Faxi - 01.03.1986, Blaðsíða 10
Séra Jón Thorarensen
RÆÐA SÉRA BJARNA SIGURÐSSONAR FRÁ MOSFELLI
VIÐ ÚTFÖR JÓNS THORARENSEN í DÓMKIRKJUNNI
Náð sé með yður og friður. ....
Sunnudaginn fyrstan í góu var
sr. Jón Thorarensen hress að
vanda og snemma á fótum. Hann
skrapp í bílferð með syni sínum til
Suðumesja. Falleg voru nesin og
fiskislóðin björt og heillandi í
norðankiljunni. Þetta vom nesin
hans, þess manns, sem þekkti
sögu þeirra og bakgmnn mannlífs
að fornu og nýju suður með sjó
betur en aðrir menn. Fiskislóð og
mið vom honum kunn frá blautu
bamsbeini, og enn mundi hann
gjörla þá daga, er hann sigldi hér
krappan sjó eða lagðist fast á árar.
Á heimleið fann hann til sársauka
framar venju og var síðan örend-
ur.
Er við rennum augum yfir
breiðtjald langrar og viðburða-
ríkrar a.'vi, þykjumst við sjá, hvem-
ig fingur guðs hefir dregið til stafs.
Og þau rifjast upp fyrir okkur orð
helgrar bókar: ,,Mér féllu að
erfðahlut indælir staðir, og arf-
leifð mín líkar mér vel..........
Fyrir því fagnar hjarta mitt, sál
mín gleðst, og líkami minn hvílist
óhlutur.“ (Sálm. 16) — Knálegur
stendur hann við siglu og fylgist
með, hvernig byr fyllir segl á leið
fram til fengsælla miða. — ,,Mér
fellur að erfðahlut indælir staðir.“
Hann fæddist að Stórholti í
Dalasýslu31. okt. 1902. Foreldrar
hans vom hjónin Elín Jónsdóttir
og Bjami Jón Thorarensen, son-
arsonur Bjarna Thorarensens
amtmanns og skálds. Sr. Jón ólst
upp að Kotvogi í Höfnum hjá
Hildi föðursystur sinni og Katli
Ketilssyni manni hennar, sem
hann kallaði jafnan fóstra sinn.
Hann gekk í Menntaskólann í
Reykjavík, þaðan sem hann lauk
stúdentsprófi á vordögum 1924.
Hefir það síðan verið í minnum
haft, að af þessum 42 manna ár-
gangi stúdenta settust 19 í guð-
fræðideild. Sautján þeirra luku
prófi, og var sr. Jón einn þeirra
15, sem tóku vígslu og gjörðust
prestar. Annars var hann á þessum
ámm við fleira bundinn en guð-
fræði hér í borg, þar sem hann
stundaði lyfjafræðinám um 2 ára
skeið og sinnti enn fremur
kennslustörfum.
Ekki er ljarri sanni, að það
hleypi okkur kappi í kinn að sjá
fyrir okkur þennan unga og
vörpulega háskólamann á 3. tug
aldarinnar, með seltu brimskafls-
ins í fasi. Hann er hertur af sjó-
sókn og sjóroki margra vertíða,
einmitt af þeim slóðum, sem sjór
er sóttur af einna mestu kappi
með forsjá. Hann hefir hlotið veg-
nest sitt á þeim stað, þar sem rís
einhver veglegasti bær á landi hér
miðað við foma tíma, allt með
föstum, rammíslenzkum heimil-
isbrag, þeim sem hefir þróazt
undir handarjaðri sævíkinga, en
með kirkju, kristindóm og órjúf-
andi kristnar erfðir á stjómborða.
