Fréttablaðið - 30.10.2010, Blaðsíða 18

18 30. október 2010 LAUGARDAGUR
Að undanförnu hefur verið fjallað nokkuð um háskóla-
rannsóknir og samkeppnissjóði á
síðum Fréttablaðsins. Í framhaldi
af þeirri umræðu er rétt að vekja
athygli á stefnu stjórnvalda í vís-
inda- og nýsköpunarmálum sem
birtist í stefnu Vísinda- og tækni-
ráðs fyrir árin 2010-12. Hún var
mótuð í víðtæku samráði og sam-
þykkt í lok síðasta árs. Þar er lögð
áhersla á að draga fram þann styrk
sem býr í íslensku vísinda- og
nýsköpunarsamfélagi, og leita leiða
til að leysa þann styrk úr læðingi
nú þegar við þurfum á nýjum tæki-
færum að halda. Lönd sem lenda
í viðlíka efnahagshremmingum
og við, leitast við að forgangsraða
þessum málaflokki og standa vörð
um fjárveitingar til menntakerfis-
ins, vísinda og nýsköpunar, því að
á þeim sviðum verða til efnahags-
leg, félagsleg og menningarleg
verðmæti sem koma þjóðum upp
úr kyrrstöðu og kreppu. Við þurf-
um ekki að líta lengra en til granna
okkar Svía og Finna.
Stefna ráðsins hefur þrjú einföld
leiðarljós. Í fyrsta lagi er hvatt til
samstarfs. Vísinda- og nýsköpun-
arkerfið er brotakennt; háskól-
ar litlir og margir, stofnanir enn
fleiri, starfsstöðvar um allt land
mjög fámennar, starfsemin dreifð
og sjóðakerfið margslungið. Í öðru
lagi er í stefnunni lögð áhersla á að
allt vísinda- og nýsköpunarstarf
verði að standast alþjóðlegar gæða-
kröfur. Þegar draga þarf úr ríkisút-
gjöldum er sérstaklega mikilvægt
að standa vörð um gæði vísinda- og
nýsköpunarstarfs og leggja áherslu
á að fjármagn renni til verkefna
sem skila sem mestum árangri og
ávinningi fyrir samfélagið – að við
treystum okkur til að láta gæða-
mat ráða för, helst með því að nota
erlenda matsaðila eins og gert er
nú hjá Rannsóknasjóði. Ráðið legg-
ur áherslu á að aukinn hluti opin-
berra fjárveitinga – ekki aðeins til
sjóða heldur einnig til háskóla og
stofnana – verði tengdur gæða- og
árangursmati. Að síðustu er eitt
aðalleiðarljós stefnunnar áhersla
á alþjóðlegt samstarf. Hvatt er til
aukinnar sóknar í alþjóðlegar rann-
sóknaáætlanir enda eru okkar sjóð-
ir nú orðnir vanbúnir til að styðja
við vísindastarf í landinu. Íslensk-
ir vísindamenn hafa staðið sig vel
– en gera má enn betur og á þessu
ári hafa verið í mótun tillögur á
vegum ráðsins um að samþætta
og stórefla stuðningsþjónustu við
alþjóðasóknina.
Nýlegar úttektir á vísindasamfé-
laginu gefa væntingar um að byggt
sé á góðum grunni við uppbygg-
ingu nýs atvinnulífs, þó að aðvör-
unarteikn séu á lofti eins og fram
kemur í úttektum á samkeppnis-
hæfni Íslands. Norræn úttekt á
birtingum íslenskra vísindamanna
(júní 2010) sýnir víðtæk alþjóðleg
tengsl. Rúmlega 70% birtinga þar
sem Íslendingar eiga í hlut eru
árangur alþjóðlegs samstarfs. Ríf-
lega 3/4 alþjóðlegs samstarfs eru
við Evrópuríki, en samstarf við
ríki í Asíu hefur u.þ.b. tvöfaldast
á rúmum tveimur áratugum. Klín-
ískar læknisfræðilegar rannsókn-
ir eru stærsta rannsóknasviðið á
Íslandi, en þriðjungur allra birt-
inga er á því sviði. Styrkur Íslands
er einnig á sviði líftækni og jarðvís-
inda, en vísindamenn ná eftirtekt-
arverðum árangri á fleiri sviðum.
