Morgunblaðið - 15.03.2009, Page 14

14 Tryggingamál
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15. MARS 2009
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is
L
jóst er að það þarf að
finna lausn til þess að
rétta hlut barna og
námsfólks þegar kemur
að bótagreiðslum fyrir
varanlegt tekjutap á grundvelli
skaðabótalaganna þar sem lág-
markslaunaviðmið laganna fyrir
þessa hópa getur leitt til þess að
þeir fái tjón sitt ekki að fullu
bætt,“ segir Guðmundur Sigurðs-
son, prófessor við lagadeild Hákól-
ans í Reykjavík. Hann tekur þó
fram að mikilvægt sé að hafa í
huga í þessu sambandi að við út-
reikning svonefnds margfeldis-
stuðuls er reiknað 30% álag á
tekjur þeirra sem slasast 18 ára og
yngri. Þetta álag stiglækki svo
fram til loka 29. aldursárs.
Guðmundur hefur ásamt Viðari
Má Matthíassyni, prófessor við
lagadeild Háskóla Íslands, sl. þrjú
ár verið í startholunum við að end-
urskoða skaðabótalögin frá 1993,
með síðari tíma breytingum, og
koma með tillögur til úrbóta. Alls-
herjarnefnd Alþingis leitaði til
þeirra árið 2006 vegna þessa við-
fangsefnis. Þá hafði komið fram
gagnrýni á skaðabótalögin frá
hæstaréttarlögmönnum, sem mikið
hafa starfað fyrir hönd tjónþola í
skaðabótamálum, og m.a. var vikið
að í umfjöllun um skaðabótalögin í
sunnudagsblaði Morgunblaðsins
fyrir viku. Að sögn Guðmundar
voru þeir Viðar Már búnir að
leggja drög að því hvað ætti að
skoða en málið hafi einhverra hluta
strandað, sennilega á fjármögnun.
Gagnrýnir frumvarpshöfunda
Í samtali við Morgunblaðið segir
Guðmundur að þó vissulega sé
kominn tími til að endurskoða
skaðabótalögin sé mikilvægt að
vanda til verka. „Þetta verður ekki
gert á einni nóttu,“ segir Guð-
mundur og bendir á að huga þurfi
að heildarmyndinni enda séu
skaðabótalögin ekkert eyland held-
ur aðeins hluti af stærri heild, þ.e.
íslenskum bótarétti. Bendir hann á
að þó frádráttur framtíðargreiðslna
almannatrygginga og lífeyrissjóða
hafi verið mikið í kastljósinu að
undanförnu séu það ekki einu at-
riðin sem þurfi að endurskoða.
Nefnir hann í því sambandi
margfeldisstuðulinn sem var með
lagabreytingunni 1999 breytt úr
því að vera fastur 10 í að vera
samfelldur fyrir alla starfsævina,
lækkandi með hækkandi aldri.
Bendir Guðmundur á að kominn
sé tími til þess að endurskoða þær
forsendur sem margfeldisstuðullinn
byggir á, því bæði séu komnar nýj-
ar dánarlíkindatölur auk þess sem
skoða þurfi hvort raunhæft sé að
gera ráð fyrir 4,5% ársávöxtun
skaðabóta. Sé raunávöxtunin í
reynd lægri þarf, að sögn Guð-
mundar, að hækka margfeldis-
stuðulinn til þess að koma til móts
við það, enda lykilatriði að tjónþol-
ar fái tjón sitt rétt metið og bætt.
Guðmundur hefur lengi skoðað
skaðabótalögin frá báðum hliðum,
því síðan 2003 hefur hann kennt
skaðabótarétt við HR en á tíma-
bilinu 1996-2004 vann hann sem
lögfræðingur hjá Trygginga-
miðstöðinni hf. og hefur að und-
anförnu tekið að sér einstaka mál
fyrir Vátryggingafélag Íslands hf.
(VÍS). Einnig má nefna að hann
var í héraðdómi lögmaður trygg-
ingafélags vinnuveitanda pólsku
konunnar sem missti framhandlegg
í vinnuslysi 1999 og hlaut af 70%
varanlega örorku. Fjallað var um
mál hennar í Morgunblaðinu fyrir
viku, en fyrst reyndi á túlkun
lagabreytinganna frá 1999 í
máli hennar fyrir Hæstarétti
árið 2003. Guðmundur bend-
ir á að ein ástæða þess að
mál konunnar hafi verið
prófmál hafi verið
vegna þess að breyt-
ingin á skaðabóta-
lögunum 1999
hafi ekki verið
ljósari en svo að
menn hafi ekki
vitað hvort og
hvaða framtíð-
argreiðslur reikna
ætti til frádráttar
frá skaðabótum.
Guðmundur
gagnrýnir frum-
varpshöfunda
fyrir að hafa í
greinargerð með
frumvarpinu ekki
tekið eitt einasta
dæmi til útskýr-
ingar þannig að
skýrt mætti vera
hvernig reikna
bæri dæmið.
