Morgunblaðið - 31.01.2009, Blaðsíða 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. JANÚAR 2009
Kveðjustund Geir H. Haarde forsætisráðherra kvaddi samstarfsfólk sitt í forsætisráðuneytinu í gær og við það tækifæri var tekin hópmynd á tröppum
Stjórnarráðshússins. Gunnar Geir Vigfússon ljósmyndari notaðist við tröppur til að fá betri yfirsýn á myndefnið. Svo var bara að segja „SÍS“.
Kristinn
Hallur Magnússon | 30. janúar
Ríkisstjórnin taki
100 milljarða lán hjá
lífeyrissjóðum
Það er brýnt að verðandi
ríkisstjórn samþykki hald-
bæra aðgerðaráætlun í
efnahagsmálum til að
vinna fram að kosningum,
en veifi ekki lausbeislaðri
kosningastefnuskrá. Einn
þáttur þessarar áætlunar ætti að vera sú
að ríkið taki 100 milljarða í fram-
kvæmdalán hjá lífeyrissjóðunum á 3,5%
vöxtum!
Þessar tillögur mínar komu reyndar til
vinnslu á flokksþingi Framsóknarflokks-
ins og urðu einn grunnurinn að ályktun
Framsóknarflokksins um stofnun sér-
staks tímabundins Endurreisnarsjóðs:
Meira: hallurmagg.blog.is
Baldur Kristjánsson | 30. janúar
Orðsending til nýs
menntamálaráðherra!
Ég vil sérstaklega beina
því til nýs menntamála-
ráðherra að beita sér fyrir
því að mannréttinda-
kennsla verði aukin í
grunnskólum, framhalds-
skólum og háskólum, ekki
síst í lögfræðideildum. Hugsun manna er
allt of léttkeypt fyrir staðalímyndum, fólki
er ætlað illt sem gott eftir útliti, uppruna,
kynþætti, trú. Þessi hugsunarvankantur
liggur djúpt í þjóðarsálinni. . . .
Meira: baldurkr.blog.is
KREPPAN á Íslandi er alvarlegri
en þær þrengingar sem nú ríða yfir
önnur lönd. Þar er bankakreppa. Hér
er bankakreppa, gjaldeyriskreppa og
nú stjórnmálakreppa. Staðan er al-
varleg. Á það hefur verið bent að
ástandið gæti versnað. Grípa þurfi til
aðgerða strax. Stjórnvöld hafi ein-
ungis örfáa mánuði til að bregðast
við.
Þessi varnaðarorð á að taka alvar-
lega. Meginverkefnið er að finna leið-
ir út úr kreppunni nú þegar hún er
orðin að veruleika.
Aðild að ESB og íslenska krónan
Reynsla síðustu mánaða hefur sýnt að krón-
an hefur reynst okkur fjötur um fót. Miklir gall-
ar fylgja því að reka minnsta gjaldmiðil heims-
ins. Á þá höfum við verið óþyrmilega minnt.
Því er haldið fram að leiðin út úr þeim vanda
sem nú er uppi felist í aðild Íslands að ESB með
upptöku evru sem gjaldmiðils.
Sjálfstæðisflokkurinn heldur brátt landsfund
sinn. Þá kemur í ljós hvort flokkurinn kúvendir
stefnu sinni um aðild Íslands að ESB eða ekki.
Ég hef talið að hagsmunum þjóðarinnar sé bet-
ur borgið utan ESB. Þar hafa skoðanir mínar
átt samleið með stefnu Sjálfstæðisflokksins.
Þær hafa byggst á köldu hagsmunamati, sem
ekki hefur breyst. Þar vegast á sjónarmið um
hvort þjóðin sé reiðubúin til að afsala sér yf-
irráðum yfir auðlindunum og skerða fullveldi
sitt í skiptum fyrir evruna eða ekki.
Ég tel að krafa þeirra sem vilja sækja um að-
ild að ESB sé í raun krafa um að tekinn verði
upp nýr gjaldmiðill á Íslandi. Ég trúi því ekki að
félagsmálapakki ESB hafi mikið aðdráttarafl.
Hvað þá landbúnaðarstefnan eða sjávarútvegs-
stefnan.
Krafan um aðild snýst um gjaldmiðilinn.
Tíminn skiptir sköpum
Ísland verður ekki aðili að ESB á skömmum
tíma.
Í nóvember sagði Olli Rehn, framkvæmda-
stjóri stækkunarmála hjá ESB, að Ísland gæti
orðið aðili að ESB eftir u.þ.b. fjögur ár.
Ljóst er að evra verður ekki tekin upp sem
gjaldmiðill í aðildarríki ESB fyrr en ríki hafa
verið að minnsta kosti tvö ár í sambandinu. Ís-
lendingar munu því ekki eiga möguleika á að
skipta um gjaldmiðil fyrr en í fyrsta lagi eftir
sex ár með aðild að ESB. Líklega mun sá tími
verða mun lengri því eftir bankahrunið á Ísland
langt í land með að uppfylla Maastricht-
skilyrðin sem eru forsenda upptöku evru.
