19. júní - 19.06.1956, Blaðsíða 14

kennaraskólans og hjúkrunarkvennaskólans og ein
kona, sem er veðurfræðingur. Má búast við, að
þessi skólastjóraembætti verði jafnan skipuð kon-
um. f 7. fl. eru sömuleiðis „kvennaembætti“, þ. e.
yfirhjúkrunarkonur á tveim stórum sjúkrahúsum,
Landsspítala og Kleppi. Auk þess eru í þeim flokki
nokkur störf, sem konur nú gegna, svo sem safn-
vörður í listasafni ríkisins, sem er listfræðingur,
tveir kennarar við kennaraskólann, og loks þær
tvær konur, sem eru skrifstofustjórar hjá ríkinu.
Þar sem 15. fl. er í raun og veru sérflokkur, má
heita, að ég sé hálfnuð með launalögin ofanfrá, og
tel þar 12 konur, en mér vitanlega leynast ekki
fleiri konur bak við þau starfsheiti, sem þar finn-
ast. Við lauslega athugun fann ég 11 konur í 8.
fl., en má vera að þær séu eitthvað fleiri. 1 9., 10.
og 11. fl. eru svo störf, eins og hjúkrunarkvenna,
sem vitanlega eru eingöngu unnin af konum, svo
önnur, sem konur vinna að nokkru, svo sem kenn-
arar, aðstoðarmenn, bókarar og e. t. v. 2. stigs full-
trúar. En langfjölmennastur er kvennahópurinn í
neðstu flokkunum. 1 12., 13. og 14. fl. eru talsíma-
konur og hinir svokölluðu ritarar, lakast launuðu
skrifstofumenn ríkisins.
Á meðan launalög eru byggð á sama grundvelli
og nú, að mér liggur við að segja á gamalli hefð-
gróinni vitleysu, verður við ramman reip að draga,
að leiðrétta vanmat á störfum, sem konur vinna
eingöngu. En hefðin á sér sögu til þess tíma, er
konum var greitt minna kaup fyrir hvert það
starf, sem þær gegndu. Þegar talsímakonur voru
fyrst teknar á launalög 1919, voru þar tilgreindir
langtum færri starfsmenn en nú, þ. e. a. s. aðal-
lega embættismenn. En þegar nýjar starfsgreinar
eru svo felldar inn i úreltan ramma gamalla laga,
er starfsmatið gjarnan það, að láta gömlu venjuna
ráða um verðgildið, og skilur þá oft á milli „feigs
og ófeigs“, hvort kynið hefur numið land í starfs-
greininni. Og þó að talsímakonur væru e. t. v. rétt
flokkaðar í neðsta flokki 1919, er það hreinasta
fjarstæða, að setja þær í svo til lægstu flokkana
nú. Ég set hér til gamans kafla úr grein, sem Gísli
J. Ólafsson fyrrv. landssímastjóri skrifaði um tal-
simakonur i Simablaðið 1916:
„Góðar talsímakonur þurfa að vera hraustar, handfljótar,
kurteisar, geðgóðar, viðmótsþýðar og hjálpfúsar, og af
fremsta megni leiðbeina og greiða fyrir talsímanotendum á
allan hátt, þær þurfa að hafa mjúkan og þýðan málróm og
hefur það meira að segja en margur heldur, enda er það
sums staðar sett sem skilyrði við veitingu slíks starfs. Þær
verða að læra að taka því með jafnaðargeði þó þær séu
skammaðar og þa jafnvel að óverðskulduðu . . .
Árið 1902 stofnaði talsimafélagið í New York fyrsta sima-
meyjaskólann í heiminum. Um inntöku í þennan skóla sækja
á hverju ári 17000 stúlkur, en það er ekki nema ein af
hverjum átta, sem álitin er hæf til að fá inngöngu í hann.
Á þessu geta menn séð, að það er ekki alls staðar álitið,
að hver sem er geti tekið að sér þetta vandasama og van-
þakkláta verk, sem simastúlkan innir af hendi. Hér standa
viðskiptamennirnir ekki i röð og híða rólegir þangað til að
þeim kemur, eins og menn gera í búðum, bönkum, rakara-
stofum og alls staðar annars staðar. Nei, hér vilja allir fó
sig afgreidda undir eins. Hér á allt að ganga fljótt, hér verð-
ur allt að ganga eins og i sögu, ef vel á að vera, og það
gerir það aðeins þar sem eru góðar símameyjar".
Við skulum ætla, að hann hafi vitað, hvað hann
var að segja, maðurinn sá. Og vart mun nokkur
halda því fram, að minni kröfur þurfi að gera til
talsímakvenna nú en árið 1916. Og ekki veit ég,
hvað ætti að gera við 7 af hverjmn 8 konum, ef
úrtakið væri það sama hér og í Ameríku, ef ein-
ungis ein af hverjum átta væri tæk í nær lélegustu
launaflokka ríkisins. En talsímakonur þurfa nú 10
ár til að vinna sig upp í þau laun, sem sendimönn-
um simans eru ætluð, en þeir þykjast að vonum
ekki of haldnir af launum sínum. Það þarf sem sé
10 ára æfingu í að taka á móti skeytum og af-
greiða símtöl til að jafnast í hæfni við þá, sem
bera skeyti og boðsendingar til viðtakanda. Rétt-
læti hver sem getur slíkt mat á störfum.
Ekki má ég svo við þetta mál skiljast, að ekki sé
lítillega minnzt á vélritunarstúlkurnar, sem nú
eiga að róa allar á sama bát í 13. og 14. flokki.
Þar er augljósasta dæmið um skipun í flokka eftir
kynjum. Konur hafa margar tamið sér vélritun og
náð í henni mikilli leikni, en karlmenn eru flestir
síðri í því starfi og nota því frekar pennann. Að
mínum dómi þarf sízt minni hæfni til að vera 1.
flokks vélritari en 1. flokks bókari, en starfskipt-
ingin skapaði launin meðan konur töldust ekki
jafn dýrmætur starfskraftur. Og þegar svo eru
samin launalög, í orði kveðnu á jafnréttisgrund-
velli, helzt hefðin án endurmats á störfunum. Og
er nú svo komið, að samkvæmt þessum nýju lög-
um, er þriggja flokka munur á þessum störfum.
Og skil ég vart, að nokkur 1. flokks bréfritari verði
langlífur hjá ríkinu upp á þessi býti, svo eftir-
sóttir, sem þeir eru hjá einkafyrirtækjum.
Ef maður flettir launalöguninn er hægt að finna
þar ýmislegt, sem telja mætti billegt grín, ef al-
varan lúrði ekki á bak við. Hér er eitt dæmi: Yið
Skúlagötu í Reykjavik er arðbær rikisverzlun. Af-
greiðslumenn þar eru í 10. launaflokki, og eru
vissulega vel að því komnir, þar sem þeir mjólka
kostamestu kýr ríkissjóðs. En ríkið á aðra verzlun.
2
19. JÚNl