19. júní - 19.06.1968, Blaðsíða 43

ljós er Landsuppfræðingarfélagið var stofnað rétt
fyrir aldamótin 1800, er 1000 manns gerðust kaup-
endur að ritum þess, en alls væru 6000 húsfeður
í landinu, þar á meðal 200 embættismenn.12) Forn-
ritafélagið i Kaupmannahöfn var stofnað 1825 og
safnaði áskrifendum víða um heim. Alls voru
áskrifendur 1000 en af þeim voru 500 bændur og
200 vinnumenn á Islandi.
Timaritin Ármann á alþingi, Fjölnir og Ný fé-
lagsrit höfðu um 500 áskrifendur. Á því árabili
var mannfjöldi á landinu 46—59 þúsund. Til sam-
anburðar er þess að geta, að sams konar tímarit
i Danmörku \roru álitin hafa háa áskrifendatölu
ef hún náði 500. Þá var fólksfjöldi i Danmörku
um það bil 26 sinnum íbúatalan á Islandi.
Það fer ekki milli mála að menn upplýsingar-
stefnu hérlendis unnu mikið og gott starf í þágu
mennta og menningar, fyrir bættum atvinnu- og
verzlunarháttum. Þeir fylgdust vel með framvindu
allri í Norðurálfu og áhrifa þeirra gætti langt fram
eftir 19. öld. En hitt ber líka að hafa í huga, að
upplýsingar- og fræðslustefna með skynsemistrú
sína virðist hafa átt sérlega vel við hugsunarhátt
íslendinga.
HEIMILDASKRÁ:
Befolkningsforholdene i Danmark i det 19. Aarhundrede.
Danmarks Statistik, Stat. Tabelværk, Femte Række,
Litre A, Nr. 5, Kbh. 1905.
Bergsoe, A. F.: Den Danske Stats Statistik IV, 1853.
Bjarni Thorsteinsson: Om Islands Folkemængde og oecono-
miske Tilstand. Kbh. 1834.
— Æfisaga amtmanns Bjarna Tliorsteinssonar ... Tímarit
hins ísl. bókmentafél. XXIV, Rvk. 1903.
Endurminningar Páls Melsteðs. Hið ísl. fræðafél. í Kph. 1912.
Fjölnir II, Kph. 1835.
Fra Stænder til Folk. Syv Radioforedrag. Udg. af Institutet
for Historie og Samfundsökonomi, Kbh. 1943.
Hallgrímur Hallgrímsson: Islensk alþýðumentun á 18. öld.
Sérpr. úr Tímanum. Rvk. 1925.
Hannes Finnsson: Qvöld-vökurnar 1794. Fyrri parturinn.
Leirárgörðum 1796.
Jorgensen, Harald: Tidsskriftpressen i Danmark indtil 1848,
Kbh. 1961.
Lovsamling for Island II—XIII, Kbli. 1856—1860.
Nanna Ólafsdóttir: Baldvin Einarsson og þjóðmálastarf hans,
Rvk. 1961.
Selmer, H. P.: Kbh. Universitets Aarboger for 1837—1848.
Skólaskýrslur Bessastaðaskóla.
Þorkell Jóhannesson: Saga Islendinga VII, Rvk. 1950.
Handrit i þjóðskjalasafni: Bréfabækur biskupa.
12) Kvöld-vökurnar 1794, bls. XIII.
Konur rangindum beittar - Réttindi kvenna
Frá Mary Stott, ritstjóri kvennaþátla
Tlie Guardian, flutti þetta rahb í
kvennalíma B.B.C.
Þú ættir að l'á þér bókina The Punch Book of
Women’s Bights, ef þig langar til að skilja, hvers
vegna fólk eins og ég reiðist ungum konum, sem
telja, að kvenréttindakonur hafi annað hvort verið
alveg gengnar af göflunum eða smávegis skrítnar.
Auðvitað er bókin skemmtileg. Punch skildi,
hvers vegna konurnar höfðu læti í frammi. Aldrei
lá nein illgirni að baki, þegar hann skopaðist að
þeim. Texta bókarinnar hefur Dr. Constance Rover
samið, og er grunntónn textans alvarlegur. Dr. Con-
stance Rover gerir mjög skilmerkilega grein fyrir
þeirri baráttu kvenna, að litið sé á þær sem full-
orðnar. Lýsing hans er krydduð viðfelldnum smá-
vísum og hnyttnum athugasemdum eftir Punch.
Ljóst er, að áhugi Punch og samúð hefur vakn-
að, vegna þess að konur voru rangindum beittar, —
skortur var á, að konur nytu lagalegrar verndar,
svo sem fyrir grimmum eiginmanni, svo að dæmi
sé nefnt. Skopmjmd frá síðara helmingi nitjándu
aldar sýnir rudda, sem situr i stól og er hugsi yfir
dagblaði. Hann segir: ,.Nýjasta nýtt! Maður hengd-
ur fyrir að sparka svo harkalega i konu sína, að
hún dó. Ég verð að fara úr stigvélunum!“
Iíugvitssamar og glaSvœrar.
Já, Punch var sérstaklega kurteis maður. Að
sjálfsögðu gerði liann á kurteisan, en þó niðrandi
hátt, gys að þvi, að konur skyldu vilja menntast
og verða læknar, tannlæknar eða lögfræðingar.
Honum fannst gaman að teikna þær karlmann-
legar útlits með órólegt, viðkvæmt og kvenlegt
hjarta.
TJndii- einni skopmynd hjá honum stóð: „Þegar
Meilanion Jones læknir verður þess áskynja, að
hann er að tapa keppninni um sjúklingana við
Atalanta Robinson lækni, fagra konu, skellir hann
á liana giftingarhring og sigrar.“
Nokkrar leikandi léttar visur um konu, sem var
tannlæknir, byrjuðu eitthvað á þessa leið:
Þú kona, tannlæknir, kær þú ert.
Þú hefur alveg stolið hjartanu úr mér.
Taktu úr mér litlu jaxlana mína.
Ég skal ekkert emja.
Dragðu þá úr mér, ef þú vilt.
19. J U N1
41