Morgunblaðið - 05.07.2009, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. JÚLÍ 2009
Eftir Pétur Blöndal
pebl@mbl.is
Þ
egar Landsbankinn hóf
að safna Icesave-
innstæðum í útibúinu í
London í árslok 2006,
þá voru það viðbrögð
við fjármálakreppunni
sem skók bankana fyrr sama ár.
Þetta voru valin viðskipti ársins 2007
af „hálærðum álitsgjöfum“ og Lands-
bankinn fékk besta lánshæfismatið af
viðskiptabönkunum þremur hjá al-
þjóðlegu matsfyrirtækjunum, þar
sem innlán voru stærri hluti af fjár-
mögnun bankans.
Það rann hinsvegar smám saman
upp fyrir ráðamönnum, einkum eftir
því sem leið á árið 2008, að gríð-
arlegur vandi hafði skapast, sem
hélst í hendur við lausafjárkreppu
bankanna. Mótsögnin var sú að láns-
hæfismatsfyrirtækin hvöttu bankana
til að fara í innlánasöfnun, en síðan
var það eitt af því sem þau nefndu
sem helsta veikleika Landsbankans,
því peningarnir gátu horfið á einni
nóttu af netreikningunum. „Það sem
átti að bjarga Landsbankanum, varð
svo til að drepa hann.“
Áhyggjur fjármálaeftirlita
Þegar Landsbankinn reyndi að
koma Icesave-reikningunum í Lond-
on úr útibúi í dótturfélag, þá gerði
breska fjármálaeftirlitið mjög stífar
kröfur um flutning eigna Landsbank-
ans til Bretlands og um tímamörk
fyrir eignaflutninginn. Fyrir vikið
„stympaðist bankinn við“ að fara þá
leið, meðal annars vegna þess að
strangari reglur gilda um bindingu
fjár í dótturfélögum, auk þess sem
erfitt var að mæta kröfum Breta um
flutning eigna, þar sem ákvæði í lána-
samningum kváðu á um að þá væri
hægt að gjaldfella þau.
Landsbankinn taldi sig hafa náð
samkomulagi við breska fjármálaeft-
irlitið 29. maí, sem fól í sér að Lands-
bankinn legði inn 5% af öllum Ice-
save-innstæðunum, upphaflega átti
það að fara inn á bundinn reikning í
Englandsbanka, en svo tókst sátt um
að hluti af því færi inn í Seðlabanka
Íslands. Eftir því var tekið að áhugi
Landsbankans á færslunni yfir í dótt-
urfélag minnkaði við það. En það
reyndist skammgóður vermir.
Áhyggjur Breta uxu þegar leið á
sumarið og áherslan jókst á að útibú
Landsbankans yrði dótturfélag, með
tilheyrandi flutningi eigna til Bret-
lands.
Um mánaðamótin júlí/ágúst var
þolinmæðin þrotin hjá breska fjár-
málaeftirlitinu, eftir fyrirspurnir um
Icesave í breska þinginu í júlí, og á
Tekist er á um það á Alþingi og um allt þjóðfélagið hvort Íslendingum
beri að greiða mörg hundruð milljarða vegna Icesave. Hér er leitast
við að rekja sögu Icesave og greina samningana. Er það byggt á nýjum
og eldri heimildum og samtölum við fjölmarga sem að málinu komu.
Morgunblaðið/Eggert
London Áhugi Landsbankans á færslu yfir í dótturfélag minnkaði.
„Allt saman mi
201320122011201020092008200720062005200420032002200120001999
Milliríkjadeilan um Icesave
Innstæðurnar fara í útlán til
ávöxtunar, að mestu til
fyrirtækja, en óvíst er að lánasöfnin
fáist greidd nema að hluta til baka.
2
bizLLC
Ldt.
Stjórnvöld í Hollandi og Bretlandi greiða
innstæðueigendum umfram lágmarkið, að
fullu í Bretlandi og upp að 100 þúsund evrum í
Hollandi. Samið er um að Ísland taki á sig lágmarks-
trygginguna og fái lán til þess frá ríkjunum tveimur.
4Þegar Landsbankinn fer í þrot, lokast Icesave-reikningarnir. Innstæðueigendur krefjast
þess að fá fjármunina greidda, en Tryggingasjóður
innstæðna dugar ekki til aðmæta lágmarks-
ábyrgðinni, sem hljóðar upp á 20.887 evrur.
3
Tryggingasj.
innistæðueig.? ?
Reiknað er með að lánasafnið
innheimtist næstu sjö árin. 53% af
heimtum fara upp í lánið til Íslendinga. Það
sem út af stendur af láninu í lok lánstímans
fellur á íslenska ríkið með vöxtum.
5
bizLLC
Ldt.
53% / 47%
Landsbankinn stofnar
Icesave-reikninga,
sem Hollendingar og Bretar
leggja inn á.
1
Alþingi innleiðir tilskipanir ESB um inn-
lánstryggingar og tryggingakerfi fyrir fjár-
festa í íslenskan rétt með lögum. Það er
samþykkt með 59 samhljóða atkvæðum.
