Morgunblaðið - 27.06.2009, Blaðsíða 22

22 Daglegt lífVIÐTALIÐ
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. JÚNÍ 2009
H
víta bókin er heiti á
nýrri bók eftir Einar
Má Guðmundsson.
Bókin er safn greina
og ritgerða um þjóð-
félagsmál. Einar Már byggir þar á
greinum sem hann skrifaði í Morg-
unblaðið en hefur aukið mjög við
þær, endurskrifað og gefið efninu
nýjan heildarsvip.
Af hverju ákvaðstu að endur-
vinna greinarnar og setja í bók?
„Um leið og ég byrjaði að skrifa
þessar greinar vöknuðu alls konar
hugsanir og eitt og annað sem ég
hafði skrifað á öðrum stöðum í öðru
samhengi rifjaðist upp fyrir mér. Ef
mín viðhorf hafa verið eins og ótal
lækjarsprænur þá renna þær þarna í
einn farveg. Svona lagað gerist
stundum. Að baki þessari bók liggja
ákveðin átök við lífsviðhorf. Greinar
sem ég skrifaði í Morgunblaðið birt-
ust líka í erlendum blöðum og ég
fékk nokkur símtöl frá útlendingum
sem bentu mér á að skrifa bók um
þetta efni. Þeir litu svo á að ég væri
að lýsa kreppunni og hagkerfinu í
hnotskurn. Ég væri að lýsa heimi
sem væri á leið til þeirra. Þá kviknar
hugmyndin um Ísland sem þennan
suðupott þess sem er að gerast. Við
erum einhvers konar tilraunastöð –
og líklega afar viðráðanleg sem slík.“
Leit að heildarmynd
Þetta eru beittar greinar, mjög
vel skrifaðar og oft fyndnar. Þar
koma fram sterkar pólitískar skoð-
anir. Er þér mikið í mun að sann-
færa lesandann?
„Það frjóasta við ritgerðarsmíð
hefur mér alltaf fundist vera það að
fá lesandann með í pælingarnar. Ég
skrifa ekki til að einhverjir séu ná-
kvæmlega sammála mér. Ég er
heldur ekki að boða einhverja eina
stefnu. Ég leyfi mér að vera í mót-
sögn við sjálfan mig.
Ég er mjög oft í átökum við
tungumál annarra, eins og til dæmis
stjórnmálamanna sem tala oft eins
og leikarar í sinni rullu og fengu á
góðærisskeiðinu að tala eins og lög-
fræðingar. Þegar svona mikill hama-
gangur verður, eins og við banka-
hrunið, þá missir tungumál
stjórnmálastéttarinnar innihaldið.
Menn standa allt í einu þyljandi ein-
hverja rullu, sem er eins og segir hjá
Shakespeare „full af mögli og muldri
og merkir ekki neitt“. Sama gæti
maður sagt um hagfræðingana.
Mjög margir þeirra skrifa eins og
embættismenn. Þjóðfélagið er heilt
hús en hagfræðingarnir eru bara
inni í einu herbergi meðan segja má
að skáldið sé í loftbelg fyrir utan.
Ég er að leita að heildarmynd,
samhengi, og til þess beiti ég marg-
víslegum aðferðum, frásagnarlist,
pólitík, vangaveltum, bröndurum,
ljóðlist. Í góðu ljóði býr heil speki
sem hægt er að beita á þjóðfélags-
veruleikann. Þá má heldur ekki
gleyma tónlistinni. Til dæmis getur
textabrot frá Bob Dylan eða ein-
hverjum leitt mig áfram í pæling-
unni, nú eða einhver frétt eða saga
sem ég heyri. Þetta á sér allt langan
aðdraganda en er blandað á staðnum
eins og sagt var um malbikið í gamla
daga.“
Partí kapítalistanna
Þú varst á lista Vinstri grænna
fyrir síðustu kosningar. Þú segir í
bókinni að Vinstri græn séu eini
heiðarlegi stjórnmálaflokkurinn.
Nú hefur ýmislegt gerst síðan þú
skrifaðir bókina og Vinstri græn
komin í ríkisstjórn með Samfylk-
ingunni. Ertu flokkspólitískur?
„Maður þarf alltaf að halda gagn-
rýninni á lofti. Ég trúi á spurning-
armerkið. Ég var róttækur sem ung-
lingur og gekk í Fylkinguna en gafst
upp á vinstrihreyfingunni þegar hún
var öll komin út í deilur um keis-
arans skegg. Allur kraftur hennar
fór í innbyrðis átök. Þá var ekkert
annað að gera en að þroska sjálfan
sig og láta gott af sér leiða utan
dyra. Ég hóf mitt one-man-show og
gerði skáldskapinn að mínum leið-
sögumanni. Ég hef ekki starfað í
stjórnmálaflokkum af neinni sann-
færingu síðan þá, þótt ég hafi alltaf
verið pólitískur.
