19. júní - 19.06.1987, Blaðsíða 72

Women eða NOW voru stofnuð árið
1966 að tilstuðlan Betty Friedan og
þau hafa frá upphafi verið virk í bar-
áttu fyrir auknum réttindum kvenna
á margvíslegustu sviðum. Aðal-
baráttumál okkar hefur þó verið að
vinna að því að fá staðfestingu á
breytingartillögu við stjórnarskrána
sem tryggi konum fullt jafnrétti að
lögum í öllum ríkjum Bandaríkjanna
(Equal Rights Amendment, oftast
nefnd ERA). Nú hafa aðeins 16 ríki
ákvæði um jafnrétti kynjanna í
stjórnarskrám sínum, og sem stendur
er nokkur lægð í baráttunni fyrir
ERA, því að fresturinn til staðfest-
ingar rann út 1982, án þess að nægi-
lega mörg ríki hefðu samþykkt breyt-
inguna. Nú er verið að vinna málinu
fylgi eftir öðrum og því miður sein-
virkari Ieiðum. Fyrir okkur hefur
ERA geysilega mikla þýðingu. Án
halds í stjórnarskránni er sú hætta
alltaf fyrir hendi að það sem áunnist
hefur í jafnréttismálum verði frá okk-
ur tekið þegar minnst varir.
Önnur mál sem við höfum barist
fyrir eru Iöglegar fóstureyðingar,
bættur aðgangur að getnaðarvörnum
og efling kynferðisfræðslu. Við beit-
um okkur einnig á sviði launamála,
en í Bandaríkjunum fá konur að jafn-
aði innan við 60% af launum karla.
Listinn yfir baráttumál okkar gæti
orðið ærið langur, en eftir því sem
mér heyrist eru málefnin mörg þau
sömu og hér á landi, þótt áherslur séu
vitaskuld öðruvísi.
Petta á kannski ekki síst við þegar
kemur að því að auka hlut kvenna í
stjórnmálum. Vandamálin hjá ykkur
eru að koma konum í örugg sæti á
listum, en hjá okkur þarf hver og
einn, kona og karl, sem vill komast
áfram í stjórnmálum, að fjármagna
framboð sitt úr eigin vasa eða tryggja
sér fjárstuðning með öðrum hætti til
að keppa svo við mótframbjóðendur
sem einstaklingur. í landi auglýsing-
anna fylgir þessu gífurlegur kostnað-
ur og að sjálfsögðu setur það konum
miklu oftar skorður en körlum. Við
erum að byrja að byggja upp sérstak-
ar miðstöðvar fyrir konur í framboði,
þar sem þær geta leitað eftir stuðningi
við fjáröflun og margt fleira þar að
lútandi.
Eitt enn sem við í NOW höfum
barist fyrir og ekki gerist þörf fyrir á
íslandi eru réttindi þeirra kvenna sem
beittar eru kynþáttamisrétti og líða
því undir tvöföldu misrétti. Af sömu
ástæðum höfum við líka tekið upp
hanskann fyrir lesbískar konur, því
að við teljum að okkur beri skylda til
að tryggja rétt þeirra eins og annarra
kvenna.
Andstæðingar kvennabaráttu, sem
eru margir í Bandaríkjunum, hafa
einmitt blásið út þetta síðasta atriði
til að gera okkur tortryggilegar í aug-
um almennings og á tímabili yfirgáfu
ýmsar konur samtökin af þessum sök-
um og stofnuðu ný félög. Raunin hef-
ur hins vegar orðið sú að þau hafa
ekki náð útbreiðslu að neinu marki,
öfugt við NOW. Samtökin hafa verið
í stöðugum vexti þessa tvo áratugi og
nú eru félagar um 160.000 í 800 aðild-
arfélögum um gervöll Bandaríkin.