Sterk staða íslensks vísindasamfé-
lags bendir til að víða leynast tæki-
færi til öflugrar nýsköpunar.
Framkvæmd stefnu Vísinda- og
tækniráðs birtist skýrast í fjárlög-
um hvers árs. Þar skiptir miklu að
standa vörð um opnu samkeppn-
issjóðina. Nýliðun í vísindum og
nýsköpun í erfiðu árferði er mikið
áhyggjuefni. Rannsóknasjóður og
Tækniþróunarsjóður eru opnir
samkeppnissjóðir þar sem umsókn-
ir eru metnar í gagnsæju, faglegu
ferli. Þeir þjóna ekki síst ungu
fólki um leið og til verða nýjar hug-
myndir sem leiða til nýsköpunar og
nýrra lausna í samfélaginu. Nefna
má að 80-90% styrkja sem Rann-
sóknasjóður veitir eru nýtt til að
greiða laun ungra og lausráðinna
vísindamanna.
Skilaboðin í stefnu ráðsins eru í
raun einföld. Við verðum að horfa
heildstætt á allt nýsköpunar- og
vísindakerfið, veðja á efnilegasta
fólkið og bestu verkefnin og þora
að styðja og styrkja þá sem skara
fram úr. Það er besta atvinnustefn-
an, og þannig nýtum við fjármun-
ina best. Við gerum okkur öll grein
fyrir því að stjórnvöld eru knúin
til sársaukafulls niðurskurðar í
ríkisfjármálum á næsta ári, en
framkvæmd stefnu Vísinda- og
tækniráðs er ekki aðeins á hendi
fjárveitingavaldsins, heldur er
mikilvægt að sjónarmið gæða og
ávinnings séu alls staðar höfð að
leiðarljósi í erfiðri niðurskurðar-
vinnu háskóla, rannsóknarstofn-
ana og samkeppnissjóða, svo að
fjármagn renni til verkefna sem
skila sem mestum árangri fyrir
samfélagið.
Fylgjum eftir stefnu
Vísinda- og tækniráðs!
Menntamál
Guðrún
Nordal
prófessor og formaður
vísindanefndar Vísinda-
og tækniráðsNokkrir þingmenn hófu upp raust sína fyrir skömmu og fóru
fram á að umsókn Íslands um aðild
að Evrópusambandinu verði dregin
til baka. Rökin fyrir þessari kröfu
eru haldlítil og svo óljós að erfitt er
að henda reiður á þeim. Vafasöm-
um fullyrðingum um vilja þings og
þjóðar til þessa máls, mikinn kostn-
að og fulla aðlögun að Evrópusam-
bandinu meðan á aðildarviðræðum
stendur er haldið á lofti, svo fátt eitt
sé nefnt. Hér er rétt að staldra við
og leiða fram nokkrar staðreyndir.
Meirihluti landsmanna, eða 64%,
vill ljúka aðildarviðræðunum og fá
að taka upplýsta afstöðu með eða á
móti aðild þegar samningur liggur
fyrir. Það sýnir m.a. skoðanakönn-
un MMR sem birtist í Fréttablað-
inu í lok september sl. Allt tal um að
þjóðin vilji hætta aðildarviðræðum
er því úr lausu lofti gripið.
Um kostnað vegna aðildarvið-
ræðna má lesa í meirihlutaáliti
utanríkismálanefndar Alþingis,
sem samþykkt var í júlí 2009. Þar
kemur fram að áætlaður beinn
kostnaður vegna aðildarumsókn-
arinnar sé metinn á 400 milljónir
króna fyrir tímabilið 2009–2012.
Þar af er kostnaður utanríkisráðu-
neytisins áætlaður 300 milljónir en
kostnaður annarra ráðuneyta 100
milljónir. Undir þennan kostnað
fellur starfsmanna- og ferðakostn-
aður og aðkeypt sérfræðiráðgjöf. Á
sama tíma er gert ráð fyrir að þýð-
ingakostnaður verði samtals 590
milljónir króna en í nefndarálitinu
kemur fram að ekki sé hægt að skil-
greina hann sem beinan kostnað við
aðildarviðræðurnar og eru færð rök
fyrir því.
