Fréttablaðið - 01.07.2010, Blaðsíða 18

18 1. júlí 2010 FIMMTUDAGUR
FRÉTTASKÝRING : Almenningssamgöngur á Norðurlöndum
Hlutfall íbúa í Helsinki
sem nýta sér almennings-
samgöngur hefur lækkað
undanfarin ár með auk-
inni sölu á einkabílum. 71
prósent íbúa notar þær á
háannatíma. Suvi Rihtniemi
sem stýrir almenningssam-
göngum í borginni segir
þettingu byggðar nauðsyn-
lega forsendu þess að al-
menningssamgöngur batni
í Reykjavík og skipuleggja
eigi ný hverfi út frá þeim.
Í Helsinki nýtir 71 prósent borg-
arbúa sér almenningssamgöng-
ur á háannatíma. Þetta dugar þó
ekki samgönguyfirvöldum, sem
hafa útfært stefnu um að þetta
hlutfall verði 73 prósent í nánustu
framtíð.
Suvi Rihtniemi er forstjóri HSL,
sem sér um almenningssamgöngur
í Helsinki og umhverfi. Fyrirtækið
er hluti borgarkerfisins, undanþeg-
ið skatti og á ekki að skila hagnaði.
Það sér um að skipuleggja sam-
göngurnar svo allt gangi upp, selja
miðana og svo framvegis. Hins
vegar sjá einir átta undirverktak-
ar um að reka vinnuvélarnar: lest-
ir, strætisvagna og ferjur.
Þótt árangurinn sé góður á
háannatímanum hefur hlutfall
ferða borgarbúa með almenn-
ingssamgöngum, af heildarferð-
um í Helsinki, fallið á nokkrum
árum úr 66 prósentum og niður
í 42. Suvi segir að með auknum
tekjum Finna hafi einkabíllinn
orðið vinsælli. En tölurnar ætti þó
ekki síður að skoða í ljósi þess að
almenningssamgöngukerfi Hels-
inki hefur verið stækkað mjög
og tekur nú til mikils dreifbýlis í
kringum borgina, en í útjöðrunum
fer hlutfall ferða með almennings-
samgöngum niður í 13 prósent.
Bílaeign mikil í Reykjavík
Þessar tölur allar um nýtingu kerf-
isins eru vitanlega mun hærri en
þær sem þekkjast í Reykjavík, þar
sem innan við tíu prósent allra
ferða eru farnar með strætisvögn-
um. Hörður Gíslason, aðstoðar-
framkvæmdastjóri Strætós, bend-
ir á að erlendis sé gömul hefð fyrir
almenningssamgöngum, bílaeign
minni og aðgengi einkabílsins að
miðborginni víðast hvar þrengt. Í
tölum Suviar séu einnig sporvagn-
ar taldir með. Þá er stærðarmun-
urinn mikill: um milljón finnskir
farþegar nýta sér þjónustu HSL
dag hvern.
„Ef eingöngu eru bornir saman
strætisvagnar í
stórborgunum,
þá erum við þar
í lægri kantin-
um, en ef born-
ar eru saman
borgir af sam-
bærilegri stærð
og við búum í þá
er samanburð-
urinn ekki svo
afleitur fyrir
okkur,“ segir
Hörður.
Þegar Suvi
er spurð ráða
um bætt kerfi í
strjálbýlli borg
eins og Reykja-
vík, segir hún
strax að til að
almennings-
samgöngur verði skilvirkar þurfi
byggðin að vera þétt. Dreifða
byggð þurfi að endurskipuleggja
með fleiri fjölbýlishúsum. „Og ný
hverfi þarf að skipuleggja út frá
almenningssamgöngum.“
Annað ráð gefur hún um fyr-
irkomulag sem á ensku er kall-
að „park and ride“, sem mætti
kannski þýða sem „lagt og farið
af stað“ eða eitthvað þess háttar.
Það þýðir að íbúar hinna dreifð-
ari byggða koma á morgnana á
einkabílum sínum og leggja þeim
í bílastæðahús á sínum svæðum.
Bílastæðahús þessi eru samtengd
rútu- eða lestarstöðvum og á þeim
skipta íbúarnir yfir í almennings-
samgöngur til að ferðast í mið-
bæinn. Svo koma þeir aftur úr
bænum með vagninum að kvöldi
dags, skipta yfir í einkabíl og aka
heim.
Þetta hefur þann kost að álag
á samgöngukerfinu á annatíma
verður miklu minna og bílarnir
fylla ekki dýrmæta fermetrana í
miðbænum, þar sem afar dýrt er
til dæmis að byggja bílastæða-
hús. Að ekki sé minnst á aukin
loftgæði.
„Það er dýrt og erfitt að plana
almenningssamgöngur í dreifbýl-
inu, en það er tiltölulega einfalt að
hafa lest sem fer milli nokkurra
miðstöðva þar, og sækir fólk sem
kemur sér sjálft þangað að heim-
an. Það getur verið bara ein lína
sem heimsækir helstu hverfin,“
segir Suvi.
