Fréttablaðið - 25.11.2010, Qupperneq 26

26 25. nóvember 2010 FIMMTUDAGUR
Niðurskurður ríkisstjórnar-innar í heilbrigðiskerfinu
kom fylgismönnum ríkisstjórnar-
innar mjög á óvart. Þetta er það
harkalegur niðurskurður,að það
var strax ljóst, að ríkisstjórnin
kæmist ekki upp með svo mik-
inn niðurskurð og síst úti á landi.
Heilbrigðisráðherra hefur lýst
því yfir, að þessar aðgerðir verði
mildaðar og harkaleg viðbrögð
úti á landi leiða til þess, að rík-
isstjórnin á engan annan kost í
stöðunni en að draga þessar til-
lögur að verulegu leyti til baka.
Hvað gekk ríkisstjórninni til?
Niðurskurðurinn í heilbrigðis-
kerfinu átti að spara tæpa 5 millj-
arða kr. á ársgrundvelli. Ekki er
þar um að ræða svo háa fjárhæð,
að hún skipti sköpum í fjármál-
um ríkisins. Það vill svo til, að
hér er um svipaða fjárhæð að
ræða og nam niðurskurði hjá
almannatryggingum 1. júlí 2009.
Það var eins með þann niður-
skurð, að hann skipti auðvitað
engum sköpum í fjármálum rík-
isins. Ég tel, að draga eigi hvort
tveggja til baka. Ríkisstjórnin
lofaði að standa vörð um velferð-
arkerfið og hún á að standa við
það. Það má að vísu hugsa sér
að láta standa eitthvað af niður-
skurðinum í heilbrigðiskerfinu,
þar sem um augljósa hagræð-
ingu væri að ræða. En sýnt hefur
verið fram á, að það sparast ekki
mikið á því að flytja sjúklinga
utan af landi til Reykjavíkur. Það
yrði mikill flutningskostnaður
og hvert rúm á Landspítalanum
er mikið dýrara en rúm í sjúkra-
húsum út á landi. Auk þess eru
það mannréttindi og skylt sam-
kvæmt lögum að veita sjúkling-
um aðhlynningu heima í héraði.
Það virðist vera að fljótfærni
hafi að einhverju leyti stjórnað
tillögugerð í sjúkrahúsmálunum.
Það sama gildir um niðurskurð-
inn í almannatryggingum. Þar
hefur einnig fljótfærni ráðið för
og gleymst, að búið var að lofa
því að standa vörð um almanna-
tryggingarnar. Nýlega var skýrt
frá nýjum tölum um afkomu ríkis-
sjóðs á þessu ári. Í ljós kom þá, að
afkoman var 19 milljörðum betri
en áætlanir höfðu sagt fyrir um.
Það á því að vera unnt að draga
megnið af niðurskurðinum í heil-
brigðiskerfinu og almannatrygg-
ingum til baka.
Ráðist gegn hjúkrunarheimilum
Svo mikil fljótfærni hefur ráðið
ferðinni við niðurskurðinn í heil-
brigðiskerfinu, að það er einn-
ig ráðist gegn hjúkrunarheim-
ilum og deildum fyrir aldraða
á sjúkrastofnunum. Þannig er
fækkað um mörg hjúkrunarrúm
fyrir aldraða á Akureyri. Það er
eins og menn hafi ekki vitað hvað
þeir voru að gera. Það var eitt
aðalstefnumál Samfylkingarinn-
ar í alþingiskosningunum 2007
að fjölga hjúkrunarrúmum. Mig
minnir, að það hafi átt að fjölga
þeim um 400 á ákveðnu tíma-
bili. Ingibjörgu Sólrúnu tókst að
koma þessu stefnumáli Samfylk-
ingarinnar inn í stjórnarsáttmál-
ann 2007. En nú er fyrsta hreina
vinstri stjórnin á Íslandi farin að
rífa þetta niður og fækka hjúkr-
unarrúmum fyrir aldraða. Það er
ekki heil brú í þessu. Það verður
strax að afturkalla fækkun hjúkr-
unarrúma fyrir aldraða. Annað
eru svik við kjósendur. Það er
ekki unnt að halda uppteknum
hætti og segja eitt í kosningum
en framkvæma annað. Það eiga
að vera breytt vinnubrögð nú.
Það þýðir ekkert að koma með
þau rök að það þurfi að skera
svo mikið niður. Það verður ein-
faldlega að lengja niðurskurðar-
tímabilið, ef ekki er unnt að gera
þetta á annan veg. Það verður að
gæta að grunnþjónustu í velferð-
arkerfinu. Veikir sjúklingar eiga
að hafa forgang og aldraðir eiga
að njóta mannsæmandi kjara og
umönnunar. Þess vegna má ekki
skerða kjör aldraðra. Það á að
bæta þau og það á að fjölga hjúkr-
unarrúmum aldraðra en ekki að
fækka þeim.
