Saga - 1988, Blaðsíða 204

202
RITFREGNIR
Flestir höfundar þessa bindis gera það með ágætum, hafa ákveðnar skoðanir
á efnum sínum og setja þær hiklaust fram. Einkum finnst mér kafli Páls Berg-
þórssonar um veðurfar bera af fyrir skýran og skemmtilegan frásagnarhátt.
Svo að aðeins eitt smáatriði sé nefnt gætir hann þess að gera sýnilegt hvað
500-600 millimetra úrkoma er mikil (206). Dæmi um hið gagnstæða er kafli
Haralds Ólafssonar, Norsk og íslensk samfélagsskipan. Frásögnin er einkar óljós
með miklum fyrirvörum og jafnvel mótsögnum, svo að lítið stendur eftir í
lokin. Eitt dæmi verður að nægja. Höfundur er að tala um menningaráhrif
vestan um haf (60):
Hver þessi samfélagslegu áhrif voru verður ekki greint með neinni
vissu þótt ætla megi að sumir þættir ættarskipunar gætu verið komn-
ir frá keltneskum þjóðum, t.d. hin sterku ættartengsl. Það er síður en
svo að ættartengslin hafi ekki verið sterk meðal hinna norsku ætta,
og reyndar í hinum germanska heimi, en hinar miklu skyldur gagn-
vart ættingjum bera nokkum keim af skosku ættarkröfunum.
Af þessu er helst að ráða að ættartengsl séu einhver hluti ættarskipunar. Svo
virðast skyldur gagnvart ættingjum vera hluti af ættartengslum. En hver er
munur þessara flokka?
í lokin er skylt að viðurkenna að greinasafn færastu sérfræðinga er líklegra
til að birta fræðilegar nýjungar en yfirlitsrit sem færri höfundar skrifa, og
ekki er vafi á að íslensk þjóðmenning á eftir að verða mikil fróðleiksnáma ef
henni verður haldið áfram eins og stendur til. í þessu bindi er sérstaklega
mikill fræðilegur fengur að grein Harðar Ágústssonar um íslenska torfbæ-
inn. Þar kemur í fyrsta sinn út aðgengilegt yfirlit yfir áratugalangar rann-
sóknir hans á byggingarlist íslendinga á fyrri öldum. Hann segir hér sögu
sem bæði er heil og sjálfri sér samkvæm og tengist vel við önnur og þekktari
atriði þjóðarsögunnar. Og þótt höfundur taki auðvitað allt of mikið upp í sig
þegar hann ber torfbæinn saman við sagnaritun íslendinga (342), þá sýnir
lýsing hans, eins og ævinlega þegar farið er af alúð út í alþýðlega verkmenn-
ingu, að þar er meiri fjölbreytni og hugsun að finna en ókunnugir hefðu
ætlað. Það þarf ekki nema eina slíka grein í hvert bindi til þess að það verði
ómetanlegt framlag til íslenskrar sögu.
Gunnar Karlsson
SKÁLHOLT. FORNLEIFARANNSÓKNIR 1954-1958.
Kristján Eldjárn, Hákon Christie, Jón Steffensen. (STAÐ-
IR OG KIRKJUR I.) Þjóðminjasafn íslands. Lögberg.
Reykjavík 1988. 228 bls. Myndir og uppdrættir.
Útgáfa þessa rits er helguð minningu Kristjáns Eldjáms þjóðminjavarðar
og forseta íslands og kom fyrir almenningssjónir þann dag sem Þjóð-
minjasafn íslands varð eitt hundrað tuttugu og fimm ára. Útkoma þessa veg-
lega rits er í sjálfu sér hátíð; fagnaðarefni þjóð sem um langan ald-