Óttinn við fulla aðlögun á meðan
á aðildarviðræðuferlinu stendur
byggir á vanþekkingu sem rétt er
að uppræta. Hér skulu nefnd dæmi
um þrjú verkefni sem gætu fallið
undir hina svokölluðu IPA-aðstoð
Evrópusambandsins sem framan-
greindir þingmenn óttast svo mjög.
Fyrst má nefna að nauðsynlegt er
að þróa ýmsa gagnagrunna á sviði
landbúnaðar. Hluti þeirra varðar
landupplýsingar sem mikil vægt er
að liggi fyrir við mótun samnings-
afstöðu Íslands en geta einnig nýst
íslenskum stjórnvöldum við inn-
lenda stefnumótun óháð aðild. ESB
vill kosta þessa framkvæmd að
miklu leyti og veita um leið íslensk-
um sérfræðingum dýrmæta þekk-
ingu og störf í nokkur ár. Þá er
ESB reiðubúið til að aðstoða okkur
við að lækka hlutfall ófaglærðra á
vinnumarkaði sem er mun hærra
hér á landi en í aðildarríkjum sam-
bandsins. ESB vill leggja okkur lið
við að draga úr þessum mun með
því að miðla til okkar þekkingu og
reynslu frá einstökum ríkjum ESB
og styrkja sí- og endurmenntun vítt
og breitt um landið. Loks má nefna
boð ESB um að veita okkur fagleg-
an stuðning við að endurskipuleggja
stuðningskerfi atvinnulífsins með
það í huga að við getum tekið virk-
an þátt í rannsókna- og nýsköpunar-
starfi Evrópusambandsins.
Þetta eru þrjú dæmi um hina
„hættulegu“ aðlögun að Evrópu-
sambandinu og dæmi nú hver fyrir
sig hversu skaðleg þessi verkefni
eru íslensku samfélagi. Við skul-
um átta okkur á að þeim mun leng-
ur sem við þráumst við að taka þátt
í aðildarviðræðunum af skynsemi
því meiri líkur eru á því að þessi
tækifæri renni okkur úr greipum.
Hættum þessari vitleysu, ljúkum
aðildarviðræðunum og tökum svo
upplýsta ákvörðum með eða móti
aðild þegar þar að kemur.
Klárum dæmið
Evrópumál
Anna Margrét
Guðjónsdóttir
stjórnarmaður í
samtökunum Sterkara
Íslandi
Vafasömum fullyrðingum um
vilja þings og þjóðar til þessa máls,
mikinn kostnað og fulla aðlögun
að Evrópusambandinu meðan á
aðildarviðræðum stendur er haldið á lofti.
Stóra, svarta holan
Tillaga Ólafíu Zoëga, unga arkitektsins frá Bergen-
háskóla, sem birtist í Fréttablað-
inu 26. október virðist bráðsnjöll
og aðgengileg lausn á bráðum
vanda íbúa við Einholt, Þver-
holt og nágrenni. Stóra, svarta
holan og ófögnuðurinn sem
henni fylgir er óþolandi nær-
umhverfi. Grænt almennings-
svæði sem gera má í áföngum
mundi tengjast eðlilega hinu
gamla, gróna umhverfi sem
fyrir er og íbúum borgarinnar
er annt um að varðveita.
Í von um betri tíð með blóm
í haga.
Hulda Jósefsdóttir hönnuður.
PAR1
ORMSSON
LÁGMÚLA 8
SÍMI 530 2800
ORMSSON
KEFLAVÍK
SÍMI 421 1535
ORMSSON
MODEL-AKRANESI
SÍMI 431 3333
ORMSSON
ÞRISTUR-ÍSAFIRÐI
SÍMI 456 4751
ORMSSON
AKUREYRI
SÍMI 461 5000
ORMSSON
HÚSAVÍK
SÍMI 464 1515
ORMSSON
VÍK-EGILSSTÖÐUM
SÍMI 471 2038
ORMSSON
PAN-NESKAUPSTAÐ
SÍMI 477 1900
ORMSSON
ÁRVIRKINN-SELFOSSI
SÍMI 480 1160
Umboðsmenn um land al l t
www.ormsson.is
KÍKTU Í
HEIMSÓKN
OG
KYNNTU
ÞÉR
ÚRVALIÐ!