Morgunblaðið - 05.07.2009, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. JÚLÍ 2009
Viðvarandi varp-
kreppa hjá lundum
FRÉTTASKÝRING
Eftir Guðna Einarsson
gudni@mbl.is
L
undavarp í Vestmanna-
eyjum er um mánuði
síðar á ferðinni nú en í
hefðbundu árferði.
Varpinu er lokið í sum-
ar og er talið að einungis um helm-
ingur varpstofnsins hafi orpið, að
sögn Erps Snæs Hansen, sviðsstjóra
vistfræðirannsókna hjá Náttúrustofu
Suðurlands. Varphlutfallið er breyti-
legt milli staða en Erpur telur með-
altalið liggi nálægt 50% nú. Sam-
bærilegt varphlutfall í fyrra var 62%.
Pysjurnar klekjast úr eggjum á 42
dögum að meðaltali. Erpur telur að
klakið muni standa sem hæst undir
lok júlí. Í hefðbundnu árferði þrosk-
ast pysjurnar á 34-44 dögum (mið-
gildi 39 dagar) þar til þær yfirgefa
lundaholuna. Vaxtarhraðinn fer eftir
ætisframboði. Ætisskortur undan-
farin sumur hefur valdið því að pysj-
urnar hafa þroskast seint. Sumarið
2007 tók það pysjurnar 49 daga að
verða fullgerðar en 58 daga í fyrra að
meðaltali.
Í hefðbundnu árferði hafa fyrstu
pysjurnar sést í Vestmannaeyjabæ
skömmu eftir þjóðhátíð. Í sumar er
hætt við að lítið verði um pysjur í
ágúst. Þær sem komast upp taka
ekki fyrstu vængjatökin fyrr en ötul-
ir pysjusafnarar verða löngu byrj-
aðir í skóla eftir miðjan september.
Merkingar og mælingar á pysjum
í Vestmannaeyjabæ frá 1971 sýna að
þegar pysjurnar eru seint á ferðinni
koma færri pysjur í bæinn og eru
mikið léttari en þegar þær eru fyrr á
ferðinni. Endurheimtur á síðbúnum
pysjum eru miklu verri, um 4%, en á
þeim sem eru fyrr á ferðinni, 14-18%.
Það bendir til þess að síðbúnar pysj-
ur lifi síður af fyrsta veturinn.
Erpur segir að svo virðist sem
lundinn þurfi að leita langt frá Eyj-
um til að komast í æti. Uppistaðan í
fæði lundans er marsíli, en brestur
hefur orðið í viðkomu þess und-
anfarin sumur kringum Eyjarnar.
Lunda hefur orðið vart á Selvogs-
banka og telur Erpur líklegt að um
Eyjalunda sé að ræða enda ekki öðr-
um stórum lundabyggðum til að
dreifa nær svæðinu.
Hátæknimerki á lundum
Lundar eiga víðar erfitt upp-
dráttar en í Vestmannaeyjum.
Breskir fjölmiðlar, m.a. Guardian og
BBC, fjölluðu nýlega um lundarann-
sóknir sem stundaðar eru á Farne-
eyjum við strönd Norðhumbralands.
Þar hrundi varpstofn lunda um þriðj-
ung í fyrra. Raunar hafa fleiri sjó-
fuglastofnar við Norðursjó farið
minnkandi.
Það þótti fréttnæmt við lunda-
rannsóknirnar á Farne-eyjum að
notuð eru hátæknimerki sem sett
eru á lundana til að fylgjast með við-
gangi stofnsins. Miðað er við að
merkið megi ekki vega meira en 4%
af þyngd fuglsins. Lundi er um 400
grömm svo merkið má mest vega 16
grömm. Annars vegar eru notuð
merki sem skrá GPS staðsetningu
fuglsins á mínútufresti. Merkin eru
límd á fuglana og losna af þeim eftir
fjóra daga. Þá er merkjunum safnað
og lesið af þeim. Einnig eru notaðir
hnattstöðuritar (geolocators) sem
eru miklu minni. Þeir skrá birtutíma
hvers dags og út frá honum má
reikna hnattstöðu fuglsins.
