Fréttablaðið - 31.03.2011, Blaðsíða 19

FIMMTUDAGUR 31. mars 2011 19
AF NETINU
Mjög, mjög mikið lausafé
Allt frá því á síðasta ári hefur Hanna Birna Kristjánsdóttir klifað á því að
sjóðir borgarinnar væru svo digrir að þyrftum ekki að gera neitt óvinsælt eða
sársaukafullt … „enda var þeim sjóðum safnað upp á síðasta kjörtímabili,
er því til að svara að sú staða hefur verulega batnað á þessu ári og nú er svo
komið að afrakstur aðgerða undanfarinna ára og líka undanfarinna mánaða
hefur skilað sér í áætluðum hagnaði Orkuveitu Reykjavíkur upp á rúma
20 milljarða. … Reykjavíkurborg á mjög, mjög mikið lausafé og mér sýnist
samkvæmt tölum sem ég sá í morgun að miðað við einhver sveitarfélög
allavega eigi Reykjavíkurborg margfalt meira heldur en aðrir íbúar.” - Hanna
Birna Kristjánsdóttir, fyrrverandi borgarstjóri, í umræðum í borgarstjórn 30.
nóvember árið 2010. oddny.eyjan.is Oddný Sturludóttir
Ljós reynslunnar
Það var á fundi um stjórn-skipunarmál í Háskólanum
á Bifröst um daginn, að gest-
gjafi minn, Jón Ólafsson pró-
fessor, lagði fyrir mig þessa
lokaspurningu: Þarf stjórnar-
skráin að taka mið af hug-
myndum manna um þjóðar-
eðli? Ég hafði gefið honum
tilefni til að spyrja, því að
ég hafði í fyrirlestri mínum
sagt eitthvað á þá leið, að
stjórnvöld, sem leyfðu gengi
íslenzku krónunnar að falla
um 99,95 prósent gagnvart
dönsku krónunni frá 1939,
þegar báðar myntir voru jafn-
gildar, virtust eiga við ein-
hvers konar agavandamál að
stríða. Ég hafði bætt því við,
að Íslendingar gefa börnunum
sínum þrisvar sinnum meira
rítalín en Danir samkvæmt
lyfjaskýrslum. Ekki skrifa
yfirvöldin út allt þetta rítalín,
nei, það gera læknar. Vandinn
er því ekki bundinn við stjórn-
völd. Fyrir nokkrum árum
sagði einn merkasti jarðvís-
indamaður landsins við mig á
förnum vegi: Ég þykist vita,
hvernig þér líður innan um
alla vitfirringuna í efnahags-
lífinu. Í orkumálunum, sagði
hann, æða menn einnig áfram
og bora og bora eins og jörðin
þurfi engan tíma til að jafna
sig.
Fram í rauðan dauðann
Mér hefur lengi verið ljóst,
allar götur frá unglingsárum,
að Ísland er vanþroska í
stjórnmálalegu tilliti og líkist
að því leyti ýmsum þróunar-
ríkjum. Rannsóknarnefnd
Alþingis (RNA) tekur undir
þessa skoðun í skýrslu sinni
(8. bindi, bls. 184). Frá mínum
bæjardyrum séð stafar vand-
inn að nokkru leyti af rangri
kjördæmaskipan, sem hefur
hrjáð landið frá fyrstu tíð og
Hannes Hafstein, fyrsti ráð-
herrann, varaði við. Misvægi
atkvæðisréttar eftir búsetu
hefur hlaðið undir stjórnmála-
flokka og hagsmunasamtök,
sem hegða sér eins og ríki í
ríkinu. Hrunið ætti að færa
mönnum heim sanninn um
nauðsyn þess að reyna að rífa
landið upp úr þessu gamla fari
og aftra því, að Ísland læsist
inni í skuldabasli og byrji að
líkjast þróunarlöndum einnig
í efnahagslegu tilliti. Á því er
raunveruleg hætta, sem brýna
nauðsyn ber til að bægja frá
eins og Þráinn Eggertsson pró-
fessor benti á í Morgunblaðinu
strax eftir hrun.
Til að bægja þessari hættu
frá þarf gagngerar umbætur
á ýmsum sviðum og einnig,
virðist mér, nýja stjórnarskrá.
