Saga - 1989, Page 12

10
JÓN GUÐNASON
efnisleit hjá almenningi fyrir daga hennar bæði í heimalöndum sínum
og á fjarlægum slóðum. Hér skal einungis bent á skoðanakannanir og
skoðanarannsóknir þær sem hófust á millistríðsárunum. Mannvís-
indamenn hafa komið miklu í verk og er þar fyrst að geta framlags
þeirra til Afríkusögu, en þar í álfu hafa þeir safnað efni og skráð sögu
þjóðflokka sem áttu engar ritheimildir. Meðal brautryðjenda á þessu
sviði er Belgíumaðurinn Jan Vansina sem lýst hefur rannsóknaraðferð-
um sínum í bókinni Oral Tradition (1961) og í endurskoðaðri útgáfu
hennar Oral Tradition as History (1985). En það eru langtum fleiri en
afrískir þjóðflokkar sem eiga sér enga ritaða eða myrka sögu, þjóðir,
stéttir og hópar í öllum heimsálfum og er Evrópa þar ekki fráskilin.
Fjögur rit gefa nokkra hugmynd um hversu rannsóknarefnin eru
margbreytileg. Mannfræðingurinn Oscar Lewis rannsakaði lífshætti
og menningu fátæklinga í Mexíkó og lýsti hvorutveggja í bók sinni
The Children of Sanchez (1961). Gerda Lerner notaði bæði ritaðar og
munnlegar heimildir við smíði bókar sinnar Black Women in White
America (1975). Rithöfundurinn George Ewart Evans hóf lýsingar sínar
úr sveitum Englands með bókinni Ask the Tellow who cut the Hay (1956)
og félagssagnfræðingurinn Paul Thompson notaði munnlegar frásagnir
og minningar yfir 500 manns til þess að lýsa margleitu mannlífi á
heilu tímabili í bók sinni The Edwardians (1975). Pá hefur bandaríski
blaðamaðurinn Studs Terkel gert garðinn frægan með ritum sínum
sem byggð eru á munnlegum frásögnum, meðal annars Chicagobúa,
atvinnuleysingja og hermanna úr síðari heimsstyrjöld.
Þar sem sagnfræðingar hafa verið eftirbátar annarra fræðimanna
við gerð munnlegra heimilda og notkun þeirra var viðbúið, að
óbreyttu, að sagan , einkum félagssagan, yrði skráð og skýrð frá öðr-
um sjónarmiðum en sagnfræðinnar. Pótt allur þorri þeirra hafi látið
sig munnlegar heimildir litlu eða engu varða hafa þó nokkrir ausið af
þeirri lind og samið frambærileg verk og skal hér getið þriggja ólíkra
verka. Fyrst er að telja rit enska hersögufræðingsins Liddels Harts, The
German Generals Talk (1948) sem síðar var gefið út stóraukið undir
heitinu The other Side of the Hill (1951); annað er rit norska sagnfræð-
ingsins Edvards Bulls, Arbeidermiljo under det industrielle gjennombrudd
(1958), brautryðjandaverk sem byggt er á frásögnum verkafólks; og
hið þriðja er rit Ronalds Frasers, Blood ofSpain (1979) sem byggt er á við-
tölum hans við yfir þrjú hundruð manns um reynslu þeirra í hildar-
leik þeim sem háður var á Spáni fyrir hálfri öld og viðhorf til hans.