Ég óttast að fólk og fyrirtæki hafi ekki tíma
til að bíða svo lengi eftir breytingum á meðan
eignir þeirra brenna upp. Það þarf að grípa til
sínar sem tryggingu gegn útflæði úr bönk-
unum. Slíkar aðgerðir samhliða einhliða upp-
töku myndu tryggja svo gott sem allar inni-
stæður í bönkunum. Til samanburðar er hæsta
hlutfall slíkra trygginga í bankakerfi Hong
Kong. Þar nær tryggingin til um 20% inni-
stæðna, en væri nær 75% á Íslandi. Þar við bæt-
ist að þau gjaldeyrishöft sem nú eru í gildi
myndu gera bankaáhlaup nánast ómögulegt.
Hin er sú að koma eignarhaldi á bönkunum í
hendur erlendra lánardrottna þeirra. Með því
yrðu í raun starfræktir erlendir bankar á Ís-
landi sem nytu bakstuðnings eigenda sinna og
eftir atvikum erlendra ríkja.
Pólitísk viðbrögð ESB
Aðrir óttast pólitísk viðbrögð ESB við ein-
hliða upptöku.
Michael Emerson sagði í grein í Frétta-
blaðinu 4. desember sl. að ekkert í lögum ESB
eða alþjóðalögum bannaði neinum að afla sér
evra eða nota í sparnað, viðskipti, bókhald og
millifærslur. Evra væri fyllilega innleysanlegur
gjaldmiðlill og engar svæðisbundnar takmark-
anir við notkun hennar. Engin lagastoð væri
fyrir efnahagslegum refsiaðgerðum í garð Ís-
lands og slíkri kröfu yrði hiklaust vísað frá af
dómstólum ESB og EFTA. Illmögulegt væri að
rifta EES-samningnum við Ísland, slíkt krefðist
einróma samkomulags aðildarríkjanna 27, sem
ólíklegt væri að myndi nást.
Um áramótin 1999/2000 tók Svartfjallaland
einhliða upp evru sem gjaldmiðil, með góðum
árangri. Þeirri ákvörðun mótmælti ESB. Svart-
fjallaland hefur ákveðið að sækja um aðild að
ESB, sem tekur landinu nú opnum örmum.
Þjóðarsátt
Hvort sem menn eru hlynntir eða andvígir
aðild Íslands að ESB þá hljóta allir að sjá að ís-
lenska þjóðin getur ekki beðið árum saman eftir
lausn á gjaldeyriskreppunni. Þann tíma hefur
fólkið í landinu ekki. Einhliða upptaka leysir
vandann á mun skemmri tíma. Stjórnmálamenn
þurfa að hafa hraðar hendur. Þeir mega ekki og
geta ekki slegið ákvörðunum um lausn vandans
á frest á meðan hagkerfið brennur, eignir fólks
rýrna, atvinnuleysi eykst og fyrirtæki berjast í
bökkum.
Ákvörðun um einhliða upptöku leysir ekki
einungis þá gjaldeyriskreppu sem hér geisar.
Hún getur verið pólitísk málamiðlun milli
tveggja stórra hópa í þjóðfélaginu, þjóðarsátt
milli andstæðra fylkinga, þeirrar sem vill taka
upp annan gjaldmiðil en standa utan ESB og
hinnar sem vill taka upp evru með inngöngu í
ESB. Nú þurfum við á slíkri sátt að halda.
Við höfum ekki efni á öðru.
Meira: www.mbl.is/greinar
við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn (IMF), tæplega 6
milljarðar dollara, yrðu notuð til þess að verja
gengi krónunnar. Íslenska þjóðin kæmist hjá
því að afsala sér forræði yfir auðlindum sínum í
skiptum fyrir nýjan gjaldmiðil og þyrfti ein-
ungis að bíða í nokkrar vikur yrði hún tekin upp
einhliða, en ekki í fjölmörg ár með aðild að
ESB.
Einhliða upptaka skapar stöðugleika í pen-
ingamálum. Hún tengir landið inn á efnahags-
svæði þess gjaldmiðils sem valinn er. Verðbólga
og viðskiptahalli skipta stjórnvöld ekki lengur
máli því þau stýra ekki lengur peningamagni í
umferð og hún krefst aga við efnahagsstjórnina.
Samkomulagið við
Alþjóðagjaldeyrissjóðinn
Ekkert í samkomulagi ríkistjórnarinnar og
IMF kemur í veg fyrir að Íslendingar geti tekið
einhliða upp alþjóðlegan gjaldmiðil. Þvert á
móti gerir samkomulagið ráð fyrir að fyr-
irkomulag peningamála verði endurskoðað.
Hátt settir embættismenn innan IMF hafa og
lýst því yfir að þeir teldu einhliða upptöku skyn-
samlegan valkost fyrir Íslendinga.
Skortur á lánveitanda til þrautavara.