Þegar ég ákvað að styðja Vinstri
græn var það af þeirri ástæðu sem
ég segi í bókinni; þeir virtust vera
eini heiðarlegi stjórnmálaflokkurinn
og þar var fólk sem sagðist vera
tilbúið í félagslegar lausnir. Þar er
margt frábært fólk og auðvitað er
fólk sammála um ýmsar lausnir
þvert á alla flokka.
Ég vildi gefa Vinstri grænum
tækifæri en það hefur aldrei verið
markmið mitt að ganga í stjórn-
málaflokk sem ég er ánægður með.
Eflaust væri sá flokkur mjög skrýt-
inn. Ég gæti aldrei stutt ríkisstjórn
sem slíka. Maður verður bara að
skoða aðgerðirnar, hvað stjórnin
gerir. Ég studdi eitt sinn R-listann
en hann átti eftir að valda von-
brigðum, í lóðapólitík, einkavæðingu
og ýmsu öðru. R-listinn var stofn-
aður gegn stirðnuðu valdi og spill-
ingu en varð strax þetta sama vald,
bara í öðrum fötum. Ég hef það á til-
finningunni að í tíð R-listans hafi hið
hamingjusama hjónaband viðskipta-
lífs og stjórnmála fengið á sig nýja
mynd.
En aftur að kosningunum. Ég sá
það strax í kosningabaráttunni og
benti mínum mönnum á að allir
flokkar væru að hlaupa frá því að
láta auðmennina taka á sig ábyrgð á
hruninu. Allir flokkar ræddu málin á
þeim grundvalli hvernig ætti að
velta skuldum auðmanna yfir á al-
menning. Nú er ljóst að ríkisstjórnin
ætlar að láta almenning bera byrð-
arnar og það er ekki hægt að styðja
það.
Vinstriflokkar hafa oft fengið
þetta hlutverk í kreppu að taka til
eftir partí kapítalistanna. Svo snúa
kapítalistarnir aftur og byrja upp á
nýtt og vinstrimennirnir sitja upp
með óvinsældir kerfisins. Þetta hlut-
skipti vinstrimanna er aumk-
unarvert og stafar af því að þessir
flokkar hafa brugðist í því að virkja
almenning. Það er ekkert lýðræði í
þessum stjórnmálaflokkum. Flokks-
þing þeirra og landsfundir snúast
bara um að velja sér forystu. Þessar
samkomur eru í raun dýr umgjörð
um forystuna. Á milli landsfunda vill
forystan fá að vera í friði fyrir félög-
unum.“
Þér líka?
„Já, algjörlega. Það sem þarf við
núverandi aðstæður eru róttækar
umbætur og núverandi ríkisstjórn
ætlar ekki að fara í þær. Ekki í stóru
málin. Ekki í grundvallaratriðin. Og
það eru enn sömu misvísandi upplýs-
ingarnar. Samanber eignir Lands-
bankans. Kjarni málsins er að það á
að velta kreppunni yfir á almenning.
Þetta sést í Icesave-málinu og öllu
klúðrinu í kringum það.
Þegar ég og fleiri bentum Vinstri
grænum á þennan sérkennilega mál-
flutning, að varpa allri ábyrgðinni
yfir á almenning og líta á vinstri-
menn sem einhverja hreingern-
ingamenn til að þrífa eftir frjáls-
hyggjuballið, þá fengum við að vita
að kosningabaráttan væri rekin
samkvæmt málefnakönnunum. Það
er þessi tilhneiging hjá flokkum að
byggja stefnu sína á því sem þeir
halda að fólkið vilji heyra. Þetta er
hrein og klár hentistefna og á lítið
skylt við vinstristefnu eins og ég hef
skilið hana. Ef menn vilja stjórna
sínum flokki svona þá gera þeir það
og ég fer bara að gera eitthvað ann-
að.
Í rauninni á betur við mig að vinna
að málaflokkum en með stjórn-
málaflokkum. Ég reyni að nálgast
verkefnin út frá gamla dæminu:
Vertu raunsær og framkvæmdu hið
ómögulega. Ég geri mér líka grein
fyrir því að þetta er erfitt dæmi. Það
er á vissan hátt auðvelt að standa
EINAR MÁR GUÐMUNDSSON RITHÖFUNDUR
Leikrit í smíðum „Í byrjun síðasta árs hóf ég að skrifa leikrit, þjóðfélagslega kómedíu, sem fjallar um fjármálaheiminn. “
Ég trúi á spurningarme
Eftir Kolbrúnu Bergþórsdóttur
kolbrun@mbl.is