Fréttablaðið - 25.11.2010, Blaðsíða 23

FIMMTUDAGUR 25. nóvember 2010 23
Næstkomandi laugardag göng-um við Íslendingar til sögu-
legra kosninga þar sem valdir
verða fulltrúar á stjórnlagaþing.
Kosningarnar eru mikilvægur
þáttur í því merkilega lýðræðis-
ferli sem nú fer fram við mótun
nýrrar stjórnarskrár fyrir Ísland.
Vil ég hvetja alla sem kosninga-
rétt hafa til að nýta sér þetta ein-
stæða tækifæri til að hafa áhrif á
framtíð þjóðarinnar og taka þátt í
að móta þann ramma eða grund-
völl sem íslenskt samfélag mun
byggja á.
Ég hef lengi haft þá sannfær-
ingu að forsenda þess að sátt náist
um heildarendurskoðun stjórnar-
skrárinnar, eins og stefnt hefur
verið að allt frá stofnun lýðveldis-
ins, sé að þjóðin sjálf og fulltrúar
hennar sem ekki hafa beina hags-
muni af lítt breyttu fyrirkomulagi
vinni það verk. Alþingi Íslendinga
hefur ekki auðnast það þrátt fyrir
ítrekaðar tilraunir. Sem þingmað-
ur flutti ég fyrst frumvarp um sér-
stakt stjórnlagaþing, skipað öðrum
en þingmönnum, haustið 1994.
Lengi vel talaði ég fyrir daufum
eyrum í þessum efnum en eftir það
mikla efnahags- og stjórnmála-
hrun sem við urðum fyrir haustið
2008 breyttust viðhorfin.
Lög um stjórnlagaþing nr.
90/2010 sem samþykkt voru 16.
júní 2010 eiga sér fáar hliðstæð-
ur í heiminum og munu þau vænt-
anlega hafa áhrif á lýðræðisþró-
un og aðferðafræði við mótun
stjórnarskráa. Samkvæmt lögun-
um er sérstöku stjórnlagaþingi
ætlað það mikilvæga hlutverk að
semja frumvarp að nýrri stjórn-
arskrá fyrir Ísland og leggja fyrir
Alþingi til samþykktar. Í þessu
skyni var á grundvelli laganna
efnt til 1000 manna þjóðfundar í
upphafi þessa mánaðar þar sem
fulltrúar allrar þjóðfélagshópa
hvaðanæva af landinu komu sér
saman um helstu gildi og grunn-
þætti sem ný stjórnarskrá ætti að
byggja á. Þjóðfundurinn heppn-
aðist afar vel og sú uppbyggjandi
samstaða sem þar sveif yfir vötn-
um vekur góðar vonir um fram-
haldið.
Næsta skref í þessu lýðræðislega
ferli er að velja fulltrúa á stjórn-
lagaþingið sem standa mun í 2-
4 mánuði fyrri hluta árs 2011 og
mun því ljúka störfum í tæka tíð
fyrir 200 ára afmæli Jóns Sigurðs-
sonar 17. júní 2011. Niðurstöðurn-
ar munu síðan fara til Alþing-
is til afgreiðslu í samræmi við
ákvæði gildandi stjórnarskrár.
Líklegt er þó að ákveðið verði að
þjóðaratkvæðagreiðsla muni fara
fram um endurskoðaða stjórna-
skrá áður en hún gengur í gildi.
Val fulltrúa á stjórnlagaþingið
sætir einnig tíðindum í lýðræðis-
þróun á Íslandi enda verða þeir
kjörnir beinni kosningu með per-
sónukjöri meðal allra landsmanna.
Með kosningunum er gerð tilraun
með nýtt kosningafyrirkomulag
þar sem atkvæði kjósenda nýt-
ast mun betur en í hefðbundnum
listakosningum og möguleikar
kjósenda til að kjósa einstaklinga
í stað flokka verður að veruleika.
Kosningaþátttakan og hvernig til
tekst getur því varðað miklu um
þróun kosningafyrirkomulags og
lýðræðis á Íslandi.
Ég vil nota þetta tækifæri til að
færa þeim einstaklingum miklar
þakkir sem lagt hafa þessu mikil-
væga samfélagsverkefni lið, ekki
síst þátttakendum þjóðfundarins
og þeim fjölmenna hópi frambjóð-
enda sem gefið hafa kost á sér til
setu á stjórnlagaþingið. Þjóðfund-
urinn og kosningabaráttan hefur
þegar hrundið af stað mikilli
umræðu um allt þjóðfélagið um
grundvöll þess samfélags sem við
viljum byggja og ég er sannfærð
um að við munum uppskera vand-
aða stjórnarskrá – umgjörð um
betra samfélag á Íslandi. Í kom-
andi kosningum á laugardaginn
getur öll íslenska þjóðin lagt sitt
af mörkum til þess mikilvæga
verkefnis. Ég hvet alla til að nýta
sér þann rétt.
Sögulegar kosningar til stjórnlagaþings
Stjórnlagaþing
Jóhanna
Sigurðardóttir
forsætisráðherra
Stjórnarvaldinu skiptum við í löggjafarvald, framkvæmdar-
vald og dómsvald. Þetta er stund-
um nefnt þrískipting ríkisvalds-
ins og á sér rætur í stjórnmálum
í nokkrum Evrópuríkjum á 17.
og 18. öld. Þar voru þingsinnar
í stríði við einvalda konunga og
þá sem vildu verða það og deilur
hatrammar. Höfundar sem skrif-
uðu um þessa skiptingu sögðu
löggjafarvaldið upprunalegast
