Morgunblaðið - 31.01.2009, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. JANÚAR 2009
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Framsókn-armennhafa sett
óvænt strik í
reikninginn í við-
ræðum um mynd-
un nýrrar rík-
isstjórnar. Þegar betur er að
gáð er hins vegar heilmikið vit
í nálgun Framsóknarflokksins.
Akillesarhæll fráfarandi rík-
isstjórnar var að almenningur
áttaði sig ekki á hvert stefndi
og hvernig settu marki skyldi
náð.
Sigmundur Davíð Gunn-
laugsson, formaður Fram-
sóknarflokksins, sagði í gær að
þingflokkur flokksins og hópur
hagfræðinga, sem ráðgast
hefði verið við, hefðu komist að
þeirri niðurstöðu að ýmislegt
vantaði upp á „útfærsluna á því
hvernig menn ætluðu að fram-
kvæma þessa hluti sem til
stendur að ná“. Þetta væru
þeir hlutir, sem Framsókn-
arflokkurinn teldi að minni-
hlutastjórn Samfylkingar og
Vinstri grænna þyrfti að ná ef
veita ætti henni hlutleysi.
Enn hefur ekki verið ákveð-
ið hvenær gengið verður til
kosninga, en hvort sem það
verður fyrir páska eða ein-
hvern tímann í maí er ljóst að
sú ríkisstjórn, sem nú er verið
að mynda, mun aðeins sitja
skamman tíma. Hún mun einn-
ig hafa takmarkað umboð til
róttækra breytinga á íslensku
stjórnskipulagi. Mikið veltur
aftur á móti á því
að vel takist til um
stjórn efnahags-
mála á meðan hún
brúar bilið fram að
næstu kosningum
af þeirri einföldu
og augljósu ástæðu að það
ástand sem hér hefur skapast
eftir bankahrunið þolir ekki
aðgerðaleysi.
Ný ríkisstjórn þarf að vinda
sér með hraði í verkefni á borð
við að koma á virku banka-
kerfi, sem getur tekið á vanda
bæði einstaklinga og fyr-
irtækja, og ýmislegt fleira,
sem ekki þolir bið. Annars er
hætt við að óbætanlegt tjón
verði í íslensku efnahagslífi.
Almenningur á einnig
heimtingu á því að fyrirætlanir
nýrrar ríkisstjórnar liggi fyrir
þannig að sjáist hvort um er að
ræða „raunhæfar leiðir“ að
settum markmiðum, svo notað
sé orðalag Sigmundar Davíðs.
Kröfur Framsóknarflokks-
ins eru því uppbyggilegar og í
anda krafna, sem komið hafa
fram á mótmæla- og borg-
arafundum um aukið gagnsæi í
íslensku þjóðfélagi. Vonandi
skila þær niðurstöðu, sem
hægt verður að nota sem mæli-
kvarða á frammistöðu nýrrar
stjórnar. Henni veitir heldur
ekki af greinargóðum leið-
arvísi til að komast í gegnum
þau erfiðu verkefni, sem fram-
undan eru á næstu vikum og
mánuðum.
Skýr framsetning á
markmiðum og leið-
um yrði gott vega-
nesti nýrrar stjórnar }
Skynsamlegar kröfur
Ný ríkisstjórnundir forsæti
Jóhönnu Sigurðar-
dóttur virðist ætla
að verða um margt
sérstök.
Í fyrsta sinn í sögu lýðveld-
isins hefur verið boðið að
kynjahlutföll í ríkisstjórn
landsins verði jöfn. Það skiptir
máli, því konur eru helmingur
landsmanna og eðlileg krafa
að raddir þeirra heyrist til
jafns við karlana og um leið að
samfélagið njóti krafta þeirra.
Í fyrsta sinn í sögu lýðveld-
isins er kona í sæti forsætis-
ráðherra. Það skiptir máli, því
það sýnir að jafnréttis-
hugsjónin hefur sigrað í raun,
þótt enn sé mikið verk óunnið
að eyða misrétti víða um sam-
félagið, til dæmis það óréttlæti
sem felst í kynbundnum launa-
mun.
Í fyrsta skipti í sögu lýð-
veldisins er forsætisráð-
herrann samkynhneigður. Það
skiptir máli og mikilvægi þess
er hið sama og þeirrar stað-
reyndar að kona gegnir starf-
inu: Það sýnir að þótt aðeins
séu fáir áratugir
síðan fólk fór í fel-
ur með samkyn-
hneigð sína af ótta
við fordæmingu
samfélagsins eru þegnar
landsins nú jafnir. Óháð kyni
og óháð kynhneigð.
Samkvæmt fréttum er lík-
legt að í ríkisstjórn Jóhönnu
Sigurðardóttur muni sitja
tveir ráðherrar, sem ekki hafa
verið kjörnir á þing. Slík skip-
an í ráðherrastöður felur í sér
nýja forgangsröðun. Nú er
brýnna en nokkru sinni að
leita til þeirra sem gerst
kunna til verka.
