Saga - 1989, Qupperneq 14

12
JÓN GUÐNASON
huglægar frásagnir væru látnar standa einar og sér án nokkurrar
greiningar og túlkunar og brygðust höfundar þannig algerlega þeirri
skyldu sinni að kryfja efnið og skýra.
Formælendur munnlegra heimilda færa mörg rök að því að þær séu
endurvaktar og viðurkenndar sem hverjar aðrar sögulegar heimildir.
Fræðileg vandamál við viðtalstæknina og notkun þeirra eru ekki önn-
ur og meiri en við aðrar heimildir og er því ekki ástæða til að dæma
þær ónothæfar. Pað skýtur líka skökku við þegar sagnfræðingar
veigra sér ekki við að nota æviminningar en hafna eða tortryggja
munnlegar heimildir. Sagnfræðinni er geysilegur akkur að þeim og
heimildagerð einstök aðferð til þess að fá svör við mörgum þeim
spurningum sem ritheimildir geta ekki leyst úr og þannig fyllt upp í
skörð sem í þeim eru. Sérstaklega á þetta við sögu þeirra þjóðfélags-
hópa sem eiga sér litlar eða engar ritheimildir.
Formælendurnir telja að mótbárur gagnrýnenda gegn viðtalsað-
ferðinni og munnlegum heimildum stafi ekki síður af fastheldni og
tilfinningasemi en af fræðilegum ástæðum. Peir vilja ekki eða treysta
sér ekki til þess að breyta út af þeirri venju sinni að loka sig inni í
stofnunum og bogra yfir skjalagögnum. Formælendurnir skjóta bæði
föstum og lausum skotum á hefðbundna sagnaritun og sérhæfingar-
hneigð sem birtist í því að skrifa lærðar ritsmíðar um smámuni. Þá
vill það brenna við hjá þeim sagnfræðingum sem einblína á ritheim-
ildir og beita heimildarýni til hins ítrasta að þeir reyra hugarflug og
ályktunarhæfni í slíkar viðjar að ritsmíðar þeirra verða sem steingerð-
ar. Enn er það tínt til að í hefðbundinni sagnaritun birtist maðurinn
ávallt frá sama sjónarhorni þótt sagnfræðin hafi breytt um aðferðir og
fært út rannsóknarsvið sitt í allar áttir. Hann er óhlutkennt hugtak en
ekki einstaklingur með séreðli sitt og sögu og er þó líf hans og kjör
viðfangsefni sagnfræðinnar. í sumum greinum hennar er hann tákn-
aður í endalausum talnarunum, heildartölum, meðaltölum og hlut-
fallstölum og er þannig sviptur allri mannlegri ásýnd. Pessi efnistök
og framsetning gerir sagnfræði óaðlaðandi og fráfælandi fyrir allan
þorra manna. Þessa ágalla er unnt að laga með því að nota munnlegar
heimildir og æviminningar ásamt öðrum ritheimildum því að þar er
efniviður sem gefur sagnfræðingum glæst færi á nýjum rannsóknar-
efnum og ekki síst lífrænni og lifandi framsetningu. Sagnaritun í
þessum anda er best fallin til þess að höfða til almennings og styrkja
tengslin milli hans og sagnfræðinga.