og hin valdsviðin yrðu að laga
sig að því. En áherslan, einkum
hjá Frakkanum Montesquieu, var
á að jafnvægi væri milli þessara
sviða valdsins. Sú hugmynd festi
rætur þegar Bandaríki Norður-
Ameríku voru í fæðingarhríðum
og jafnvægishugmyndina nefndu
þeir checks and balances – taum-
hald og jafnvægi. Hvert valdsvið
myndaði mótsvið við annað með
taumhaldi og leit að jafnvægi.
Einn mesti vandi íslenskra
stjórnmála er að illa er komið
fyrir þessu jafnvægi. Fram-
kvæmdarvaldið ríkir sem á að
vera þjónn löggjafarvaldsins.
Dómsvaldið sem dæmir í málum
hefur ekki haft þau úrræði sem
þarf til að líta eftir hinum vald-
sviðunum tveim. Ráðherrar
gegna æðsta framkvæmdar-
valdi og bera ábyrgð gerða sinna
gagnvart þingi, sitja þar einn-
ig með stuðningi meirihluta
Alþingis. Þetta er þingræði en
hefur í reynd orðið ráðherraræði
á Alþingi. Hér hefur orðið mikil
röskun með þessum valdsviðum
innbyrðis og ég hygg það sé ein
skýring þeirra ófara sem þjóðin
hefur mátt þola síðustu ár. Ráð-
herraræðið hefur svipt þingið
eðlilegu málfrelsi, því hefur ekki
tekist að láta sína sjálfstæðu
rödd hljóma sem ráðherrar ættu
að taka undir. Frumvörpin eru
næstum öll samin í ráðuneytun-
um eða á vegum þeirra í stað þess
að þingið hefði sérstaka lagastofn-
un sem hefði þetta hlutverk í sam-
vinnu við þingmenn. Verk ráð-
herra yrði síðan að framkvæma
lögin. Alþingi hefði á sínum
snærum sérfræðinga til að vinna
þá vinnu við löggjöf sem nú er
unnin í ráðuneytum og dómsvald-
ið hefði lagalega eftirlitsstofnun
til að kanna hvort ný lög stæðust
stjórnarskrá og brytu ekki í bága
við eldri lög. Með þessu hefðu
bæði löggjafarvald og dómsvald
fengið þá uppreisn æru sem þeim
ber og framkvæmdarvaldið nauð-
synlega lægingu.
Annar fylgifiskur
ráðherraræðisins á
Alþingi er að sjálf-
stæðar, hreinskiln-
ar og heiðarlegar
umræður hafa kafn-
að. Á þingi fer mikil
orka, tími og fyrir-
höfn í það að klekkja á
ráðherrum sem þing-
menn finna að eru
fyrir þeim. Heillaspor
yrði ef ráðherrar sætu
ekki lengur á þingi
heldur í ráðuneytum.
Stjórnmálaflokkar
veldu ráðherra sem
áður. Með þessu yrðu
ráðherrar ábyrgir
gerða sinna gagnvart
kjósendum og Alþingi
líka. Samvinna yrði að
vera náin með fram-
kvæmdarvaldi og löggjafarvaldi.
Skoðanaskiptin um stjórnmál
gætu orðið óþvinguð og hugs-
anlega frjó. Getur ekki af þessu
sprottið heillavænleg
samvinna þingmanna úr
þeim flokkum sem eiga
menn á þingi? Stærstu
mál yrðu unnin í sam-
vinnu og karpið rénaði,
deilt yrði um hugmynd-
ir og stefnu. Menn mega
ekki halda að ráðherrar
missi vinnuna með þessu.
Að framkvæma lögin er
ærið verkefni og starf
ráðherra beindist betur
að þeim stofnunum sem
undir þá heyra.
Jafnvægi valdsviðanna
er eitt brýnasta verkefni
komandi stjórnlagaþings.
Efnt er til þess með
nýstárlegum hætti sem
hvergi hefur áður verið.
Vonum að þar spretti
fram brýnar vel rök-
studdar tillögur um stjórnskipun
landsins.
Samspil valdsviðanna
Stjórnarskrá
Haukur
Sigurðsson
sagnfræðingur
Líklegt er þó að ákveðið verði að þjóðar-
atkvæðagreiðsla muni fara fram um endur-
skoðaða stjórnaskrá áður en hún gengur í gildi
Annar
fylgifiskur
ráðherra-
ræðisins á
Alþingi er að
sjálfstæðar,
hreinskilnar
og heiðarleg-
ar umræður
hafa kafnað.

Einbýlishúsalóðir í
ralan i l s l
ilb ðs r s r r l s b r l

óða r

lla r

3139
Sigríður er víðsýn, réttsýn, óháð
hagsmunasamtökum og býður
fram reynslu af starfi með öðrum
við lausn flókinna úrlausnarefna.
Stjórnarskrá lýsir því hvernig kjörnir fulltrúar þiggja
vald frá almenningi , hvernig almenningur lítur
eftir valdinu og endurheimtir það til að kjósa sér
nýja fulltrúa.
Tryggja þarf skýran aðskilnað framkvæmdavalds ,
löggjafarvalds og dómsvalds .
Tryggja þarf borgurum jafnan rétt fyrir lögum og
frelsi til að leita hamingjunnar á eigin forsendum.
Sjá nánar á www.svipan.is
Þessi auglýsing er að frumkvæði og á kostnað undirritaðs:
Jóhannes Gíslason, Miðtúni 56, 105 Reykjavík.
Tryggjum Sigríði sæti á Stjórnlagaþingi
og merkjum 3139 ofarlega á seðilinn.Sigríði Ólafsdóttur á Stjórnlagaþing!