Saga - 1988, Side 201

RITFREGNIR
199
annað skiptið er lofað umfjöllun um það seinna í tengslum við kvæða- og
sagnaskemmtun (14). í hitt skiptið er drepið á það í niðurlagi kaflans um líf-
fræðilegan uppruna (29): „Til stuðnings þessum heimildum um uppruna
Islendinga er tunga landsmanna sem er norræn." Hér er farinn skrýtinn
krókur í rökfærslu: Um líkamlegan uppruna landsmanna er væntanlega fjall-
að í þjóðmenningarsögu til að ráða eitthvað af honum um uppruna menn-
Ingarinnar. Svo er gripið til þessarar dæmigerðu heimildar um menningar-
uPpruna til að styðja náttúrulega vitnisburði um líkamlegan uppruna.
Að óreyndu mætti ætla að náttúruvísindamenn kæmu ekki aðeins með
nattúruvísindalega þekkingu heldur vísindalega gætni og heimildarýni inn í
sögurannsóknir. Það hefur held ég aldrei verið tilfellið hjá okkur. Náttúru-
fræðingar nota fomar ritheimildir ekki síður djarft og ógætilega en sagn-
fra?ðingar. Hér er til dæmis ályktað um tíðni litar á hrossum af frásögnum
fornrita (35). Það verður að teljast hæpið því að sögumar segja venjulega
ekki frá neinum hversdagshrossum. Stundum er jafnvel eins og fomsögum-
ar leiði til sérstakrar sögu sem þurfi ekki að koma heim og saman við þá sögu
sem er lesin út úr náttúmnni. Sagt er athugasemdalaust frá frásögn Land-
námu um skóginn í Botnsdal sem var svo stórvaxinn að af honum mátti
smíða haffært skip (170). Nokkrum blaðsíðum síðar (176) segir: „í dalbotnum
°8 skjólgóðum hlíðum þar sem sólar nýtur hefur ... jafnvel mátt nota viðinn
að hluta til bygginga."
Ekki er síður farið óvarlega með ömefni sem heimildir. Það er nefnt sem
heimild um svínarækt að svín koma fyrir í mörgum ömefnum (40). Ég hef
e>nhvers staðar séð svín af gráum, loðnum stofni sem ég ímynda mér að hafi
'"erið í ætt við fomu íslensku svínin. Þegar ég ek í gegnum Svínahraun, á
e'ð milli Reykjavíkur og Suðurlandsundirlendis, sé ég ævinlega hvernig
mosavaxnar hraunöldumar verða að hjörð af þess konar svínum (og ég held
e8 hafi þetta ekki beint eftir Þórhalli Vilmundarsyni). Þannig getur tíðni bú-
|jár í ömefnum ráðist af því hvað skepnumar minntu á algeng fyrirbrigði í
ar*dslagi. Þá er minnst á ömefni sem benda til línræktar (181). Athugul kona
sern bjó lengi í Línakradal í Húnavatnssýslu hefur látið sér detta í hug að lín-
akramir þar séu fífubreiðan sem þekur dalbotninn á sumrin. Ekki veit ég
. v°rt það þykir sennilegt, enda er líka til íslenskt língresi sem mun alveg
0r>othæft til línræktar.
Reyndar eiga náttúmvísindamenn það til að álykta býsna glannalega um
oáttúrusögu líka. Það kemur til dæmis í ljós hér að ágiskanir manna um
sI*rð skóglendis við landnám hafa oltið á bilinu 3000-40000 km2, og sam-
írrtamenn okkar nefna stærðir á milli 18000 og 40000 km2 (174). Þegar
e*kmaður í náttúmvísindum sér það hlýtur hann að fara að efast um fleira
Setr> náttúruvísindamenn hafa fyrir satt um náttúruumhverfi manna á fyrri
tímum.
Metið í glannaskap í þessari bók á þó líklega mannfræðingurinn Haraldur
'afsson þegar hann gefur í skyn að Islandssagan hafi verið tveim eða þrem
0 dum of stutt fram að þessu (77): „Það er þó ömggt að ísland fannst alllöngu
jyrir 870, ef til vill tveimur öldum fyrr, og ekki er útilokað að einhver byggð
nafi verið hér frá því á 7. öld." Engin rök em færð fyrir þessu, en heimildin