Morgunblaðið - 30.10.2009, Blaðsíða 24

24 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. OKTÓBER 2009
HEILL og sæll
Ingvar og þakka þér
gömul og góð kynni.
Mér fannst dapurlegt
að lesa grein þína í
Morgunblaðinu 24.
okt. sl. Þú ert ein-
dregið þeirrar skoð-
unar að þær heims-
endaspár sem á okkur
dynja frá IPCC, lofts-
lagsnefnd Sameinuðu
þjóðanna, Al Gore og
Stern lávarði séu réttar. Ég hef
kynnt mér þessi mál eftir bestu
getu og komist að þeirri nið-
urstöðu að talsvert af þessu sé
blekking og sumt algjörar falsanir.
Menn eru sífellt með á vörunum
orðið „gróðurhúsalofttegundir“
sem séu af hinu illa og að í þeim
sé það sem þú nefnir eiturgas,
koltvísýringur CO2.
Lítum aðeins á nokkrar stað-
reyndir.
Gróðurhúsalofttegundir eru
vissulega í andrúmslofti og
gróðurhúsahjálmurinn sem ég
nefni svo (greenhouse effect, þetta
er mín þýðing) er samsettur af
vatnsgufu um 95%, koltvísýringi
CO2 um 3%, aðrar gastegundir 2%.
Það hefur verið kannað hvað mikið
af koltvísýringi CO2 er af manna-
völdum og skv. því sem Ian Pli-
mer, ástralskur vísindamaður, hef-
ur sett fram er koltvísýringur af
mannavöldum 0,12% af þessum 3%
af heildinni, magnið er sáralítið.
Gróðurhúsahjálmurinn er nánast
jafn mikilvægur lífinu á jörðinni
og sólin. Það er hann
sem kemur í veg fyrir
að við töpum öllum
hita eftir að sól er
sest með geislun út í
geiminn þegar heið-
skírt er. Ef hans nyti
ekki við væri með-
alhiti á jörðinni ekki
plús 15°C heldur mín-
us 18°C. Jörðin væri
óbyggileg.
Þú nefnir koltvísýr-
ing CO2 eiturgas. CO2
er ein af undirstöðum
lífsins á jörðinni,
þetta gas er jafn nauðsynlegt líf-
inu og súrefni. CO2 er undirstaða
alls gróðurs. Allt getur orðið
hættulegt við ákveðnar aðstæður,
hvort sem það er koltvísýringur
CO2 eða súrefni. En í sinni hreinu
mynd í náttúrunni er hvorttveggja
undirstaða lífsins, án þessara gas-
tegunda væri ekkert líf á jörðinni.
Það er útilokað að við getum náð
CO2 niður í núll þó við hættum öll-
um kolefnisbruna. Allir jarðarbúar
gefa frá umtalsvert magn koltví-
sýrings CO2. Einn eldheitur
heimsendaspámaður sænskur, af
sama sauðahúsi og Stern lávarður,
gaf út þá áskorun að það ætti að
stefna að því að hver og einn jarð-
arbúi gæfi ekki frá sér neitt af
CO2. Honum var bent á að fara á
undan með góðu fordæmi, en þá
yrði hann að hætta að anda.
En hvaðan kemur þá aukið
magn koltvísýrings CO2 í and-
rúmsloftið? Þessi gastegund er í
stöðugri hringrás í heiminum, hún
stígur upp og er í andrúmsloftinu
eða fer einnig í hafið, þar eru gíf-
urlegar birgðir af CO2. Það er við-
urkennt að í það heila hefur hiti á
jörðinni hækkað nokkuð á 20. öld.
Ef hafið hitnar sleppir það meira
af CO2 í andrúmsloftið. Aukning
koltvísýrings CO2 í andrúmslofti
er afleiðing af hækkuðum hita á
jörðinni, ekki orsök aukningar á
hita.
Ég er sannfærður um að það
eru hin gömlu reginöfl sólar, geim-
geisla, sjávarstrauma, eldgosa og
fleiri þátta sem ráða loftslagi í
heiminum, maðurinn hefur sáralítil
áhrif á það. Finnst þér, Ingvar,
nokkurt vit í því að skattleggja
allt atvinnulíf heimsins og rýra
þar með kjör launþega, til að
reyna að lækka eitthvað örlítið
þessi 0,12% af 3% sem eru í gróð-
urhúsahjálminum?