Morgunblaðið/RAX
Fagur Lundinn hefur verið vorboði í Vestmannaeyjum og sett mikinn svip á
fuglalífið. Undanfarið hafa fáar pysjur komist upp og veldur það áhyggjum.
Lundavarp í Vestmannaeyjum er
nú mánuði síðar á ferð en í venju-
legu ári. Búast má við að eggin
klekist undir þjóðhátíð og að
pysjurnar verði ekki fullgerðar
fyrr en um miðjan september.
VEIÐITÍMI lunda í Vestmanna-
eyjum verður styttur í fimm daga í
sumar úr hefðbundnum 55 dögum.
Ákvörðun um styttingu var tekin í
ljósi slæmrar stöðu lundastofnsins.
Vestmannaeyjabær, Nátt-
úrustofa Suðurlands og Félag
bjargveiðimanna í Eyjum hafa und-
irritað samkomulag um nytjar og
rannsóknir á lunda í Vestmanna-
eyjum. Í því felst m.a. að Náttúru-
stofan, sem gerði tillögu um veiði-
stopp, mun veita lundarannsóknum
forgang í sumar. Einkum verða
gerðar rannsóknir á varpi og af-
komu pysja. Einnig verður horft til
fæðuöflunar og annars sem hefur
áhrif á viðkomu stofnsins. Þá verða
gerðar rannsóknir á afla lunda-
veiðimanna.
Veiðarnar eru taldar hafa hverf-
andi áhrif á lundastofninn og álitið
er að viðkomubresturinn sé ekki
veiðum að kenna.
NYTJA OG
RANNSAKA
Þ
egar Pálmi Matthíasson, prestur í
Bústaðakirkju, sagði í útvarps-
messu að þjóðin ætti að fyrirgefa
útrásarvíkingunum og meira að
segja elska þá eins og náungann
þá rötuðu orð hans í fréttatíma. Sennilega
vegna þess að þau hafa þótt óvenjuleg. Og
orðin hafa verið gagnrýnd, enda eru þetta
ekki tímar fyrirgefningar.
Mánuðum saman hefur hver maðurinn á
fætur öðrum krafist þess að eignir útrásar-
víkinga séu frystar og auðmönnunum stung-
ið í steininn. Það á ekki að taka tíma í að
rannsaka mál þeirra, sama hversu umfangs-
mikil þau eru, vegna þess að hið glæp-
samlega athæfi þeirra er öllum ljóst. Og það
á ekki að láta þarna staðar numið heldur á
einnig að leita uppi gestalista þessara manna
til að kanna hvaða sóðalið hefur þegið af þeim boðsferðir
með einkaþotunum. Best væri auðvitað líka að komast að
því hverjir mættu í einkasamkvæmi auðmannanna en
sennilega er löngu búið að farga þeim boðslistum sem er
náttúrlega ógurlega súrt. Þeir sem þangað mættu eiga
ekki að fá að losna við fordæmingu heiðarlegs fólks.
Og svo stígur fram prestur og segir að það eigi að fyr-
irgefa auðmönnum og meira að segja elska þá. Veit hann
ekki að þjóðin hefur ekki efni á því að fara í umfangs-
mikla fyrirgefningarstarfsemi? Kristilegur þankagangur
hentar vel í góðæri þar sem ekkert bjátar á og er líka
einkar heppilegur á jólum. Þá er hægt að daðra við Krist
og kenningar hans og hafa bara gaman af því.
Um leið finnur maður svo greinilega hvað
maður er nú ósköp góður í því að láta sér þykja
vænt um náungann og elska hann eins og sjálf-
an sig. Já, maður er bara ansi göfug mann-
eskja. En nú eru sérstakir tímar og þá eiga
þessar sætu og krúttlegu kenningar Krists um
kærleika og fyrirgefningu bara alls ekki við.
