Morgunblaðið - 03.04.2009, Page 21

21
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. APRÍL 2009
Ekkert gefið eftir Það virðist ekki fara á milli mála, að Gylfi Magnússon viðskiptaráðherra er mikill keppnismaður en hann var einn að þeim, sem þreyttu Háskólahlaupið í gær. Þar var að vanda
boðið upp á tvær vegalengdir, 7 kílómetra og 3 kílómetra, og ljónviljugir hlaupararnir voru ræstir kl. 15. Var veðrið með besta móti, vorþeyr og ýrði úr lofti.
Kristinn
Jens Guð | 1. apríl 2009
3 kjötfarsbollur
á 2.699 krónur
Ég fór í Nóatún til að
kaupa malt. Þegar ég
skokkaði léttilega
framhjá kjötborðinu
glenntu nýsteiktar kjöt-
farsbollur sig framan í
mig. Þegar maður hefur
ekki borðað nýsteiktar kjötfarsbollur í
nokkur ár sprettur upp óviðráðanleg
löngun í kjötfarsbollur undir þessum
kringumstæðum. Þið kannist við þetta.
Þar fyrir utan heyrði ég því nýlega
haldið fram að íslenska kjötfarsið (eða
kjötfaxið eins og afi minn heitinn hélt
að það héti) sé alveg séríslenskt og
allt öðruvísi en kjötfars í útlöndum.
Þetta íslenska sé mun bragðbetra,
hollara, mýkra, meðfærilegra og miklu
fallegra. Íslenskt kjötfars á heima í
upptalningunni á að Ísland eigi sterk-
ustu menn í heimi, fallegustu konur í
heimi, besta vatn í heimi og þar til fyr-
ir nokkrum vikum versta seðla-
bankastjóra í heimi. ...
Meira: jensgud.blog.is
Anna Karlsdóttir | 2. apríl 2009
Kveldúlfur í þingmönnum
Þó ekki ætli ég að halda
því fram að auðvelt sé að
vera í stjórnmálum um
þessar mundir þá er ég
sammála Katrínu Júl. Það
er óviðeigandi að barma
sér yfir þreytu þegar mik-
ilvægt er að koma málum á koppinn, mál-
um sem varða hagsmuni almennings og
geta ráðið úrslitum um framtíðarhorfur
landsins. Það þarf vaska konu eins og
Kötu til að taka af skarið með það.
Það hefur greinilega verið kominn
kveldúlfur í Árna Johnsen eins og hana
Siggu litlu forðum daga. Munnlegar sam-
ræður og samskipti fá útrás á mismun-
andi hátt. Það hefði verið mjög flott að sjá
þingmenn syngja eitthvað efnislega mik-
ilvægt. Ég hlustaði einu sinni á samískan
lögfræðing halda efnismikinn fyrirlestur á
jóðli. Það var mjög forvitnilegt og hver
einasti hlustandi í salnum sperrti eyrun.
Og svo er ég búin að vera að pína nem-
endur með líberískum kvennasöng um
réttindi þeirra og metnað til að taka yfir
stjórnartaumana. Já – tjáningin er
skemmtilegt fyrirbæri.
Meira: volcanogirl.blog.is
Á MORGUN 4. apríl eru sextíu ár
liðin frá því að Atlantshafs-
bandalagið var stofnað. Í tilefni dags-
ins funda leiðtogar bandalagsins í
borgunum Strassburg og Kehl sem
liggja hvor sínum megin landamæra
Frakklands og Þýskalands. Þótt af-
mælisbarnið sé komið nokkuð til ára
sinna er merkilegt að fylgjast með
því hversu mikið aðdráttarafl það
hefur fyrir ríki Evrópu. Það líður
varla það ár að ekki sé bankað upp á
af hálfu ríkja sem óska inngöngu í
bandalagið og á afmælisfundinum fá tvö ný ríki að-
ild, Króatía og Albanía. Þar með verða aðildarríki
þessa bandalags sem byrjaði sem 12 ríki árið 1949
alls 28 talsins.