Þú minnist á kristna kirkju og
lýsir gleði þinni yfir að þjóð-
kirkjan sé komin til leiks og taki
undir dómsdagsspárnar. Væri
kirkjunni ekki nær að hugsa til
baka til þeirra Kópernikusar og
Galileos og allra þeirra sem voru
brenndir á báli fyrir að mótmæla
þeirri kirkjulegu sannfæringu og
kenningu að jörðin væri flöt?
Nokkur orð til Ingvars Gísla-
sonar, fv. menntamálaráðherra
Eftir Sigurð Grétar
Guðmundsson » Aukning koltví-
sýrings CO2 í and-
rúmslofti er afleiðing
af hækkuðum hita
á jörðinni, ekki orsök
aukningar á hita.
Sigurður Grétar
Guðmundsson
Höfundur er vatnsvirkjameistari
& orkuráðgjafi
Heilbrigðisráðherr-
ar fjölmargra ríkja
komu saman á ráð-
stefnu Sameinuðu
þjóðanna í Addis
Ababa 26. október til
að ræða eitt brýnasta
heilbrigðisvandamál
heimsins: Dauða
kvenna af barns-
förum. Hverja mínútu
deyr kona af barns-
förum í heiminum. Flestar í Afr-
íku sunnanverðri. Margar konur
búa við örkuml eftir að hafa alið
barn vegna þess að þær hafa ekki
aðgang að sjúkrahúsum með
menntuðu starfsliði til að fá nauð-
synlegar aðgerðir.
Þróunarsamvinnustofnun Ís-
lands styrkir nú einmitt verkefni í
einu af fátækustu héruðum Malaví
þar sem tekist er á við þetta
vandamál á hverjum degi. Árang-
ur er bersýnilegur. Hvað veldur
því að konur deyja miklu frekar
af barnsförum í þróunarlöndum
en í ríku löndunum? Fyrst og
fremst skortur á grunnþjónustu.
Vanfærar konur fá ekki greiningu
á vanda sem kann að skapast á
meðgöngu. Þegar kemur að fæð-
ingu er oft óravegur á næsta
sjúkrahús eða heilsugæslu þar
sem þjálfað starfsfólk getur að-
stoðað við erfiða fæðingu. Afleið-
ingin er að konur í Malaví og öðr-
um þróunarlöndum láta lífið miklu
oftar en þar sem heilsugæsla er
góð. Í Malaví er mæðradauði tíð-
ari en í nokkru öðru landi – að
þeim löndum slepptum þar sem
ríkir stríðsástand. Í landinu deyja
16 konur daglega af barnsförum.
Talið er að fjórtánda hver fæðing
endi með dauða móður í Malaví.
Þegar haft er í huga
að hver kona í land-
inu fæðir að meðaltali
sex börn sést hve
ógnin er skelfileg.
Hægt er að koma í
veg fyrir langflest
þessara dauðsfalla
með lágmarks grunn-
þjónustu og aðferðum
sem eru vel þekktar.
Samt deyr hálf millj-
ón kvenna árlega af
barnsförum. Eitt af
þúsaldarmarkmiðum SÞ er að
minnka þessa dánartíðni um ¾
fyrir árið 2015.
Heilsugæsluverkefni ÞSSÍ í
Mangochi ræðst beint að þessum
vanda. Sjúkrahúsið við Apaflóa
hefur verið byggt upp til að efla
grunnþjónustu. Nú rís á spít-
alalóðinni glæný fæðingardeild
sem mun bæta þjónustuna með
byltingarkenndum hætti. Í fyrra
var tekin í notkun skurðstofa þar
sem keisaraskurðir og aðgerðir á
konum eru meginþáttur starfsemi.
Enginn vafi er á að þessi þjónusta
hefur bjargað mannslífum, og ger-
ir áfram, í hverjum mánuði.
Þróunarsamvinnustofnun hefur
einnig reist heilsugæslustöð í
Nankumba, sem er jaðarbyggð í
héraðinu, þar sem fæðingardeildin
er stöðugt í notkun. Í nærliggj-
andi byggð, enn lengra frá alfara-
leið, er ætlunin að byggja upp
litla fæðingardeild fyrir þá sveit,
enda eiga konur um langan veg að
sækja þegar kemur að fæðingu.
Sjúkrabílarnir sem ÞSSÍ gaf og
rekur komast ekki um héraðið yf-
ir regntímann og oft hamla veg-
leysur því að hægt sé að sækja
konur í barnsnauð.