Útrásarvíkingarnir voru vissulega mann-
eskjur fyrir ári þegar við vorum ekki búin að
sjá í gegnum þá. En núna eru þessir menn
ómerkilegasti pappír sem til er. Og við ætlum
svo sannarlega að láta þá finna fyrir því og það
er sko ekkert að því að subba húsin þeirra út
í málningu.
Já, presturinn er furðulegur. Hann heldur
að kærleiksboðskapur Krists eigi við á öllum
tímum og við allar aðstæður! Er hann full-
komlega utangátta í íslensku samfélagi? Hann sagði
reyndar ekki í predikuninni að ekki ætti að rannsaka
framferði auðmanna. Hann sagði ekki heldur að ekki ætti
að dæma þá fyrir dómstólum, hefðu þeir brotið af sér. En
það er alveg sama. Hann sagði að við ættum ekki að hata
útrásarvíkingana. Hann talaði meira að segja um fórn-
andi kærleika. Eins og við séum ekki nú þegar búin að
færa nægar fórnir sem þjóð. Heldur þessi furðulegi prest-
ur virkilega að við séum siðað fólk sem sé fært um að sýna
mannkærleika við ömurlegar aðstæður? Það eru sann-
arlega takmörk fyrir því hvað hægt er að fara fram á.
kolbrun@mbl.is
Kolbrún
Bergþórsdóttir
Pistill
Er hægt að elska útrásarvíking?
8. júlí 1979: „Það var vel ráðið hjá
Benedikt Gröndal utanrík-
isráðherra að breyta fyrri ákvörð-
un sinni um rýmkun á ferðafrelsi
varnarliðsmanna. Það er sjaldgæft
að stjórnmálamenn viðurkenni
mistök sín. Það hefur utanrík-
isráðherra nú gert og með skjótum
hætti. Slíka afstöðu ber að virða.“
. . . . . . . . . .
9. júlí 1989: „Tvisvar sinnum á til-
tölulega skömmum tíma hafa okk-
ur borist fréttir um það frá Lond-
on að sami læknirinn, dr. Magdi
Yacoub, hafi grætt líffæri í unga
Íslendinga. Fyrir hálfu öðru ári
græddi hann hjarta og lungu í
Halldór Halldórsson og nú fyrir
um það bil mánuði bjargaði hann
lífi Helga Einars Harðarsonar með
hjartaígræðslu. Öll íslenska þjóðin
hefur fylgst með framförum þess-
ara ungu manna og samglaðst
þeim og fjölskyldum þeirra. Vilja-
styrkur þeirra og áræði er aðdáun-
arvert. Jafnframt höfum við enn
einu sinni fengið að kynnast því
hve læknavísindin eru orðin háþró-
uð og hvílíkir snillingar leggja þar
nótt við nýtan dag til þess að
bjarga mannslífum með öllum til-
tækum ráðum.
Magdi Yacoub, frægasti hjarta-
læknir Breta og yfirlæknir við
Brompton-sjúkrahúsið í London,
braut eigin reglu um að ræða aldr-
ei við blaðamenn eins og sjá mátti í
Morgunblaðinu í gær. Ástæðan er
sú, að þessum mikilhæfa lækni er
mikið í mun að koma þeirri ósk á
framfæri við Íslendinga, að þeir
íhugi að setja löggjöf sem geri
kleift að gefa líffæri úr látnu fólki.
Erindi þessa efnis hefur hann sent
til íslenskra lækna. Hvetur hann til
þess að læknar, stjórnvöld og al-
menningur taki til við að ræða
þessi mál hér á landi. Hljótum við
að taka þessari hvatningu vel.“
Úr gömlum l e iðurum
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eva Joly,norsk-franski
saksóknarinn sem
aðstoðar við rann-
sókn bankahrunsins, velti upp
áhugaverðum fleti á banka-
kreppunni á ársþingi Evrópu-
samtaka kvenlögfræðinga í
fyrradag.