Niðurskurður lítill
í öðrum ráðuneytum
Í mörgum ráðuneytum er lít-
ill sem enginn niðurskurð-
ur. Það á t.d. við um sjávarút-
vegs- og landbúnaðarráðuneytið,
umhverfisráðuneytið og efna-
hags- og viðskiptaráðuneytið.
Og í dómsmálaráðuneyti er mjög
lítill niðurskurður. Í rauninni er
niðurskurður mestur í heilbrigð-
isráðuneytinu, almannatrygging-
um og í samgönguráðuneytinu.
Áður en skorið er harkalega niður
í heilbrigðismálum og í almanna-
tryggingum verður að skera
niður í þeim ráðuneytum, þar
sem enginn niðurskurður er enn
eða mjög lítill. Miðað við yfirlýs-
ingar ríkisstjórnarinnar um að
hlífa velferðarkerfinu á að byrja
niðurskurð í öðrum ráðuneytum
en velferðarráðuneytunum.
Hlífa þarf velferðarmálunum
Ríkisfjármál
Björgvin
Guðmundsson
viðskiptafræðingur
Það gefur ekki góða tilfinningu fyrir stjórn landsins að verða
vitni að því að yfirvöld taki vond-
ar og vitlausar ákvarðanir í mála-
flokki þar sem maður þekkir til.
Þannig er um þá tillögu mennta-
málaráðuneytis fyrir næsta ár,
að halda áfram 25% niðurskurði
kvikmyndasjóða sem farið var út
í á síðasta ári. Allir geta gert sér
í hugarlund hvílíkt reiðarslag nið-
urskurður af þessari stærðargráðu
væri nokkurri atvinnugrein, fram-
tíðarmöguleikum hennar og fólkinu
sem í greininni starfar.
En látum það allt vera ef hægt
væri að taka þá peninga sem spar-
ast og nota t.d. í heilsugæslu.
En það er ekki hægt.
Ástæðan er sú að 250 milljóna
niðurskurður til kvikmyndasjóða
minnkar umsvifin í kvikmyndaiðn-
aðinum um einn milljarð króna og
tekjur ríkisins af þessari atvinnu-
starfsemi minnka um meira en 250
milljónir. Sparnaðurinn er með
öðrum orðum enginn! Þvert á móti
tapar ríkið peningum á þessari ráð-
stöfun, peningum sem t.d. mætti
nota í heilsugæsluna.
Á síðasta hausti þegar þessi
áform voru uppi hvöttu kvikmynda-
gerðarmenn til þess að ráðuneytið
eða fjárlaganefnd skoðuðu málið
betur og bentu á fordæmi Íra sem
einnig eiga í miklum hremmingum
en féllu frá áformum um veruleg-
an niðurskurð til kvikmyndasjóða
eftir að þingnefnd skoðaði málið og
komst að því að slíkur niðurskurð-
ur borgaði sig alls ekki.
Hér á Íslandi var málið ekki skoð-
að heldur var ákvörðunin tekin án
þess að aflað væri upplýsinga um
afleiðingarnar. Eftir þá niðurstöðu
gengust samtök kvikmyndagerðar-
manna fyrir umfangsmikilli könn-
un þar sem fjármál kvikmynda-
iðnaðarins síðastliðin fjögur ár
voru kortlögð. Yfir 80% allra kvik-
myndaverka sem framleidd voru
á Íslandi á þessum árum voru sett
inn í gagnagrunninn sem þýðir að
upplýsingarnar eru tölfræðilega
afar áreiðanlegar.
Niðurstaðan birtist í „Rauðu
skýrslunni“ svonefndu sem sýnir
með óyggjandi hætti að þessi skertu
framlög til kvikmyndasjóða leiða
til þess að tekjutap ríkisins verður
meira en þeir fjármunir sem spar-
ast. Niðurskurður kvik-
myndasjóða skaðar sem
sagt fjárhag ríkisins og
sparar ekki neitt. Mennta-
málaráðuneytinu og fjár-
laganefnd til afsökunar
má segja að þessar upp-
lýsingar lágu ekki fyrir
á síðasta ári þegar niður-
skurðurinn var ákveðinn
– en þeirri afsökun er ekki
til að dreifa nú.