Yfirsetukonur í banni
Svonefndar „yfirsetukonur“
(Traditional birth attendants) eru
í hverju þorpi. Þótt ÞSSÍ hafi
staðið fyrir námskeiðum fyrir þær
dugar það skammt. Þetta eru oft-
ast konur sem læra af sér eldri
hvernig á að bera sig að, skilja á
milli og svo framvegis, en þær
geta ekki greint aðsteðjandi
vanda eða veitt hjálp eins og fag-
fólk. Því hafa stjórnvöld nýlega
bannað þeim að taka á móti börn-
um á hefðbundnum bastmottum í
leirkofa í heimaþorpi, og krafist
að þær vísi konum til heilsugæslu-
stöðva og sjúkrahúsa. Vandinn við
þá ráðstöfun er bersýnilegur:
Ekki er til nægt starfsfólk né að-
staða til að allar konur í Malaví
geti fætt undir eftirliti. Helm-
ingur kvenna í landinu fæðir börn
utan formlega heilbrigðiskerfisins.
Jafn æskilegt og það er að konur
fæði við kjöraðstæður með aðstoð
fagfólks er það óraunhæft á
næstu árum. Þess vegna beinist
verkefni Þróunarsamvinnustofn-
unar að þessu stóra vandamáli
með beinskeyttum hætti. Í byrjun
næsta árs verður opnuð stór og
rúmgóð fæðingardeild, og dugi
framlög til næstu tvö ár er ætl-
unin að styðja litla heilsugæslu-
stöð í fjarlægri sveit til að koma
upp fæðingarrúmum. ÞSSÍ útveg-
aði vatnsból við þessa stöð í síð-
asta mánuði og þjálfað starfsfólk
er þegar til reiðu.
Hverja mínútu deyr
kona af barnsförum
Eftir Stefán Jón
Hafstein
»Enginn vafi er á að
þessi þjónusta hefur
bjargað mannslífum, og
gerir áfram, í hverjum
mánuði.
Stefán Jón Hafstein
Höfundur er umdæmisstjóri
ÞSSÍ í Malaví.
ÞAÐ var langþráð
stund þegar rík-
isstjórn Íslands, aðilar
vinnumarkaðarins og
Samtök íslenskra
sveitarfélaga skrifuðu
undir stöðugleikasátt-
málann 25 júní sl. Nú
skyldu allir leggjast á
eitt um að vinna þjóð-
ina út úr vanda efna-
hagshruns og atvinnu-
leysis. Sérstaklega var
kveðið á um að ríkisstjórnin greiddi
götu þegar ákveðinna stór-
framkvæmda, þ.á m. framkvæmda
vegna álvers í Helguvík. Kappkostað
yrði að engar hindranir yrðu af hálfu
stjórnvalda í vegi slíkra fram-
kvæmda eftir 1. nóv. 2009.
Ráðherra umhverfist
Ég fann hvernig almenningi hér á
Suðurnesjum létti við tíðindin. Loks
gátu fjölskyldur, einstaklingar og
fyrirtæki horft með góðri vissu fram
á bjartari tíma á því svæði þar sem
atvinnuleysi er mest á landinu. Strax
á næstu árum yrði til mikill fjöldi
starfa við uppbyggingu álversins og
svo síðar á annað þúsund störf til
langframa. Öll leyfi voru fyrir hendi
og því rak fólk í rogastans þegar það
frétti af því uppátæki umhverfis-
ráðherra að ógilda með ólöglegum
hætti ákvörðun Skipulagsstofnunar
um að ekki skyldi fara fram sameig-
inlegt mat á umhverfisáhrifum
framkvæmda vegna Suðvesturlínu.
Þennan gjörning framdi umhverf-
isráðherra rúmum þremur mán-
uðum eftir að frestur hennar til af-
greiðslu málsins rann út. Og ekki
bætti síðan úr skák upphlaupið í
fjármálaráðuneytinu varðandi of-
urskatta á orku- og áliðnað. Sér-
staka athygli vekur að frestur um-
hverfisráðherra rann út daginn áður
en stöðugleikasáttmálinn var und-
irritaður. Lætur ráðherra sem sér
komi tímamörk og lög ekkert við?
Er umhverfisráðherra ekki hluti af
ríkisstjórn Íslands? Varðar hana
ekkert um hvað forsætisráðherra
undirritar í nafni ríkisstjórnarinnar
og skuldbindur þar með
alla ráðherrana? Til-
heyrir Svandís Svav-
arsdóttir kannski ein-
hverri annarri
ríkisstjórn?