MARS Landsbankinn stofnar útibú í Bretlandi.
OKTÓBER Landsbankinn byrjar að taka við
innlánum undir merkjum Icesave í Bretlandi.
Landsbankinn stofnar
útibú í Hollandi.
SÍÐARI HLUTI MAÍ Landsbankinn ýtir Icesave úr vör í Hollandi. Örfáum
mánuðum síðar samþykkir Alþingi neyðarlög og tekur bankana yfir.
Fjármálaráðherra leitar eftir heimild Alþingis til að staðfesta ríkisábyrgð á lánum
innstæðutryggingasjóðs frá Bretum og Hollendingum, en þeir fjármunir hafa farið
í að tryggja lágmarksinnistæðu á reikningum Icesave í Bretlandi og Hollandi.
ALÞINGI innleiddi tilskipanir ESB um inn-
lánstryggingar og tryggingakerfi fyrir fjár-
festa í íslenskan rétt með lögum árið 1999, en
frumvarpið var samþykkt með 58 samhljóða
atkvæðum.
Við það sameinuðust nokkrir trygg-
ingasjóðir í Tryggingasjóð innstæðueigenda
og fjárfesta sem er sjálfseignarstofnun. Í
lögunum kemur fram að dugi eignir sjóðsins
ekki til fullrar tryggingar skuli krafa hvers
tryggðs innstæðueiganda greidd að fullu, að
fjárhæð 20.887 evrur, en eftir það skuli greitt
hlutfallslega inn á allar kröfur.
Í athugasemdum við frumvarpið kemur
fram að sjóðnum sé „heimilt að taka lán til að
greiða kröfuhöfum, hrökkvi eignir sjóðsins
ekki til“. Tryggingasjóður hefur verið birtur
í ríkisreikningi, en Ríkisendurskoðun hefur
ítrekað gert athugasemdir við það, þar sem sjóðurinn sé sjálfs-
eignarstofnun en ekki ríkisstofnun. Í því felst að Ríkisend-
urskoðun telur að ríkissjóður beri ekki lögformlega ábyrgð á
skuldbindingum Tryggingasjóðsins.
Í umræðum í þinginu spurði Guðmundur Árni Stefánsson,
þingmaður Samfylkingarinnar, Finn Ingólfsson, þáverandi við-
skiptaráðherra, hvort hann myndi beita sér fyrir því eftir
einkavæðingu stóru viðskiptabankanna „að
ríkissjóður hafi pólitíska og siðferðilega
bakábyrgð ef í harðbakkann slær þannig að
fólk geti treyst því að þessir fyrrum rík-
isbankar, þegar þeir verða einkavæddir,
séu traustar stofnanir og muni skila þeim
peningum til baka sem fólk hefur treyst
þeim til að varðveita og ávaxta?“
Finnur svaraði „að ef sjóðurinn getur
ekki staðið fullkomlega undir öllum skuld-
bindingum, þá er gert ráð fyrir því að allir
þeir sem eiga 1,7 millj. kr. inni í viðkomandi
fyrirtæki, viðkomandi bankastofnun, fái
það að fullu greitt. En síðan greiddist það
sem umfram það er og eftir stæði hjá sjóðn-
um hlutfallslega ofan á þá upphæð. Þetta er
reglan sem sett er. Síðan er gert ráð fyrir
því hvað sjóðurinn þurfi að vera með af
peningum hverju sinni og hvað hann eigi að vera með hverju
sinni til ráðstöfunar miðað við stærð kerfisins. Og vonandi lend-
um við ekki í allsherjar stóru gjaldþroti.“
Ekki var því skilningur viðskiptaráðherra á þeim tíma, að
lögin fælu í sér ríkisábyrgð, en þó virðist annað ekki hafa
hvarflað að honum en að lágmarksupphæðin fengist greidd. Jó-
hanna Sigurðardóttir lagði það hinsvegar til í annarri umræðu
að einstaklingar skyldu fá kröfur sínar vegna tryggðra inn-
stæðna greiddar að fullu, en sú breytingartillaga var felld eftir
að Jóhanna hafði meðal annars rökstutt hana þannig: „Hér er
sem sagt lagt til að full tryggingavernd sé hjá þeim sem eiga
innstæður sínar í innlánsstofnunum og bönkum, þannig að þeir
geti verið rólegir hvað sem á dynur, hvaða skakkaföll sem verða
í bankakerfinu, þá munu þeir að fullu og öllu fá sínar innstæður
greiddar.“
„Vonandi lendum við ekki í allsherjar stóru gjaldþroti“
‘‘„HÉR ER SEM SAGTLAGT TIL AÐ FULLTRYGGINGAVERND SÉHJÁ ÞEIM SEM EIGA
INNSTÆÐUR SÍNAR Í
INNLÁNSSTOFNUNUM
OG BÖNKUM …“
Finnur
Ingólfsson
Jóhanna
Sigurðardóttir
Guðmundur Árni
Stefánsson