Þessi niðurskurður
kemur vissulega fram
sem lækkun á útgjöldum
menntamálaráðuneytis en
tekjur fjármálaráðuneyt-
is minnka enn meira. Hér
er því á ferðinni vitleysis-
gangur sem skilar samfé-
laginu engum ávinningi
– en veldur verulegum
skaða.
Skaðinn er m.a. sá að við miss-
um 200 störf í nýsköpunariðnaði
sem ungt fólk sækist eftir að vinna
í. Iðnaði sem vinnur með íslenskt
hugvit og hæfileika við að skapa
menningarafurðir sem eiga mark-
að um allan heim.
Menningarlegi skaðinn til
skamms tíma er sá að við fáum
aldrei að sjá fjórar leiknar sjón-
varpsþáttaraðir, fjórar kvikmynd-
ir, og yfir tuttugu heimildarmyndir.
Langtímaáhrifin eru að kyrkja vöxt
og viðgang þeirrar íslensku list-
greinar sem talar tungumál mynd-
arinnar sem allir jarðarbúar horfa
á í margar klukkustundir á dag.
Efnahagslegi skaðinn er einn-
ig verulegur því kvikmyndaiðn-
aður á Íslandi getur veitt þúsund-
um manna atvinnu og aflað mikilla
gjaldeyristekna – fyrir utan að efla
og styrkja ferðaþjónustuna. Það er
því ekki nokkur leið að sjá hvernig
sú ráðstöfun að skera kvikmynda-
gerðina niður, langt umfram allar
aðrar listgreinar, geti þjónað hags-
munum Íslands þegar sparnaður-
inn er enginn en skaðinn veruleg-
ur.
Ríkisstjórnin segist hafa þá
stefnu að efla mannaflsfrekar
framkvæmdir þar sem stór hluti
kostnaðar sé launa-
g reiðs lu r. R auð a
skýrslan sýnir að 2,7
milljarða fjárfesting
ríkisins í kvikmynd-
um, á fjögurra ára
tímabili, skilaði sér öll
til baka á mjög skömm-
um tíma. En auk þess
laðaði þessi fjárfesting
að sér innlent og erlent
fjármagn svo hér var
framleitt kvikmynda-
efni fyrir 12 milljarða
króna, og yfir 70%
þess fjár fóru í launa-
greiðslur. Þeir pening-
ar runnu til fólks um
allt land sem vinnur
störf sem þjóna kvik-
myndaframleiðslunni
á margvíslegan hátt.
Ef landinu er nú stjórnað, á
öðrum sviðum, af sama skeyting-
arleysi um staðreyndir máls og
landsins hag, eins og hér er verið
að gera, er óhætt að biðja guði allra
trúarbragða að blessa Ísland – og
mun ekki duga til.
Það er nú í höndum Alþingis
hvort málið fái þá meðferð að verða
skoðað áður en ákvörðun er tekin
(eins og írska þingið gerði) eða
hvort sömu vitleysunni verði haldið
áfram að óathuguðu máli til veru-
legs tjóns fyrir menningu okkar og
efnahag.
P.S.: Kvikmyndaiðnaðurinn á
Írlandi er eini iðnaðurinn sem
gengur vel í kreppunni þar og er
talinn munu velta um 24 milljörð-
um á þessu ári samanborið við 8
milljarða í fyrra.
Er landinu svona illa stjórnað?
Kvikmyndagerð
Björn B. Björnsson
kvikmyndagerðarmaður
250 milljóna
niðurskurð-
ur til kvik-
myndasjóða
minnkar
umsvifin í
kvikmynda-
iðnaðinum
um einn
milljarð
Háskólamenntaðir launamenn hafa orðið hart úti í aðhalds-
aðgerðum hins opinbera eftir
hrun og búið við skert launakjör
jafnt á almennum sem opinberum
vinnumarkaði. Félagsmenn aðild-
arfélaga BHM eru millitekjufólk
og hafa ekki þótt þurfa vernd í
þrengingum, þvert á móti eru
úrræði sniðin að því að þeir beri
stóran hluta kostnaðar. Nægir þar
að nefna skattabreytingar, aukna
tekjutengingu bóta, svo ekki sé
minnst á beinar launaskerðingar
á tímum verðbólgu. Þá hafa úrræði
vegna skulda hingað til ekki tekið
tillit til námslána.
Menntun er samfélagsauður
Góð menntun er forsenda fram-
þróunar á vinnumarkaði og und-
irstaða samfélagslegra gæða. Öll
viljum við njóta nýjustu þekkingar
í menntakerfinu, heilbrigðisþjón-
ustu, náttúruvöktunar og félags-
legra úrræða. Miklar kröfur eru
gerðar til fagfólks og þeim verður
að fylgja eftir með starfsaðstæð-
um sem hvetja til fagmennsku,
bjóða upp á sí- og endurmenntun,
alþjóðleg tengsl og innleiðingu
nýrrar þekkingar.