Ýmsar efasemdir hafa komið fram um skyn-
semi einhliða upptöku alþjóðlegs gjaldmiðils á
Íslandi. Ein er sú að með henni skapist hætta á
fjármagnsflótta frá landinu.
Sú kenning hefur verið lífseig að Seðlabanki
Evrópu sé lánveitandi evrópskra banka til þrau-
tavara. Kenningin gengur ekki upp. Það sást
best við fall eins stærsta banka Evrópu, Fortis.
Seðlabanki Evrópu kom honum ekki til bjargar,
heldur þurftu ríkin sem bankinn starfar í að
þjóðnýta hann til að bjarga honum frá falli. Það
eru því ríkissjóðir og skattgreiðendur hvers
lands sem eru lánveitendur evrópsku bankanna
til þrautavara.
Ég tel að einhliða upptaka minnki líkur á fjár-
magnsflótta. Charles Wyplosz hefur lýst sömu
skoðun. Hættan hlýtur að vera minni í banka-
kerfi sem notar gjaldmiðil sem nýtur trausts en
í kerfi sem notar gjaldmiðil sem fáir treysta.
Tvær leiðir má hugsa sér til þess að koma í
veg fyrir bankaáhlaup við einhliða upptöku og
til að leysa vandamálið varðandi skort á lánveit-
anda til þrautavara.
Önnur er sú að leggja íslensku bönkunum til
hluta af núverandi gjaldeyrisvaraforða Seðla-
bankans. Lífeyrissjóðirnir legðu erlendar eignir
skjótvirkari aðgerða sem eru
einfaldar í framkvæmd, út-
heimta ekki frekari skuldsetn-
ingu ríkisins erlendis og koma í
veg fyrir afsal yfir auðlind-
unum.
Einhliða upptaka alþjóðlegs
gjaldmiðils felur í sér þessa
kosti.
Einhliða upptaka al-
þjóðlegs gjaldmiðils
Ég hef lengi unnið að því í
samstarfi við sérfræðinga að
kanna kosti þess að á Íslandi
verði alþjóðlegur gjaldmiðill
tekinn upp einhliða í stað krónunnar. Nið-
urstaða þeirrar vinnu er að sá valkostur er ekki
einungis vel mögulegur heldur æskilegur. Und-
ir það hafa færustu erlendu sérfræðingar á sviði
peningamálahagfræði tekið, t.a.m. Michael
Emerson, sem var yfirmaður efnahags- og fjár-
málasviðs framkvæmdastjórnar ESB (ECF-
IN), Daniel Gros, sem tók þátt í uppbyggingu
Seðlabanka Evrópu, og prófessor Charles Wyp-
losz, sem m.a. á sæti í ráðgjafarnefnd forseta
framkvæmdastjórnar ESB í efnahagsmálum
(GEPA) og er einn virtasti hagfræðingur Evr-
ópu. Við þessar aðstæður er ástæða til að hlusta
á ráð slíkra manna.
Með einhliða upptöku yrði alþjóðlega við-
urkenndur gjaldmiðill innleiddur sem lögeyrir.
Krónunni yrði skipt út á hagstæðu gengi og
kostnaður, verðlag, bókhald fyrirtækja, tekjur
fólks og skuldir og fjármál ríkisins miðaðar við
hana. Einhliða upptaka er hvorki flókin í fram-
kvæmd né tímafrek. Að mati sérfræðinga gæti
hún tekið 4 vikur. Jafnvirði peningamagns sem
er í umferð á Íslandi nemur um 150 milljónum
evra. Gjaldeyrisvaraforði Seðlabankans nemur
hærri fjárhæðum og því getur ríkið fjármagnað
skiptin.
Eins og hópur hagfræðingar benti á er ein-
hliða upptaka ekki töfralausn sem leysir öll
vandamál. Ekki frekar en aðild að ESB. En ein-
hliða upptaka er lausn á gjaldeyriskreppunni
sem hefur valdið okkur ómældum búsifjum.
Hver er ávinningur einhliða upptöku?
Í stuttu máli má fullyrða að á skömmum tíma
yrði ávinningur einhliða upptöku eftirfarandi:
1. Vextir myndu lækka. Vaxtastig á Íslandi,
sem nú er 18%, yrði sambærilegt vaxtastigi
þess myntsvæðis sem valið yrði, að viðbættu
landsálagi, sem í dag væri 0,5-1,5%.
2. Verðbólga myndi lækka, enda er verðbólg-
an ekki síst tilkomin vegna gengisfalls krón-
unnar.
3. Verðtrygging myndi deyja út við endur-
fjármögnun skuldbindinga.
Þá þyrftu kynslóðir framtíðarinnar ekki að
óttast að þau lán sem leiða af samkomulaginu
Eftir Sigurð Kára Kristjánsson »Einhliða upptaka skapar
stöðugleika í peninga-
málum. Hún tengir landið inn
á efnahagssvæði þess gjald-
miðils sem valinn er.
Sigurður Kári
Kristjánsson
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
Þjóðarsátt
BLOG.IS