EIGUM UNDIR HÖGG AÐ SÆKJA
Kvennabarátta síðustu 20 ára
hefur vissulega borið árangur
á sumum sviðum, t.d. í löggjöf
um vinnumarkað og jafnan
rétt allra til menntunar, löglegum
fóstureyðingum og ýmsu fleiru. En
sem stendur eigum við töluvert undir
högg að sækja vegna mikilla áhrifa
hægri aflanna í stjórnartíð Reagans.
Má þar nefna baráttuherferð and-
stæðinga frjálsra fóstureyðinga, sem
hafa látið mikið að sér kveða og oft
beitt áróðri og aðferðum sem eru sið-
lausar í meira lagi. Pessi öfl hafa líka
hátt um að við séum andsnúnar fjöl-
skyldunni í sinni hefðbundnu mynd
og líta algerlega framhjá því að
stefnumál okkar snúast einmitt í
veigamiklum atriðum um fjöl-
skyldumál, um það að létta byrðar
fjölskyldunnar þar sem bæði hjón
vinna úti og ekki síður að viðurkenna
þjóðfélagslegt gildi heimilisstarfa.
En eitt er líka að flestöll mál sem
við berum fyrir brjósti útheimta tölu-
verðan kostnað af opinberri hálfu eða
frá fyrirtækjum og hvorugt hefur átt
upp á pallborðið hjá ráðandi öflum,
þótt versnað hafi í tíð Reaganstjórn-
arinnar. í Bandaríkjunum þekkist
t.d. ekki að konur fái greitt fæðingar-
orlof og barnagæsla, ófullkomin og
takmörkuð eins og hún er, er rekin
án nokkurs opinbers stuðnings.
Kvennahreyfingin hjá okkur er því
að mörgu leyti að berjast fyrir málum
sem þið á íslandi eruð komin töluvert
langt með að leysa.“
- Hvað finnst ykkur vinkonum
þínum þá um stöðuna hjá íslenskum
konum?
„Við erum stórhrifnar, satt að
segja. Konur hér hafa náð langt í
mörgum efnum borið saman við
Bandaríkin. Sérstaklega finnst okkur
eftirtektarvert hvað mikil eining er
milli kvenna hér. Samstaða og sam-
vinna kvenna með alls ólíkar skoðan-
ir og kannski líka ólíka hagsmuni
virðist geta tekist aftur og aftur, sbr.
kvennafrídagana og Kvennasmiðjuna
sem okkur var sagt frá.
Okkur finnst líka sem mikil breidd
sé í kvennahreyfingunni, við kynnt-
umst bæði KRFÍ-konum og Kvenna-
listakonum, heimsóttum Fllaðvarp-
ann og fræddumst lítillega um
Kvennaathvarfið og alls staðar virtist
vera unnið með jákvæðu hugarfari í
garð hinna, ef ekki í beinni sam-
vinnu. Þetta kom líka vel fram á þess-
um fundi hér í Litlu-Brekku þar sem
skoðanaskiptin voru í jákvæðum
anda sem okkur finnst mikið til um.
Okkur verður ósjálfrátt hugsað heim
og ekki síður til Bretlands sem við
heimsóttum í fyrra, en þar urðum við
varar við megna tortryggni milli ein-
stakra kvennahópa og þar baukaði
hver í sínu horni.
Við höfum auðvitað fræðst um þau
mál sem hér er verið að berjast fyrir
og skiljum núna betur en áður hvað
þið hafið við að glíma. Pað snýst
miklu meira um vinnuálag og afkomu
en okkur hafði grunað. En hvað sem
því líður getið þið á íslandi verið
hreyknar af kvennahreyfingu ykkar.“
Hér sitja þær Guðrún Helgadóttir, Adda Bára Sigfú.sdóttir, Sólrún Gísladóttir og Kristín
Ástgeirsdóttir á tali við gestina. Fer ekki á milli mála gagnkvæmur áhugi þcirra.
Guðrúnu til vinstri handar grillir í Noreen Connell.
72