Víst er að með þessu
ruddi þessi ráðherra
ekki hindrun úr vegi ál-
vers í Helguvík, heldur
bjó til nýja hindrun sem
er grímulaust tilræði
við stöðugleikasáttmál-
ann. Hvað sögðu lög-
fræðingar umhverf-
isráðuneytisins um þá fyrirætlun
ráðherra að svíkja samninga og
brjóta landslög? Hver styður þessa
lögleysu hennar?
Draumur eða veruleiki?
Ég hef aldrei áður séð fólk jafn-
reitt og sært hér á Suðurnesjum og
hafa þó mörg váleg tíðindi dunið hér
yfir. Fólkinu finnst umhverfis-
ráðherra hafa sýnt sér og lífskjörum
sínum kaldhæðni, lítilsvirðingu og
yfirgang. Þetta fólk lifir nefnilega
ekki í rauðgrænum draumaheimi
ráðherrans heldur í raunverulegum
heimi þar sem fjölskyldur þurfa að
greiða mánaðarlegar afborganir og
eiga fyrir nauðþurftum. Þegar fólk
missir atvinnu greiða pólitískir hug-
arórar því ekki laun.
Ég er nógu gamall til að þekkja
viðurstyggð langvarandi fjölda-
atvinnuleysis. Ég leyfi mér að efast
um að Svandís Svavarsdóttir deili
þeirri reynslu. Það er ekkert annað
ásættanlegt en að ráðherra dragi
þessa ákvörðun sína til baka og biðji
okkur Suðurnesjamenn og raunar
alla landsmenn afsökunar á þessu
framferði sínu.
Eru allar bjargir
bannaðar?
Eftir Kristján G.
Gunnarsson
Kristján G.
Gunnarsson
»Ég hef aldrei áður
séð fólk jafnreitt og
sært hér á Suðurnesjum
og hafa þó mörg váleg
tíðindi dunið hér yfir.
Höfundur er formaður
Verkalýðs- og sjómannafélags
Keflavíkur og nágrennis.
BRÉF eftirlits-
nefndar með fjár-
málum sveitarfélaga
til bæjarstjórnar
Reykjanesbæjar, dag-
sett 1. október 2009,
staðfestir málflutning
og gagnrýni bæjarfull-
trúa A-listans á fjár-
málastjórnun
sjálfstæðismanna allt
þetta kjörtímabil og
raunar málflutning minnihlutans í
Reykjanesbæ frá árinu 2002 eða frá
því að Sjálfstæðisflokkurinn komst
þar einn til valda.
Fram kemur í bréfinu að skuldir
og skuldbindingar sveitarsjóðs nemi
22.699 milljónum króna eða 1.598
þúsundum króna á hvern íbúa, á
meðan heildarskuldir sveitarfélaga í
landinu nema að meðaltali um 770
þús. kr. á hvern íbúa. Íbúar Reykja-
nesbæjar skulda því að jafnaði rúm-
lega tvöfalt meira en íbúar annarra
sveitarfélaga í landinu.
Sérstakt áhyggjuefni er að skuldir
og skuldbindingar á hvern íbúa
Reykjanesbæjar hafa þrefaldast í
stjórnartíð Sjálfstæðisflokksins eða
frá árinu 2002. Þetta gerist þrátt
fyrir að íbúum hafi fjölgað um 30% á
þessu tímabili og tekjur aukist gríð-
arlega samhliða því.
Þá er Reykjanesbær
eitt sjö sveitarfélaga á
landinu með neikvætt
veltufé frá rekstri þrátt
fyrir hækkandi tekjur,
sem er sérstakt
áhyggjuefni út af fyrir
sig.
Er þessi skuldasöfn-
un tilkomin þrátt fyrir
stórfellda sölu eigna,
samanber sölu á fast-
eignum bæjarins og
hlut Reykjanesbæjar í
Hitaveitu Suðurnesja.
Er ljóst að sjálfstæðismönnum,
undir forystu Árna Sigfússonar, er
að takast að sigla Reykjanesbæ í
þrot.
Í lokin vil ég taka orð fyrrverandi
forsætisráðherra mér í munn og
segja: Guð blessi Reykjanesbæ.
Íslandsmet Árna Sigfús-
sonar í skuldasöfnun?
Eftir Ólaf
Thordersen
Ólafur Thordersen
» Sérstakt áhyggjuefni
er að skuldir og
skuldbindingar á hvern
íbúa Reykjanesbæjar
hafa þrefaldast í stjórn-
artíð Sjálfstæðisflokks-
ins …
Höfundur er bæjarfulltrúi
A-listans í Reykjanesbæ.