Saga - 1989, Blaðsíða 18

16
JÓN GUÐNASON
hagað svo að ákveðnar spurningar voru lagðar fyrir 30 manna hóp
um ýmsa þætti í tilveru þeirra á millistríðsárunum.3
Af þessu yfirliti er ljóst að fyrir liggja geysimiklar söguheimildir en
hér hefur aðeins verið talið fram framlag alþýðumanna sem kemur til
viðbótar við opinberar heimildir en lærdómsmenn eiga í hvoru-
tveggja sinn hlut. íslenskir sagnfræðingar virðast því standa mjög vel
að vígi og hafa forsendur til þess að lýsa upp flesta kima þjóðlífsins.
Þeir hafa enn sem komið er ekki unnið nema að litlu leyti úr fyrr-
greindum heimildum, rannsakað sagnfræðigildi þeirra og notað sem
efnivið í rannsóknir sínar. Nú er farið að brydda á sagnfræðilegri
úrvinnslu á æviminingum eins og í doktorsritgerð Magnúsar S.
Magnússonar, lceland in Transition (1985), og riti Lofts Guttormsson-
ar, Bernsku, ungdómi og uppeldi á einveldisöld (1983). í nýútkominni
kennslubók í íslandssögu, Uppruna nútímans (1988), eftir Braga
Guðmundsson og Gunnar Karlsson, er sú kennslufræðilega nýjung
að birtir eru kaflar úr blaðagreinum og sjálfsævisögum þar sem fólk
lýsir viðhorfum sínum með eigin orðum í bland við sögulega úttekt
og lýsingu sagnfræðinganna. Þannig tengjast ekki aðeins fyrirmenn
heldur og alþýðumenn á ýmsan hátt þráðum sögunnar.
Pótt heimildaauðurinn sé mikill veitir hann ekki svör við öllu sem
sagnfræðinga fýsir að fá vitneskju um við rannsóknir sínar. Einkum
eru bersvæði í heimildum um alþýðusögu, en sú leið er þá ein til ráða
að leita á náðir almennings og smíða sér þær heimildir er þarf.
Verklag við munnlegar heimildir
Ritstjórar Sögu mæltust til þess að ég gerði nokkra grein fyrir reynslu
minni af gerð sögulegra heimilda eftir munnlegum frásögnum og
notkun þeirra. Ég taldi mér hálfvegis skylt að verða við þessum til-
mælum af tveimur ástæðum. Hin fyrri er sú að íslenskir sagnfræðing-
ar hafa ekki látið ljós sitt skína á þessa tegund heimilda sem lent
hafði í útideyfu en er nú komin í dagsbirtuna. Pess vegna var haft
uppi langt mál hér að framan ef það skyldi verða einhverjum til
glöggvunar. Síðari ástæðan er sú að ég lét undir höfuð leggjast í ritum
þeim sem ég var viðriðinn og byggð voru á munnlegum heimildum
3 Stefán F. Hjartarson: Att skapa kállmaterial. Arbetarminnen frán Akureyri 1920-
1940. Historisk tidskrift (sænska) 3. 1985, 340-64.