Kjör háskólamenntaðra verða að
taka tillit til þess að slíkar kröfur
verði uppfylltar. Til að svo megi
verða þarf að snúa við öfugþró-
un á vinnumarkaði þar sem hlut-
ur menntunar er ítrekað verð-
felldur í kjarasamningum. Frá
undirritun stöðugleikasáttmála
hefur legið fyrir tilboð ríkisins
um kjarasamning við aðildarfélög
BHM sem heggur enn í sama knér-
unn og er því ekki hægt að ganga
að. Á sama tíma hefur markvisst
verið skorið niður í launagreiðslum
háskólamenntaðra.
Flytjum út hugvit, ekki fólk!
Ísland er ekki samkeppnishæft um
störf háskólamenntaðra, launa-
kjör þeirra hér á landi standast
ekki alþjóðlegan samanburð. Lágt
gengi og láglaunastefna valda því
einnig að íslenskur vinnumarkað-
ur laðar ekki til sín sérfræðinga að
utan, þannig að vandséð er hvernig
fylla má í eyðurnar sem innlendur
atgervisflótti skapar.
Vangaveltur um að samfélag
hafi ekki efni á að meta menntun
að verðleikum á krepputímum eru
hættulegar og til marks um úrelt-
an, metnaðarlausan og einangr-
andi hugsunarhátt. Við eigum
ekki að ýta undir málflutning sem
hvetur til að láglaunastörfum sé
fjölgað en þekkingu kastað á glæ.
Klisjukennd svör við áhyggjum
af brottflutningi menntaðs fólks
á borð við „menntum bara fleiri“
eru innantóm, því við bætum ekki
fjárhagslegt tap af landflótta með
frekari fjárfestingu í menntun til
útflutnings.
Kostnaður samfélagsins við að
mennta einstakling frá leikskóla
til fyrstu háskólagráðu er lauslega
áætlaður 23 milljón krónur. Með-
alskatttekjur af háskólamenntuð-
um starfsmanni eru ríflega millj-
ón á ári. Um 2.600 Íslendingar
stunda nú nám erlendis. Ef tveir
þriðju þeirra skila sér ekki til baka
er fjárfesting upp á 40 milljarða
horfin – eitt Icesave. Því til við-
bótar verður hið opinbera af bein-
um skatttekjum upp á meira en 2
milljarða á ári.
Menntun er dýrmæt. Missum
verðmætin ekki úr landi!
Horfum fram á veginn og stefn-
um upp á við. Ísland þarf á því að
halda að hér verði til fjölbreytt
og vel launuð störf, til þess að svo
geti orðið verðum við að viður-
kenna mikilvægi þess að menntun
sé metin til launa.
Educated by Iceland
Menntun
Guðlaug
Kristjánsdóttir
formaður BHM
Góð menntun er
forsenda framþró-
unar á vinnumarkaði
AF NETINU
Ísland og Írland
Munurinn á Íslandi og Írlandi er að Írar hafa reynt eins og þeir geta, að fylgja
öllum reglum og lögum. Þeir völdu aðra leið en Ísland vegna þess að þeir
höfðu val og stjórn á eigin málum og hafa alltaf ræktað góð samskipti við
sína nágranna. Ísland hafði ekki þetta val, hafði ekki stjórn á hlutunum, það
voru utanaðkomandi aðilar sem hreinlega blöskraði ástandið hér, og tóku til
örþrifaráða og þvinguðu Ísland í „gjaldþrotameðferð“ undir umsjón AGS.
Ef leið Íra er sönnun þess að Ísland hafi „valið rétt“ (aðrir völdu en Íslending-
ar, en látum það liggja á milli hluta) þá má halda fram með sömu rökum að
Gordon Brown hafi verið mesti bjargvættur Íslands, og að hryðjuverkalögin
sem felldu Kaupþing hafi, eftir allt, verið blessun! Má þá ekki búast við að
Íbúðarlánasjóður verði næstur í röðinni og þurfa kröfuhafar þar ekki að fara
að undirbúa sig undir „hárklippingu“ eins og það heitir á erlendu fjármála-
máli?
blog.eyjan.is/andrigeir
Andri Geir Arinbjarnarson
Það verður ein-
faldlega að lengja
niðurskurðartímabilið
STINGUM SAM
AN
NEFJUM!
www.rauttnef.is
Söfnunar- og skem
mtiþáttur
3. desember á Stöð
2