Jan Egil Meling hjá Trikken,
sporvagnakerfi Óslóar, hefur kom-
ist að því að aukin framleiðni og
framboð á sporvagnaleiðum sé
hagkvæmari en að draga saman
seglin í sparnaðarskyni. Lítil slík
kerfi séu hlutfallslega dýr, miðað
við stór kerfi. Það að minnka þau
dragi sáralítið úr kostnaði. Aukin
framleiðsla sé hins vegar hag-
Hverfi verði skipulögð út frá strætisvögnum
HÖRÐUR GÍSLASON
Veturinn 2006/2007 var erfitt að fá strætóbílstjóra til starfa í Kaupmanna-
höfn og var það rakið til þess að starfið hefði ekki nægilega góða ímynd
meðal almennings. Bílstjórarnir, verkalýðsfélögin og fyrirtækið Movia, sem
heldur utan um strætisvagnaleiðir og hluta járnbrauta í Kaupmannahöfn,
ákváðu að reyna að breyta þessu. Í sameiningu stofnuðu þessir aðilar meðal
annars sérstakan skóla og netsíðu.
Farþegum fannst að bílstjórarnir væru áhugalitlir ekki bara um farþegana,
heldur líka um farmiðana. Þá virtust bílstjórar óhamingjusamir og ekki stoltir
af sjálfum sér. Ákveðið var að bílstjórarnir myndu byrja á því að líta alltaf
framan í farþegana þegar þeir stigu inn í vagninn. Síðan fór í gang sam-
keppni meðal vagnstjóra um að senda smáskilaboð með bestu söguna úr
ánægjulegu samlífi bílstjóra og farþega. Eftir það var farþegum einnig boðið
í svipaða samkeppni, og smáskilaboðin birt á sérstakri heimasíðu: Hrósaðu
bílstjóranum þínum. Síðast en ekki síst var auglýst. Brosandi bílstjórar urðu
andlit og ímynd strætós um víða borg og utan á vögnunum sjálfum.
Hvernig er hægt að bæta bílstjórana?
Klemens Ólafur
Þrastarson
klemens@frettabladid.is
Kaupmannahöfn friðuð með rafbílum
Í Kaupmannahöfn ferðast álíka marg-
ir um með reiðhjólum, einkabílum
og almenningssamgöngum. Þar
hefur nýlega verið gerð tilraun með
rafmagnsstrætisvagna í miðbænum.
Vagnarnir eru sjö metra langir og taka
21 farþega. Þeir geta keyrt í allt að
140 kílómetra á hverri rafhleðslu og
fara ekki hraðar en fimmtíu kílómetra
á klukkustund.
Simon Baadsgaard, sem er
umferðarskipuleggjandi hjá Kaup-
mannahöfn, segir hljóðlausa
rafbílana vera hluta yfirstandandi
„friðunar“ miðborgarinnar.
Verið sé að reyna að draga úr
mengun og hávaða þar. Þetta á
að fást meðal annars með því að
fjölga almenningsrafbílum á kostnað
einkabílsins en hefur ekki gengið
eftir enn.. Bílarnir hafa verið í notkun
síðan í september 2009.
kvæmari því fasti kerfiskostnað-
urinn sé þá þegar greiddur.
„Þá borgarðu einungis jaðar-
kostnað við framleiðsluaukning-
una,“ segir hann. Í Ósló hafi fram-
leiðni vagnakerfisins, það er tíðni
ferða og sætaframboð, aukist um
26 prósent milli 2003 og 2009. Á
sama tíma fjölgaði farþegum um
44 prósent. Alls 43 prósent veg-
farenda nota vagnana. Um leið
auglýsti Trikken mikið og mark-
aðssetti sig sem millilið borgar og
íbúa.
Margar ferðir á annatíma
Tíðni vagna í Helsinki er talsverð.
Almenningssamgöngukerfið þar
er virkt frá fimm á morgnanna til
klukkan tvö á nóttunni. Um helg-
ar er það einnig virkt um nóttina,
eftir klukkan tvö.
Á háannatíma kemur sporvagn-
inn á fjögurra til fimm mínútna
fresti, en átta til tíu mínútna fresti
annars. Strætisvagnarnir spila með
sporvögnunum og eru á tíu mínútna
fresti þegar mest er að gera, en
fimmtán til tuttugu mínútna fresti
annars. Þegar eftirspurn er minnst,
í mikilli fjarlægð frá miðborginni,
ganga vagnarnir á hálftíma, jafn-
vel klukkustundar fresti.
Þá verður vart kvartað undan
annarri þjónustu hjá HSL. Þar,
eins og víða í Evrópu, er hægt að
fylgjast með því á klukku á stopp-
istöðvum hve langt er í vagninn.
Í Helsinki eru um 1.000 stöðvar
búnar þannig. En HSL vill hanna
nýtt kerfi, þar sem hægt verður
að fylgjast með ferðum vagnanna
í rauntíma úr farsíma. Einnig er
verið að uppfæra snjallkortakerfið
þar í bæ.
SUVI RIHTNIEMI
SPORVAGNAR Í HELSINKI Almenningssamgöngukferfið í Helsinki er virkt frá fimm á morgnana til klukkan tvö á nóttunni.
NORDICPHOTOS/AFP
Hrífandi og áleitin saga eftir
höfund metsölubókarinnar
Dóttir hennar, dóttir mín.
„Mæli einlægt með bókinni.“
KS/ midjan.is
1.990.-
v.á. 2.490.-
ÓDÝRAR KILJUR
Í ÚRVALI