Dönum dugir að sönnu óbreytt
stjórnarskrá frá 1953, enda
eiga þeir ekki við nein sérstök
agavandamál að stríða. Íslend-
ingum dugir ekki óbreytt
stjórnarskrá, úr því að spill-
ingin, sem ásamt öðru lagði
íslenzkt efnahagslíf á hliðina
2008, gat þrifizt hér við gild-
andi stjórnskipan. Þessi blá-
kalda staðreynd kallar auk
annars á nýja stjórnarskrá
eins og RNA lýsir eftir (8.
bindi, bls. 184). Þeir, sem telja
enga ástæðu til að endurskoða
stjórnarskrána nú, myndu trú-
lega flestir þræta fram í rauð-
an dauðann fyrir spillinguna.
Órækir vitnisburðir
Skýrsla RNA kortleggur hluta
vandans. Hún birtir tölur
um ofurlán gömlu bankanna
til tíu alþingismanna, þar á
meðal til formanns og vara-
formanns Sjálfstæðisflokks-
ins (2. bindi, bls. 200). Ofan á
fjallháa styrki bankanna og
tengdra fyrirtækja til stjórn-
málaflokkanna 2004-2008,
sem Ríkisendurskoðun gerði
grein fyrir síðla árs 2009 og
ég lýsti hér í Fréttablaðinu
14. janúar 2010, bættu bank-
arnir ríflegum greiðslum til
einstakra stjórnmálamanna
og stjórnmálasamtaka, sam-
tals 147 milljónum króna 2004-
2008, og eru þó engin gögn
til um greiðslur Glitnis til
stjórnmálamanna né heldur
tæmandi gögn um fyrir-
greiðslu bankanna við stjórn-
málamenn og samtök þeirra í
fríðu (boðsferðir, risna o.fl.).
Allt þetta stendur skýrum
stöfum í skýrslu RNA (8.
bindi, bls. 164-9). Í heilbrigðu
réttarríki myndu ríkissak-
sóknari eða sérstakur sak-
sóknari láta á það reyna fyrir
dómstólum, hvort greiðsl-
urnar voru mútur í skilningi
hegningarlaga, en ekki bólar
enn á slíkri viðleitni af hálfu
ákæruvaldsins. Afhjúpanir
RNA knýja á um endurskoðun
stjórnarskrárinnar. Ný stjórn-
arskrá er nauðsynleg, en hún
er samt ekki nóg. Stjórnvöld
verða að virða stjórnarskrána.
Að rata rétta leið
Spillingin, sem ásamt öðru
lagði Ísland á hliðina, liggur
að minni hyggju ekki í eðli
íslenzku þjóðarinnar. Spilling-
in, siðaveiklunin, býr í fúnum
samfélagsinnviðum, sem hægt
er að skipta út. Hér er að ýmsu
að hyggja, þar á meðal undir-
stöðum stjórnskipunarinnar.
Stjórnarskrá Suður-Afríku
er langorð um mannréttindi,
þar eð þau voru fótum troðin
á tíma aðskilnaðarstefnunnar.
Stjórnarskrá Japans leggur
blátt bann við hervæðingu,
þar eð Japanar gerðu sig
seka um stríðsglæpi á fyrri
hluta tuttugustu aldar. Þannig
getum við fært okkur land úr
landi. Við vitum vel, að mann-
réttindabrot og stríðsglæpir
liggja ekki í eðli Suður-Afríku-
búa og Japana. Tildrög hörm-
unganna spruttu af skemmd-
um innviðum. Þess vegna telja
þessar þjóðir rétt að binda
skýr ákvæði um mannréttindi
og frið í stjórnarskrár sínar.
Spilling, sem hefur með öðru
lagt efnahag fullvalda ríkis
í rúst, kallar með líku lagi á
traustar girðingar.
Stjórnarskrá þjóðar þarf að
spegla liðna tíð, svo að fólkið
geti ratað rétta leið til far-
sældar í ljósi reynslunnar.
Þorvaldur Gylfason
prófessor
Í DAG
Spillingin, siðaveiklunin, býr í fúnum
samfélagsinnviðum, sem hægt er að
skipta út. Hér er að ýmsu að hyggja, þar
á meðal undirstöðum stjórnskipunarinnar.
Dagskrá og skráning á www.sa.is
AÐALFUNDUR SAMTAKA ATVINNULÍFSINS 2011
FIMMTUDAGINN 7. APRÍL Á HILTON REYKJAVÍK NORDICA
OPIN DAGSKRÁ KL. 14-16.
Smiðsbúð 6 210 Garðabæ Sími 564 5040 w
w
w
.h
ir
zl
an
.i
s
kr. 37.900,-
SKRIFBORÐ
og bókahillur!
T
il
bo
ð
Tilboð 56.900,-
Fullt verð 77.900,-
Tilboð 15.500,-
Fullt verð 20.300,-
T
il
bo
ð
kr. 14.500
kr. 25.400,-
CD - og bókahillur í úrvali