæður HIV-smitaðra í Namibíu í fyrirlestri klukkan eitt í dag í húsnæði
UNIFEM við Laugaveg 42. FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
Í NAMIBÍU HIV-smit breiðist hraðar út meðal kvenna en karla í sunnanverðri Afríku
um þessar mundir. NORDICPHOTOS/AFP