Saga - 1988, Page 273

RITFREGNIR
271
því að álíta að höfundur telji að kratagullið erlenda hafi að öllu öðru jöfnu
verið helsti örlagavaldur Alþýðuflokksins allt umrætt tímabil (1916—53).
II
Stofnun Kommúnistaflokks Islands árið 1930 er þannig ekki útskýrð með því
að kommar og kratar hafi ekki lengur þolað hvorir aðra og því ákveðið að
vera í sínum flokki hvorir. Samkvæmt kenningunni um erlenda fjárstreymið
var atburðarásin miklu flóknari: Erlendir kratabroddar vildu losna við
kommúnista úr íslenska Alþýðuflokknum og notuðu fjárhagsstuðning við
flokkinn til að koma þessu til leiðar. Kommúnistarnir áttu vegna þessarar
svívirðilegu erlendu íhlutunar ekki annan kost en þann að stofna eigin flokk
og þannig varð Kommúnistaflokkur íslands til. Auðvitað viðurkennir
höfundur að stofnun flokksins sé ekki eingöngu hægt að rekja til erlendrar
íhlutunar á árunum 1926-30; hann fylgir hefðbundnum söguskýringum
vinstri andstæðinga sósíaldemókrata með því að skýra klofning verkalýðs-
flokka í kommúnista og sósíaldemókrata um og eftir 1917 með svikum þeirra
síðamefndu við marxismann, og „svikasagan" hefst því að mati hans með rit-
störfum þýska fræðimannsins Eduards Bernsteins árið 1899, eins og hefðin
býður. Nánar verður vikið að þessari hefð hér á eftir. En að mati höfundar er
erlenda kratagullið samt hin beina ástæða þess að Kommúnistaflokkur
íslands var stofnaður árið 1930. Orsakastefið erlend íhlutun (með peningagjöf-
um) = píslarvætti vinstri aflanna í verkalýðshreyfingunni er síðan endurtekið
öðru hverju í bókinni og verður þar nokkurs konar sögulegt lögmál. Skil
Héðins Valdimarssonar við Alþýðuflokkinn eru útskýrð með þessum hætti
og lokakaflar bókarinnar benda til að sömu lögmál gildi um brottför Hanni-
bals úr flokknum á 6. áratugnum. Slíkt sést þó ekki örugglega fyrr en annað
bindið er komið út.
Horfin er sú söguskýring á stofnun Kommúnistaflokks íslands árið 1930,
sem flestir frumherjarnir hefðu þá vafalaust talið rétta: Þeir töldu að með
stofnun flokksins hefðu þeir skapað alþýðu Islands öflugt baráttutæki gegn
hvers kyns auðvaldi og hægrimennsku, og sú barátta skyldi ekki síst háð
8e8n „stéttsvikumnum", sósíaldemókrötunum, í náinni samvinnu við
sovétvini um heim allan. I söguskýringu höfundar Gullnu flugunnar
umhverfist einstrengingslegur og hugsjónaríkur eldmóður frumherjanna í
nokkurs konar eymdarlegt píslarvætti, sem erlend öfl og erlent fé höfðu
skapað. Umfram allt verður þó að sýna fram á að það hafi ekki verið komm-
únistarnir sem „klufu" heldur kratarnir. (Kratar hafa hins vegar lengi reynt
að sýna fram á að það hafi verið kommarnir sem „klufu".) En í raun og veru
Var ekki um neinn klofning að ræða árið 1930. Kratar og kommar voru þá ein-
faldlega orðnir of ólíkir stjórnmálahópar til að geta starfað saman í einum
flokki.
III
fyrsti kafli bókarinnar ber heitið „Evrópskir sósíalistar sundrast" (í sósíal-
úemókrata og kommúnista). Þessi almenni sögulegi „bakgrunnur" átaka á
Islandi er stuttur mjög (rúmar tvær bls.), og það krefst talsverðrar færni að