Saga - 1989, Síða 23

UM MUNNLEGAR HEIMILDIR
21
Við grisjun textans var því sópað brott sem ekki þótti þar eiga
heima og drap niður frásögnina, og var það margs konar smælki. Hér
er nokkuð vandratað því að í augum sagnfræðinga er fátt svo lítilfjör-
legt að það hafi ekki eitthvert sögulegt gildi, en almennur lesandi get-
ur flokkað það undir sparðatíning. Frá sagnfræðilegu sjónarmiði er sú
aðferð hagkvæm að meta upplýsingagildi smámunanna og sjá hvort
þeir margir saman standi ekki fyrir sínu og þjóni þá ákveðnum til-
gangi.
í Brimöldum Haralds Ólafssonar var mörgu smálegu og hversdags-
legu haldið til haga, eins og Andrés Kristjánsson gat um í ritdómi í
DV 11. desember 1987, en tilfærði engin dæmi svo að engin leið er að
sjá hvað honum þótti „smátínt". Um þetta atriði skal það eitt sagt að
allur smátíningur var valinn að vel athuguðu máli þannig að hann
væri á einhvern hátt lýsandi og verður vikið að því til áréttingar.
Núorðið þykir engum tíðindum sæta að menn eignist vatnskápu,
vaðstígvél eða nankinsföt, en þessa er þó getið þar sem fatnaður þessi
var nýlunda og stórbætti líðan manna sem áttu allt sitt undir sól og
regni. Minnst er á það þegar kolaeldavél kom í bæinn, sögumaður sá
bifreið í fyrsta skipti og steig upp í slíkt farartæki, leit fyrst augum orf
og hrífur úr áli, keypti sér útvarpstæki, fékk hitaveitu í hús sitt og
fleira þvíumlíkt. „Smámunum" þessum er dreift um textann en ekki
dregnir saman eða hert á þeim sérstaklega þar sem lesendum er með
þessum atriðum ætlað að skynja þann stórfellda breytingartíma sem
sögumaður segir frá.
Á einum stað lýsir sögumaður ferðalagi frá Djúpuvík til Reykjavík-
ur sumarið 1934. Þessi þriggja daga ferð var þó viðburðasnauð og
virðist ekki í frásögur færandi, en hún er lýsandi fyrir samgönguhætti
hér á landi á þessum árum. Þess vegna á hún fyllsta þegnrétt í sögu
Haralds. Víða lýsir sögumaður veðri og segir frá fjárstússi sínu í
höfuðborginni. Þessi atriði sýna að rammar taugar liggja milli sögu-
manns og fyrri heimkynna þótt sestur sé að á mölinni þar sem lífs-
hættir eru mjög frábrugðnir þeim sem hann hafði alist upp við. Hann
ber ævilangt merki þess að hann er mótaður af uppeldi sveitar sinnar.
Um matið á smámunum og smálegu gegnir ekki ósvipuðu máli og
það sem breski dómarinn Patrick Hastings segir um dómsmál í bók
sinni Cases in Court (Pan, 1953):
However trivial or unimportant may be the issues, to the par-
ties immediately concerned they are vital, and above all the