„Eitt dæmi hefði
líklega dugað,“
segir Guðmundur
og vísar þar til 4.
mgr. 5.gr. skaðabótalag-
anna þar sem kveðið er
á um frádrátt greiðslna
frá almannatryggingum
og lífeyrissjóði frá skaðabótum.
Sjálfur segist Guðmundur þeirrar
skoðunar að ef reiknireglur skaða-
bótalaga meti réttilega framtíð-
artjónið sé rétt að þær greiðslur
frá almannatryggingum, þar sem
bótarétturinn ræðst eingöngu af
tekjum bótaþega, dragist frá. Það
gildi hins vegar ekki um allar
greiðslur á grundvelli almanna-
tryggingalaga og laga um fé-
lagslega aðstoð.
„Ég er raunar uppteknari af því
að við reynum að búa til kerfi þar
sem tjónþolinn sjálfur á endanum
fær tjónið sitt bætt, fremur en að
við einblínum á það frá hverjum
hann fær það greitt,“ segir Guð-
mundur og vísar til þeirrar orð-
ræðu að tryggingafélögin séu orðin
„bótaþegar“ almannatrygginga
eins og haldið hefur verið fram.
Frádrátturinn bakaður inn í
stuðulinn fyrir breytingu 1999
„Ef það verður alvarlegt slys þá
kostar það samfélagið einhverjar x
milljónir. Ef vátryggingafélögin
borga helming af reiknuðu heild-
artjóni, þá þýðir það ekki sjálf-
krafa að slysið verði aðeins bætt til
helmings. Við erum með ákveðið
kerfi í landinu, þ.e. bótarétt, sem
kveður á um það hversu stóran
hluta af heildartjóninu hver stoð
samfélagsins tekur á sig,“ segir
Guðmundur og bendir á að með-
an sumar stoðir séu op-
inbers eðlis, eins og al-
mannatryggingar, þá
séu aðrar prívat, eins
og vátryggingar.
„Þegar sagt er að
vátryggingafélögin
hagnist á frádrætti
framtíðargreiðslna al-
mannatrygginga þá
er það bara rétt ef
menn gefa sér það
að iðgjöldin sem
voru rukkuð hafi
miðað við að
tryggingafélögin
hafi átt að borga
allt tjónið. Ef
hins vegar ið-
gjöldin eru
reiknuð út miðað
við að þeir
þyrftu að greiða
skaðabætur að
frádregnum
fyrrnefndum
framtíð-
argreiðslum þá
eru félögin ekki
að hagnast á
þessu fyr-
irkomulagi,“
segir Guðmundur. Nokkuð hefur
verið gagnrýnt á undanförnum ár-
um að vátryggingafélögin hafi ekki
viljað veita umbeðnar upplýsingar
til þess að hægt sé að meta alla
fleti skaðabótalanna. Segir Guð-
mundur mjög mikilvægt að vá-
tryggingafélögin veiti umbeðnar
upplýsingar.
Að sögn Guðmundar er það mik-
ill misskilningur að halda því fram
að framtíðargreiðslur almanna-
trygginga og lífeyrissjóða hafi í
reynd ekki verið dregnar frá
skaðabótum fyrir lagabreytinguna
1999. „Það er mikilvægt að menn
átti sig á því að áður en breytingin
varð 1999 þá var magfeldisstuðull-
inn fastur. En hann var líka lægri
en nú og því voru framtíð-
argreiðslur ekki dregnar frá með
sýnilegum hætti.
Það þýðir ekki að ekki hafi verið
tekið tillit til þeirra við útreikning-
inn. Frádrátturinn vegna framtíð-
argreiðslanna var einfaldlega bak-
aður inn í stuðulinn,“ segir
Guðmundur og tekur fram að það
hafi hins vegar skapað heilmikla
flækju þegar framtíðar frádrátt-
urinn varð allt í einu jafn sýnilegur
og reyndin varð með breytingunni
1999. Segir hann þetta sérlega
bagalegt í tilfellum þeirra sem
misst hafa maka sína. „Þannig lítur
reikningsdæmið út eins og vekja
Skaðabótalögin ekki ey
Morgunblaðið/Golli
Kostnaður „Ef það verður alvarlegt slys þá kostar það samfélagið einhverjar x milljónir. Ef vátryggingafélögin borga helming af reiknuðu heildartjóni, þá
þýðir það ekki sjálfkrafa að slysið verði aðeins bætt til helmings,“ segir Guðmundur Sigurðsson, lagaprófessor við Háskólann í Reykjavík.
Kapp er best með
forsjá þegar kemur að
endurskoðun skaða-
bótalaganna. Það er
mat Guðmundar Sig-
urðssonar lagaprófess-
ors við Háskólann í
Reykjavík.
‘‘ÞANNIG LÍTUR REIKN-INGSDÆMIÐ ÚT EINS OGVEKJA ÞURFI HINNLÁTNA TIL LÍFSINS, SEM
ER NÁTTÚRLEGA AFLEIT
AÐFERÐARFRÆÐI.