Þessi sókn ríkja í aðild að bandalaginu er tölu-
vert mikið á skjön við þá umræðu sem kemur upp
nokkuð reglulega, í fjölmiðlum, á ráðstefnum og
fundum af ýmsu tagi, að bandalagið sé úrelt í nú-
tíma. Sú umræða er út af fyrir sig ekki ný af nál-
inni. Allt frá lokum kalda stríðsins hafa ítrekað
heyrst raddir þess efnis að Atlantshafsbandalagið
sé stofnun í leit að hlutverki eftir að ógnin frá Sov-
étríkjunum var ekki lengur fyrir hendi. Þegar
grannt er skoðað eru þessar röksemdir oftar en
ekki útgangspunktur hugmynda um breytingar og
aðlögun bandalagsins að nýjum aðstæðum fremur
en annað. Óhætt er að fullyrða að meðal vestrænna
ríkja er full samstaða um að Atlantshafs-
bandalagið gegni áfram því hlutverki að standa
vörð um öryggi Evrópu. Það er svo annað mál að
mismunandi sjónarmið togast á hvernig best sé að
því staðið.
Bandalagið hefur brugðist við kalli tímans og
gengið í gegnum miklar breytingar sem tekið hafa
mið af nýjum kringumstæðum og breyttri heims-
mynd. Vettvangur þess einskorðast ekki við Evr-
ópu heldur er athyglinni einnig beint að fjarlægari
heimshlutum eins og aðgerð bandalagsins í Afgan-
istan er til vitnis um. Raunar byggist sú aðgerð í
reynd á niðurstöðu utanríkisráðherrafundar
bandalagsins í Reykjavík í maímánuði 2002 þegar
ákveðið var að takast á við ógnir hvaðan sem þær
steðja að. Það liggur í augum uppi að með þessu
fór bandalagið inn á nýjar brautir. NATO hafði að
vísu farið út fyrir sín landamæri þegar það skarst í
leikinn á Balkanskaga á tíunda áratugnum og
stöðvaði það mannskæða stríð sem þar geisaði. En
það var í bakgarði bandalagsins í Evrópu. Afgan-
istan er annað mál.
Stækkun bandalagsins undanfarna tvo áratugi
er ekki síður mikilvæg aðlögun að breyttu um-
hverfi. Að miklu leyti hefur stækkunin náð til sömu
ríkja og stækkun Evrópusambandsins en þó ekki
að öllu leyti. Hún hefur átt stóran þátt í að breyta
hinu pólitíska landslagi í Evrópu og í reynd að skil-
greina það upp á nýtt. Eitt af öðru
hafa ríki Evrópu ákveðið að skipa sér
í sveit með aðildarríkjum Atlants-
hafsbandalagsins og þar með gefið
skýr skilaboð þess efnis að þau deili í
grundvallaratriðum samskonar af-
stöðu þegar kemur að öryggis- og
varnarmálum álfunnar.
Þegar litið er til þeirra málefna og
viðfangsefna sem Atlantshafs-
bandalagið glímir við í Evrópu þá
eiga þau það sameiginlegt að þau
lúta flest að Rússlandi. Rússland er
ekki Sovétríkin og málið gengur ekki
út á spurninguna um hernaðarlega
ógn frá Rússlandi. Nauðsynlegt er þó að hafa í
huga hversu arfleifðin frá Sovétríkjunum er ljós-
lifandi í huga stjórnmálamanna og almennings hjá
aðildarríkjum Atlantshafsbandalagsins í austur-
hluta Evrópu. Þau leggja höfuðáherslu á að land-
varnir í Evrópu séu tryggðar sem allra best og að
það hafi forgang.
En Rússar eru ósáttir við stækkun bandalags-
ins til austurs og hafa brugðist hart við áformum
um hugsanlega aðild Úkraínu og Georgíu að
NATO. Þeir hafa einnig brugðist hart við áform-
um Bandaríkjanna um að koma upp hluta eld-
flaugavarnarkerfis síns í Póllandi og Tékklandi.
Þeir hafa ekki verið tilbúnir til að ganga í takt við
alþjóðlegt samfélag í málefnum Kosovo. Atlants-
hafsbandalagið hefur að sama skapi brugðist hart
við innrás Rússlands í Georgíu í ágústmánuði
2008. Almennt má segja að sambúðin hefur engan
veginn verið hnökralaus eftir að kalda stríðinu
lauk og á stundum erfið. Það er hins vegar ólíku
saman að jafna og átti við um kalda stríðið. Og
þegar hér er komið sögu hafa þær raddir að mestu
þagnað sem töldu nýtt kalt stríð vera í uppsigl-
ingu. Hér skiptir að sjálfsögðu miklu að ný stjórn-
völd í Bandaríkjunum hafa tekið af allan vafa um
að þau vilja bæta samskipti við Rússland. Það þýð-
ir þó engan veginn að lausn á ágreiningsefnum sé í
sjónmáli.
