Morgunn - 01.06.1984, Page 54

52
MORGUNN
fyrirlesari um ofangreind áhugamál sín og birtust erindi
hans mörg í tímaritum og bókum hans um andleg mál.5)
Samanlagt er allt sem Einar hefur ritað um spíritisma og
málefni honum tengd geysimikið og ærið verk að fá sæmi-
lega yfirsýn yfir það.
Ekki er vafamál að spíritisminn hefur haft mikil áhrif á
lífsskoðun Einars. I þessari ritgerð er reynt að gera stutt-
lega grein fyrir þessum áhrifum, en áður en að því við-
fangsefni er vikið er nauðsynlegt að afmarka og skilgreina
hugtakið „spiritismi" svo byggt sé á sæmilega traustum
grunni í þeirri umfjöllun sem á eftir fer.
I daglegu máli hefur hugtakið spíritismi nokkuð óljósa
merkingu og getur bæði náð yfir kenningu eða trú manna
og eins athuganir á dulrænum fyrirbærum svoköiluðum,
sálarrannsóknir. Þegar hér er talað um dulræn fyrirbæri
eða dularfull fyrirbrigði er átt við „fyrirbæri sem liggja
handan við eða á mörkum hins þekkta veruleika og eru
tíðast torráðin og erfitt að festa hendur á“.7> Til þeirra
teljast m.a. fjarskyggni, forspár, fjarhrif, berdreymið dul-
skyggni og dulheyrn. Erlendur Haraldsson segir þegar hann
ræðir afmörkun hugtaksins dulsálarfræði (parapsycho-
logy) sem hann vill láta ná yfir vísindalegar rannsóknir á
dulrænum fyrirbærum:
Annað orð sem í hugum margra er nátengt dul-
rænum fyrirbærum er orðið spíritismi. Þó verður að
gera skýran greinarmun á dulsálarfræði og spíritisma.
Spíritisminn er sérstök kenning til að útskýra ákveð-
inn hóp dulrænna fyrirbæra, sérstaklega miðilsfyrir-
bæri. 1 stuttu máli sagt gerir hinn spíritiska kenning
ráð fyrir því að andar framliðinna valdi þessum fyr-
irbærum að meira eða minna leyti. Eins og áður mun
getið er spiritisminn aðeins ein af nokkrum kenning-
um sem settar hafa verið fram til að útskýra dulræn
fyrirbæri og því ekki rétt að kenna dulsálarfræðina
við spíritisma.8)