Börn, fórnfúsar konur, vaskir
karlar, gamalmenni, frændur og
óvandabundnir, kvæðamenn og
sagnaþulir, allir gegna nokkm
hlutverki, og allt skapar það órofa
heild undir handarjaðri viturra
húsbænda. Sú menning og rækt-
un manndóms og hygginda, sem
unnt var að öðlast í þvílíku mann-
lífsveri, er kostamikil, á sinn hátt
á við trygga vísindastofnun. Með
sanni gat sr. Jón tekið undir orð
Ritningarinnar: ,,Mér féllu að
erfðahlut indælir staðir, og arf-
leifð mín líkar mér vel.“
Prestsstarfið heillaði. Fyrsta
áratuginn gegndi sr. Jón þjónustu
í Hrunaprestakalli, auk þess
Stóranúpsprestakalli um eins árs
skeið. En mestan hluta prests-
þjónustu sinnar innti hann af
hendi hér í Nesprestakalli, sem
hann gegndi fyrstur presta, í ná-
lega þriðjung aldar eða frá 1. janú-
ar 1941 til 30. sept. 1972, er hann
lét af embætti fýrir aldurs sakir.
Enn fremur var hann ráðinn
prestur við hæli holdsveikra í
Kópavogi, síðar dvalarheimili
vangefinna á sama stað, árin
1949—1976. Og ég hefi verið beð-
inn að flytja hér kveðjur og þakkir
frá sóknarnefn Nesprestakalls og
söfnuði; samverkamenn hans í
söfnuðinum kveðja hann með
virðingu og söknuði.
Orð hafa litla merkingu á okkar
tíð, þegar helzt sýnist skipta máli
að hrópa hátt og tala í hástigum.
Samt hlýt ég að minna á það, sem
einmælt er, að hér fór svipmikill
drengskaparmaður, hispurslaus
kennimaður, sem undarlega vel
tókst að varðveita einlægni ungl-
ingsins. Rómur hans barst víða og
fýllti kirkjuna, þar sem hann fór.
Embættisverk vann hann af
áskapaðri smekkvísi, sálgæzlu
sinnti hann af innsæi trúmanns-
ins. Ég minnist þess, hvemig
sóknarbörn hans lýstu því fyrrum
í mín eyru, að stórhátíðir misstu
nokkuð af hreimi sínum í vitund
þeirra, ef ekki væri farið í kirkju
og hlýtt á einarða og skorinorða
kenningu hans og sóttur styrkur í
þróttmikinn róm hans og fagurt
embætti. Honum var tamt að láta
auðsveipni við langsóttar kenni-
setningar lönd og leið. Fremur
kaus hann að skera gróðurinn eft-
ir sjónhendingu þar, sem honum
þótti viðhlítandi, og gróðursetja í
íslenzkum jarðvegi. Hér fór
kennimaður, sem fyllti út í hemp-
una sína, en bljúgar voru bænir
frá heitu hjarta. — ,,Mér féllu að V
erfðahlut indælir staðir, og arf-
leifð mín líkar mér vel.“
Sr. Jón Thorarensen var ekki
þjóðkunnur af prestslegri þjón-
ustu einni saman. Hann var virtur
rithöfundur, og á þeim vettvangi
átti hann sér afar sérstæðan og af-
markaðan bás, svo að aðrir fóru
þar ekki í fötin hans. Allt, sem
fyrrum laut að sjómennsku og sjó-
sókn þekkti hann út í hörgul.
Fyrsta skáldsaga hans kom að
vísu ekki út fyrr en 1949, en áður
var hann raunar kunnur fyrir rit-
störf og söfnun þjóðsagna og þjóð-
hátta. En þessi skáldsaga fékk
ekki lakari viðtökur en svo, að
hún varð metsölubók það árið.
Kom hún þá raunar út í 2 útgáf-
um, sem báðar seldust upp fyrir
jól.
Hér verður ekki reynt að gjöra
þessum þætti ævistarfs sr. Jóns
nein skil. En bækur hans voru
sérstæðar um stíl, málfar og efnis- j
tök, frásögn öll tilgerðarlaus og
blátt áfram, en hafði yfir sér
þokka, sem með nokkrum sanni
má líkja við aðdráttarafl íslend-
inga sagna. Þegar frásögn hans rís
hæst, veltist kynngimagnað
tungutak hans ír am og hvolfist yf-
ir lesandann líkt og öldurfaldur á
slóðum Útnesjamanna. í bókum
hans er mörgu því, sem nú er
horfið í úthafsdjúp gleymskunn-
86 FAXI