Eitthvert stærsta málið er hugsanleg aðild
Úkraínu og Georgíu að bandalaginu. Frá bæj-
ardyrum Rússa eru þau ríki sem áður tilheyrðu
Sovétríkjunum á rússnesku áhrifasvæði og eiga
ekkert erindi í innsta hring vestrænna ríkja. Þeir
telja sig eiga „sérlegra hagsmuna“ að gæta í þess-
um ríkjum. Frá sjónarhóli vestrænna ríkja lítur
málið öðruvísi út. Úkraína og Georgía hafa allan
rétt til að ákveða sjálf afstöðuna til umheimsins. Í
því sambandi er rétt að hafa í huga að Úkraína
hefur enn ekki gert upp hug sinn gagnvart hugs-
anlegri aðild að NATO svo ótvírætt sé.
Það flækir málið að meðal vestrænna ríkja eru
viðhorf og áherslur til þessa máls mismunandi.
Bandaríkin hafa lagt mikla áherslu á málið en efa-
lítið verður einhver áherslumunur hjá nýjum
stjórnvöldum í Washington. Í Evrópu vilja sum
ríki fara hægar í sakirnar en önnur og taka þá mið
af samskiptum við Rússland auk þess sem stríðið
við Georgíu í ágúst 2008 flækti málið enn til muna
og setti öll samskiptin milli Rússlands og Atlants-
hafsbandalagsins í uppnám. Bandalagið hefur nú
gefið til kynna að það sé reiðubúið að koma sam-
skiptunum í betra horf. Það þýðir hins vegar ekki
að innrásin í Georgíu á liðnu ári sé gleymd og graf-
in.
Utan Evrópu er aðgerðin í Afganistan meg-
inatriði. NATO tók við yfirstjórn alþjóðlegu örygg-
issveitanna í Afganistan í ágúst 2003. Barack
Obama hefur lýst því yfir að Afganistan hafi for-
gang í bandarískum utanríkismálum. Í landinu eru
nálægt 62.000 manns frá 26 NATO-ríkjum og 16
samstarfsríkjum. Bandaríkjamenn hyggjast bæta
við 17.000 manns og þrýsta á um frekara framlag
frá öðrum NATO-ríkjum. Talibanar eru í sókn,
landið er orðið stærsti ópíumframleiðandi í veröld-
inni. Stjórnkerfið er veikt og spilling útbreidd.
Vandinn er orðinn stórvægilegur og þung byrði
fyrir Atlantshafsbandalagið. Það segir sig sjálft að
skiptar skoðanir eru innan bandalagsins um það
sem framundan er.
Þegar á heildina er litið stendur Atlantshafs-
bandalagið frammi fyrir mjög viðamiklum pólitísk-
um verkefnum. Þau eru ekki til merkis um tilvist-
arkreppu. Þvert á móti eru allt önnur teikn á lofti.
Frakkland hefur nú ákveðið að taka aftur fullan
þátt í hernaðarlegu samstarfi bandalagsins. Í póli-
tískum skilningi er það stórt skref fyrir Frakkland
og veruleg styrking fyrir bandalagið. Á ráðstefnu í
München í febrúarmánuði lýsti Angela Merkel
Þýskalandskanslari NATO sem kjölfestunni í Atl-
antshafssamskiptunum sem hún taldi vera grund-
völlinn fyrir öryggismálum Evrópu. Með öðrum
orðum; enn sem fyrr halda ríki Evrópu áfram að
líta til Atlantshafsbandalagsins sem grundvallar
öryggis- og varnarmála á meginlandinu. Á þessu
hefur ekki orðið breyting. Hins vegar er ljóst að
aðlögun að breyttu umhverfi og aðstæðum er
nauðsynlegur þáttur í starfi bandalagsins og þar
munu efalítið halda áfram að togast á mismunandi
sjónarmið og hagsmunir hvert beri að stefna. En
þannig hefur það verið undanfarin sextíu ár.
Eftir Gunnar Gunnarsson » Ljóst er að aðlögun að
breyttu umhverfi og að-
stæðum er nauðsynlegur þáttur í
starfi bandalagsins og þar munu
efalítið halda áfram að togast á
mismunandi sjónarmið og hags-
munir hvert beri að stefna.
Gunnar Gunnarsson
Höfundur er sendiherra í utanríkisþjónustunni.
Hann var fastafulltrúi Íslands hjá NATO 2002-2008.
Atlantshafsbandalagið og nútíminn BLOG.IS