Ríkisstjórn Jóhönnu Sig-
urðardóttur situr við völd
fram að kosningum í vor. Það
er stuttur tími og vandséð
hversu stór spor hún nær að
marka í söguna með verkum
sínum á þeim tíma. Ráðherra-
skipanin er hins vegar sögu-
leg. Hún tekur mið af kröfum
fólks um breytingar og hún
mun án efa ýta undir að allir
stjórnmálaflokkar hugi að
tímabærri endurnýjun og end-
urmati innan sinna raða.
Tími endurnýjunar
og endurmats}Söguleg skipan stjórnar
Í
slenskt samfélag hefur verið undir
stjórn Sjálfstæðisflokksins í 17 ár,
með dyggum stuðningi flokka sem
hafa gengið úr því samstarfi í molum.
Uppskera nýfrjálshyggjunnar – sem
gróf um sig ekki bara hér heldur á heimsvísu í
gamalgrónum jafnaðarmannaflokkum og
miðjuflokkum jafnt sem hægriöfgum – liggur
nú fyrir. Fá lönd fara jafnilla út úr því uppgjöri
og við. Og þrátt fyrir einlægan áhuga fjölmiðla
á því að endurmennta okkur litla fólkið, „al-
menning“, í verðbréfavitund og fjármálamörk-
uðum á liðnum árum – með löngum fréttum og
föstum liðum um Fuji, Nasdaq, Dow Jones og
allt hitt – stendur eftir að grunnþættir eins og
munur á milljón og milljarði eru gjörsamlega
farnir að skolast til í almennri umræðu.
Eitt slíkt dæmi er fréttaskýring Fréttablaðsins á
þriðjudag um að Guðlaugur Þór hafi boðað 1.300 milljarða
niðurskurð í heilbrigðiskerfinu. Var kannski bara verið að
meina 1.300 milljónir? Eða kannski bara 130 eða 30?
Landspítali á skv. fréttum vikunnar að spara 1.700 millj-
ónir. Ein leið til slíks ku vera uppsögn 30 manns í ræst-
ingum í Fossvogi. Er það klassísk regla að byrja alltaf hjá
hinum lægstlaunuðu? Landspítalinn ætlar í útboð á evr-
ópska efnahagssvæðinu á ræstingum spítalans. Hvað ætli
sparist margir milljarðar á slíku? Kannski 10 milljarðar
eða milljónir eða kannski bara einhverjar krónur ef ein-
hverjar?
Og hvaða hugmyndafræði skyldi búa að
baki svokölluðum „sparnaði“ Sjálfstæð-
isflokksins í heilbrigðismálum þjóðarinnar.
Eru þar forvarnir settar í forgang og sparn-
aður til framtíðar fyrirsjáanlegur, eða erum
við sem fyrr föst í skyndilausnum og einka-
væðingu? Það virðist a.m.k. erfitt að sjá fyrir
sér raunverulegan sparnað í heilbrigðiskerf-
inu með þeim tillögum sem fyrir liggja. Mun
frekar er hægt að tala um tilfærslu á kostnaði.
Það sparar auk þess ekki beinlínis neitt fyrir
heimilin sem höllum standa fæti í landinu að
nú eigi sjúklingar að borga fyrir sjúkra-
húsdvöl. Er meiningin að hafa „skuldlausan
ríkissjóð“ en heimili og fyrirtæki á hvínandi
kúpunni?
Fréttastofa sjónvarpsins spurði um síðustu
helgi hvort Vinstri-græn væru „stjórntæk“. Hvers vegna
ætli aldrei sé spurt – aldrei – hvort valdaklíkurnar, hags-
munapotin, peningaöflin og tilteknir stjórnmálaflokkar
við þau tengd séu stjórntæk? Eða er hrun heils fjár-
málakerfis ekki nóg til að kreddukenndri umræðu og
klisjum sé örlítið breytt, jafnvel umbylt?
Um leið og ég óska þjóðinni til hamingju með fyrsta
kvenforsætisráðherra lýðveldisins – og mikið finnst mér
vel við hæfi að það sé Jóhanna – bind ég vonir við að nýrri
ríkisstjórn takist m.a. eitt sem hinni fráfarandi tókst ekki
og hefur með stjórntæki að gera: Að segja satt og draga
ekkert undan. liljagretars@gmail.com
Guðfríður Lilja
Grétarsdóttir
Pistill
Milljarðar, milljónir eða bara krónur?
Dýr kosningabarátta
er ekki í spilunum
FRÉTTASKÝRING
Eftir Önund Pál Ragnarsson
onundur@mbl.is
K
jarni lýðræðisins felst í
kosningum. En lýð-
ræðið kostar og kosn-
ingarnar eru þar engin
undantekning. Í vor
verða fyrstu óreglubundnu kosn-
ingar í þrjátíu ár. Flokkarnir hafa
því venjulega haft fjögur ár til að
jafna sig eftir slaginn og eru góðu
vanir. Nú er hins vegar annað uppi á
teningnum.