Hún sagði nauðsynlegt að
hafa sameiginlegt, evrópskt
regluverk til að vernda spari-
fjáreigendur og fjárfesta. Eft-
irlitið með markaðnum þyrfti
að vera miðlægt til að draga
úr áhrifum tengsla innan elít-
unnar í hverju landi.
Joly benti á að elítan í
hverju landi væri lítill hópur
manna sem þekktust, til dæm-
is af því að þeir hefðu gengið í
sömu skóla. Hún tók dæmi af
óeðlilegri sölu fyrirtækis í
Frakklandi, sem hefði sloppið
í gegn hjá franska fjármála-
eftirlitinu vegna vinskapar
forstjóra fyrirtækisins og for-
stjóra eftirlitsstofnunarinnar.
„Þetta hefði ekki gerst ef
stýringin hefði verið evrópsk.
Og við getum aðeins ímyndað
okkur hvað gerðist hér á Ís-
landi þar sem tengslin eru enn
nánari. Ég held að staðan sem
við upplifum hér á Íslandi sé
augljóslega vegna þeirrar
staðreyndar að hér voru
tengsl milli manna of mikil,“
segir Joly.
Það er full ástæða til að
taka alvarlega vangaveltur
Joly um það hvort smæðin og
hin nánu tengsl í íslenzku
samfélagi hafi átt þátt í
bankahruninu.
Þegar hefur verið bent á
þann þátt málsins, að við
einkavæðingu ríkisbankanna
var þeim komið í hendur fjár-
festahópum, sem tengdust
ráðandi stjórnmálaöflum, í
stað þess að dreifa eignarað-
ildinni. Finnski bankamað-
urinn Kaarlo Jännäri gagn-
rýnir þetta í
skýrslu sinni um
íslenzka fjármála-
kerfið og segir að
fordæmið frá
einkavæðingunni hafi þýtt að
ekki hafi verið hægt að koma
böndum á áhættusækna og
ævintýragjarna kjölfestufjár-
festa, sem réðu ferðinni í
Kaupþingi og Glitni.
Jännäri benti sömuleiðis á
það í skýrslu sinni að bæði
Fjármálaeftirlit og Seðla-
banki hefðu reynt fram á síð-
asta dag að draga úr áhyggj-
um erlendra eftirlitsstofnana
af stöðu íslenzka fjármála-
kerfisins. „Þetta hefur grafið
undan trúverðugleika FME
og Seðlabankans í augum koll-
ega þeirra,“ sagði Jännäri í
skýrslunni. Hugsanlega var
þetta til merkis um það, sem
Eva Joly nefnir, að á ögur-
stundu stóð allt kerfið saman
gegn „utanaðkomandi“ í stað
þess að eftirlitsstofnanirnar
tækju fyrr í taumana.
En er samevrópskt reglu-
verk lausnin? Fjármálamark-
aðurinn hér á landi starfaði
samkvæmt evrópsku reglu-
verki fyrir hrun. Það var hins
vegar í höndum innlendra eft-
irlitsstofnana að beita því
regluverki gagnvart bönk-
unum. Í rannsókn á fjármála-
hruninu hlýtur meðal annars
að þurfa að skoða hvort smæð
samfélagsins og tengsl milli
manna hafi haft í för með sér
að innlendir eftirlitsaðilar hafi
ekki beitt reglunum sem
skyldi.
Sömuleiðis liggur fyrir að
evrópska regluverkið var á
mörgum sviðum meingallað,
sem átti vafalaust einnig sinn
þátt í hruninu. Vegna al-
þjóðlegs eðlis fjármálamark-
aðarins er hins vegar nokkuð
ljóst að þegar honum verða
settar nýjar reglur, þurfa þær
að vera alþjóðlegar.
Áttu náin tengsl
þátt í hruninu?}Smæðin og regluverkið