Árdís - 01.01.1935, Síða 25

23
sem íslendingar voru þaulæfðir í. Enda létu 'þeir sér nú ekki til
skammar verða.
í þessari baráttu fyrir tilverunni voru konurnar engir eftir-
bátar. Þær v'íluðu ekki fyrir sér að ganga að erfiðustu útivinnu
meðan bændur þeirra voru burtu frá heimilunum í atvinnúleit.
Þær víluðu ekki fyrir sér að yfirgefa heimili sín þegar kringum-
stæður leyfðu, og með miklum erfiðismunum að fara sjálfar lang-
ar leiðir að leita sér atvinnu, og sæta þá hvaða vinnu sem ibaúðst,
hversu erfið sem hún var, því kaupið, þó lítið væri, gat eitthvað
bætt heimilishaginn. Og með þessu laginu, að erfiða seint og
snemma, úti og inni, heima og að heiman, og með hagsýni, nýtni
og sparsemi, reyndist það svo að efnahagurinn tók furðu fljótt að
baitna, og heimilin að verða reisulegri og þægilegri.
Það er líklega ekki hægt að segja að íslendingar hér í álfu
séu yfirleitt stórefnamenn enn þann dag í dag, en fjöldanum hefir
tekist að koma svo ár sinni fyrir iborð, að þeim líður vel efnalega,
og þeir kunna að njóta lífsins eftir ástæ'ðum. Það er eins og þeir
meti frekar þaú gæði sem auðurinn getur gefið, en auðinn sjálfan.
Það mál því með sanni segja að þránni eftir bættum efnahag og
góðu gengi hefir verið fullnægt.
Alþýðumentun hefir ef til vill verið á fullkomlega eins háu
sitigi á íslandi eins og í öðrum löndum. Tiltölulega voru þeir
mjög fáir sem ekki kunnu að lesa eða draga til stafs. Þessi
mentun var þó ekki fengin með skólagöngu, heldur fyrir tilstilli
heimilanna. Að úngir menn gengu mentaveginn þótti ætíð mjög
ákjósanlegt, en að kvenfólk igæfi sig við 'bókmentum þótti hvorki
nauðsynlegt né æskilegt.
Mér er það í minni, að sem barn heima á Fróni heyrði eg
getið um konu eina gáfaða sem hafði aflað sér talsvert mikillar
bóklegi'ar þekkingar og jafnvel lært latínu. Fyrir vikið fékk hún
viðurnefnið Latínu Gunna, og sé það ekki á misskilingi ibygt, held
eg nafnið hafi eklti verið gefið eingöngu í heiðursskyni. Einnig
man eg það, að einhverntíma á árunum kringum um 1890 sótti
Ólafía Jóhannsdóttir sem síðar varð þjóðkunn kona, um leyfi til
að stúnda nám við latínuskólann í Reykjavík. Synjað var henni
um skóiagönguna, en það lén fékk hún að mega ganga undir sanna
próf og skólapiltar, ef hún læsi utan skóla. Nær er mér að lialda
að fremur hafi það þótt frekjulegt flan af stúlkunni, að leggja út
í að stunda fræðigreinar, sem álitnar voru eingöngu við pilta hæfi.
Grunur minn er það að æði hafi þær verið margar Gunnurn-
ar og Ólafíurnar á íslandi sem báru mentaþrá í brjósti, ekkert
síður en bræður þeirra. Enda voru þær af sarna bergina brotnar,
voru erfðingjar sama gáfnafars og sömu hugsjóna og þeir. Þær
einnig voru afkomendur skálda og sagnritara. En táðarandinn
bannaði þeim að ganga mentaveginn samhliða bræðrum sínum.
Einmitt um það leyti sem vesturferðir hófust frá íslandi var