19. júní - 19.06.1987, Blaðsíða 69

hendi sinna nánustu, segir okkur að ofbeldi hefur tíðkast
svo lengi sem konur muna.
Hitt er aftur á móti satt að kvennabarátta seinni ára
hefur opnað þessa umræðu, fært ofbeldið fram í dagsljósið
og krafist þess að eitthvað verði að gert. M.a. hefur hún
orðið til þess að athvörf fyrir konur og börn hafa verið
opnuð í flestum löndum hins vestræna heims, hið fyrsta í
Englandi árið 1972. Norðurlöndin fylgdu fljótt í kjölfarið,
þrátt fyrir að margir efuðust um að vandamálið fyndist þar
sem jafnrétti milli kynjanna var alllangt á veg komið.
Reynslan sýndi hinsvegar að vandamálið var fyrir hendi,
og þörfin veruleg.
KVENNAATHVÖRFIN í OSLÓ OG REYKJAVÍK
T~ essi athvörf kvenna eiga margt sameiginlegt og ber
J Þá fyrst að telja hugmyndafræði og uppbyggingu. Að
auki eiga þau það sammerkt að hafa starfað í nokkur
X ár, aðsókn í þau hefur aukist jafnt og þétt, og bæði
skrá þau raunasögur kvenna og barna sem við ofbcldis-
aðstæður búa. Það gæti hinsvegar verið fróðlegt að bera
saman þessa starfsemi, til að kanna hvort einhver munur
sé á aðstæðum íslenskra kvenna og norskra og þá með til-
liti til félagslegra, efnahagslegra og þjóðlegra þátta.
Sem áður sagði hafa athvörfin sömu hugmyndafræði, og
hluti hennar er, að ofbeldi gegn konum er glæpur, og því
samfélagslegt vandamál. Samkvæmt þessu skal rekstur
athvarfanna fjármagnaður af ríki og sveitarfélögum, og
ber að líta á starfssemina sem einn þátt af veittri opinberri
þjónustu.
Kvennaathvarfið í Osló var stofnsett í maí 1978 með
styrk frá ríki og bæ, en það tók hinsvegar þarlendar konur
þrjú ár að sanna tilvist sína og tryggja athvarfinu fjárhags-
legan grunn. Það má með nokkurri vissu segja að hefðu
íslenskar konur ætlað sömu leið og stallsystur þeirra í
Osló, væri stofnun og rekstur kvennaathvarfs ennþá hug-
arfóstur framsækinna kvenna. Til þess að hrinda hug-
myndinni í framkvæmd var ýtt af stað umfangsmikilli fjár-
söfnun sem tókst afburða vel og allar undirtektir lands-
manna hinar bestu. Með þessu fjármagni var síðan lagður
grunnur að kvennaathvarfinu í Reykjavík. Þrátt fyrir að
starfssemin hafi margfaldast og þörfin síaukist þá hefur
kvennaathvarfið átt í erfiðri baráttu við að fjármagna
starfssemi sína, hið opinbera hefur brugðist og þess í stað
hefur athvarfið mátt treysta á framlög einstaklinga og
einkaaðila.
Þær konur sem lögðu grunn að starfsseminni og hafa
jafnframt staðið í eldlínunni síðan, bæði hvað varðar
skipulag, rekstur og kynningu, hafa allar gefið vinnu sína.
Það hafa einungis verið greidd laun til þeirra kvenna sem
sjá um daglegan rekstur athvarfsins og ganga þar vaktir.
Það er hinsvegar hluti af hugmyndafræðinni bak við
kvennaathvarfið að konur fái greitt fyrir sína vinnu, eins
og hver annar í okkar samfélagi. Það hlýtur að geta talist
þjóðfélagslega arðbært að liðsinna þeim sem minna mega
sín og eru hjálpar þurfi. Ennfremur er konum ljóst að ein-
mitt efnahagslegt ósjálfstæði þeirra, er ein af megin-
forsendum fyrir því að konur eiga erfitt með að losna úr
samböndum þar sem ofbeldi ræður ríkjum.
SAMANBURÐUR Á KONUM i KVENNAATHVÖRFUM
í OSLÓ OG REYKJAVÍK
Innri samanburður á kvennaathvörfunum leiðir í ljós
að vandamálið er það sama; þangað koma konur úr
öllum stéttum á öllum aldri, með mismunandi langa
skólagöngu að baki, jafnt útivinnandi sem heima-
vinnandi. Þrátt fyrir þetta kemur verulegur munur í ljós ef
grannt er skoðað.
íslensku konurnar eru mun eldri, en þær norsku. Hér á
landi eru 53% þeirra kvenna sem leita til kvennaathvarfs-
ins 36 ára eða eldri, en í Osló eru 61% kvenna í sömu að-
stæðum, 35 ára og yngri. Hugsanleg skýring á þessu, gæti
verið að íslenskar konur leita fyrst annarra lausna, svo
sem eins og til ættingja eða vina, og þá er kvennaathvarfið
síðasta úrræði sem gripið er til. Þannig getur einnig verið
að þær konur sent koma í kvennaathvarfið í Reykjavík
séu búnar að þola lengur ofbeldi en stallsystur þeirra í
Osló. Þetta styðja m.a. upplýsingar um það hvernig konur
koma í kvennaathvarfið, eða með hvaða hætti konur fá
upplýsingar um athvarfið. Um 42% kvenna koma í at-
hvarfið í Reykjavík að eigin frumkvæði, en um 21%
vegna þess að vinir eða ættingjar bentu þeim á það. Það er
hinsvegar í 81% tilvika að þær koma að eigin frumkvæði
í Osló og þær minntust aldrei á ábendingar frá vinum eða
ættmennum. Um 19% kvenna hér á landi koma fyrir til-
stuðlan lögreglu, samsvarandi tala fyrir Osló er 5%. Því er
hér við að bæta að íslenska lögreglan hefur, í sumum til-
fellum, notað athvarfið sem neyðarúrræði fyrir vímaðar
konur, þar sem aðrar lausnir finnast ekki. Kvennaathvarf-
69