Morgunn - 01.06.1984, Side 43

DULRÆN FYRIRBÆRI OG VÍSINDl
41
hafi brögð verið í tafli, þótt ekkert bendi til slíks. Athug-
anir og lýsingar fyrirbæra, jafnvel einstæðra fyrirbæra,
eru nokkur þáttur í náttúruvísindum. Hví skyldi því ekki
mega gefa einstökum athugunum og rannsóknum dulrænna
fyrirbrigða af ofannefndri gerð nokkurt gildi þótt þær geti
ef til vill ekki talist fullkomin vísbending um tilveru fyrir-
bæranna?
Krafan um það hvað teldist viðunandi ,,sönnun“ var því
lengi að þróast og varð sífellt strangari. Til þess var að
vissu leyti skiljanleg ástæða sem var fyrst og fremst sú að
fyrirbærin, ef raunsönn reyndust, gengu að ýmsu leyti í
berhögg við grundvallarskoðanir í náttúruvísindum og
jafnvel uppáhaldsforsendur vísindalegs starfs. Tökum spá-
úóma sem dæmi. Geti einhver í reynd spáð fyrir um óorðna
hluti er það vísbending þess að afleiðing (vitneskja um
atburð) geti orðið tii á undan orsök sinni (atburðinum
sjálfum), ef við göngum út frá orsakalíkaninu eins og al-
mennt er gert. Gerist lyftingar á þann hátt sem Crookes
og Guðmundur Hannesson lýstu kann það að benda til þess
að þyngdarlögmálið, eins og við skiljum það nú, sé ekki
algiit.
Með tímanum urðu endurtakanlegar tilraunir það sem
vísindamenn sættust yfirleitt á að eitt væri fullnægjandi
rök fyrir tilveru þessara fyrirbæra, þótt réttmæti þess sé
mjög umdeilanlegt. Þessi skilningur varð þó ekki almennur
fyrr en undir miðja þessa öld. Það var ekki fyrr en á fjórða
áratugnum að sú tölfræði og tækni varð til sem nú er notuð
við tilraunir sem kynnu að reynast endurtakanlegar með
næstum hvaða hópi manna sem er.
Dr. Þorsteinn ritar: „Dularsálfræðingum hefur ekki tek-
ist, þrátt fyrir linnulausar tilraunir, að finna eitt einasta
fyrirbæri sem unnt sé að sýna fram á við endurtekna til-
vaun, þannig að aðrir rannsóknarmenn geti gengið úr
skugga um það“ (Þ.S.), Þetta er rétt ef miðað er við þann
100% endurtakanleika sem stefnt er að í efna- og eðlis-