Sjálfstæðisflokkur og Framsókn
eru lítið fyrir opinberanir á fjár-
málum sínum, enda þeir flokkar sem
oftast eru orðaðir við „digra sjóði“
hvað svo sem er til í því. Samfylking,
Frjálslyndir og Vinstri grænir birta
ársreikninga sína á vefnum. Reynd-
ar má geta þess að samkvæmt lögum
frá 2006 og reglugerð frá 2007 eiga
flokkarnir að skila ársreikningum
sínum til Ríkisendurskoðunar, sem á
að birta útdrátt úr þeim opinberlega.
Það hefur ekki verið gert, enda tveir
flokkar enn engu búnir að skila.
Framsókn er þar á meðal.
Árið 2007 var gengið til kosninga.
Það ár var tap á rekstri Vinstri-
hreyfingarinnar – græns framboðs
um 36 milljónir króna og skuldir um-
fram eignir um 14,5 milljónir. Stór
munur er á afkomu Samfylking-
arinnar á kosningaárum og öðrum
árum. 2007 og 2003 var tapið tæpar
59 milljónir í hvert sinn, en önnur ár
frá aldamótum hefur afkoman verið
jákvæð um á bilinu 27-64 milljónir.
Funda- og kynningarkostnaður
Samfylkingar á fyrrnefndum kosn-
ingaárum var 100 milljónir og 136
milljónir króna. Tap Frjálslynda
flokksins var um 28 milljónir króna
árið 2007 og hreinar skuldir í kring-
um 2 milljónir í lok árs. Þessar upp-
lýsingar eru ekki aðgengilegar um
Framsókn og Sjálfstæðisflokk.
Stakkur eftir vexti
Drífa Snædal, framkvæmdastjóri
VG, vill ekki tjá sig um núverandi
fjárhagsstöðu flokksins, en segir
hann sníða sér stakk eftir vexti. „Það
er hvorki stemning fyrir langri né
dýrri kosningabaráttu. Fjárhags-
staðan hefur verið misjöfn í gegnum
tíðina. Við erum flokkur sem byrjaði
með tvær hendur tómar árið 1999 og
erum vön því að reka kosningabar-
áttuna á framlögum einstaklinga og
fyrirtækja. Það er ekki að vænta
stórra fjárútláta úr þeirri áttinni í
ár.“ Magnús Reynir Guðmundsson,
framkvæmdastjóri Frjálslyndra
segir flokkinn skuldlausan sem
stendur og rétt búinn að ná því
marki eftir síðustu kosningar. „Það
er algjörlega ljóst að hún verður með
allt öðrum hætti en fyrir tveimur ár-
um, í það minnsta hjá okkur. Þá átt-
um við fasteign sem við seldum og
söfnuðum skuldum.“ Hann grípur til
sama orðtaks og Drífa, stakkurinn
verður sniðinn eftir vexti.
Annað hljóð hjá Framsókn
Sigfús Ingi Sigfússon, fram-
kvæmdastjóri Framsóknarflokks-
ins, segir ekki margt um fjárhags-
stöðu flokksins. Flokkurinn vill hins
vegar kosningar sem fyrst. Sigfús
segir kosningabaráttuna hafna að
einhverju marki, fyrst forsætisráð-
herra hafi nefnt dagsetningu. Um-
fang baráttunnar muni hins vegar
ráðast jafnóðum af því hversu vel
gangi að kynna málefni hans fyrir
fólki. Nú finni þeir fyrir miklum
meðbyr. Líklegt má telja að Fram-
sókn hyggi á stórsókn.
Hvorki náðist í Andra Óttarsson,
framkvæmdastjóra Sjálfstæð-
isflokks, né Skúla Helgason, fram-
kvæmdastjóra Samfylkingar, vegna
þessarar umfjöllunar.
Morgunblaðið/Eyþór
Einkaaðilar Ekki mjög aflögufærir um framlög til kosningabaráttu í ár.
Margvíslegar hindranir eru gegn
nýliðun meðal þingmanna. 5% regl-
an, um kjörfylgi á landsvísu, er þar
þekktust. Fleira kemur samt til.
Stjórnmálaflokkar sem eiga sæti á
Alþingi hafa „ríkisvætt“ sjálfa sig
með því að úthluta sér árlegum
framlögum úr ríkissjóði, miðað við
þingstyrk. Heildarframlög á fjár-
lögum þessa og síðasta árs til
þeirra voru 371,5 milljónir króna,
en lítið eitt lægri árið 2007.
Kosningabarátta nýrra framboða
er fjármögnuð með frjálsum fram-
lögum, sem verða mjög af skornum
skammti núna. Þegar eru komin
fram tvö ný framboð sem hafa lík-
ast til ekki úr miklu að moða.
Forkólfar þeirra hljóta að bíða
þess í ofvæni hvort stóru gömlu
flokkarnir ætli í dýra og „sjálf-
hverfa“ kosningabaráttu, eins og
varaformaður Sjálfstæðisflokksins
komst að orði.
FLOKKAR Á
SPENANUM
››