Saga - 1989, Page 235

RITFREGNIR
233
(Bls. 133) Pessar breyttu áherslur tengir höfundur einnig átökunum kringum
Kveldúlf. Málið snerist um margvísleg grundvallaratriði, svo sem þjóðnýt-
ingarkröfur Alþýðuflokksins en yfirtaka lánardrottna Kveldúlfs á félaginu
bauð upp á einkarekstur, samvinnurekstur eða ríkisrekstur. Inn í þessar
umræður blandast sérstakur áhugi framsóknarmanna á smábýlastefnu og
smáatvinnurekstri (smábátaútgerð í þéttbýli) en stóriðjumönnum og stór-
býlastefnu (kapítalískum framleiðsluháttum í landbúnaði) var veitt þungt
högg þegar stórbýlið Korpúlfsstaðir var tekið að veði fyrir skuld stórút-
gerðarfyrirtækisins Kveldúlfs. (Bls. 140-41) Samstaða Jónasar frá Hriflu og
Thorsara um lausn á Kveldúlfsmálinu kom í veg fyrir nýjan valkost við
einkareksturinn en það aftur á móti styrkti vinstrikrata og sósíalista í vantrú
þeirra á framsækni Framsóknarflokksins. Leita yrði nýrra bandamanna í
framtíðinni en þeirra var helst að vænta í röðum frjálslyndra borgaralegra
afla í Sjálfstæðisflokknum. (BIs. 144)
Við lestur bókarinnar verður mér ofarlega í huga hve neikvæðu röddunum
er gert hátt undir höfði. Höfundur er varla búinn að afgreiða málflutning
iðjusinna þegar hann hleypir að málpípum varðveislusjónarmiðanna og
leyfir þeim að njóta sín í ríkum mæli. Petta raskaða vægi skýtur skökku við
í bók sem fjallar um hugmyndafræðilegar forsendur iðnbyltingarinnar á fs-
landi.
Annað mikilvægt atriði er að umfjöllun höfundar skortir í mörgum tilvik-
um greinargóða úrvinnslu á sögulegu baksviði málefnanna, þannig að við
vitum sjaldan hverjir voru hinir raunverulegu hagsmunir, sem lágu að baki
einstökum hugmyndum. Oft er stutt frá hugmyndum í sögulegu tómarúmi
yfir í skýjaborgir og draumóra.
Þá verður hugtakanotkun höfundar til þess að lesandi á erfitt með að
greina á milli túlkunar Ólafs og þeirra sjónarmiða sem hann er að fjalla um.
Hugtakanotkunin verður gjarnan klisjukennd og ónákvæm. Lesandinn
verður óþyrmilega var við að túlkun á hugmyndafræðilegum skoðanaskipt-
um kemst ekki til skila nema að takmörkuðu leyti ef baksvið umræðunnar
skortir. Ég skal nefna hér fáein dæmi.
í kaflanum „Stóriðja eða strandsiglingar" er gerð grein fyrir ágreiningi
st]órnmálamanna um þessi mál en ég sakna þess að gerð sé grein fyrir fleiri
hliðum þessara flóknu mála sem kallast efling innviða efnahagslífsins. í bók
Ólafs er of lítið gert af því að skoða kringumstæður einstakra mála og þær
forsendur sem menn gáfu sér þegar þeir mótuðu afstöðu sína. Ekki er lýst
uægilega nákvæmlega tillögugerð manna á alþingi og hvað þeir fóru fram á
heldur er málið sett fram í fyrirsagnastíl, t.d. „járnbrautarmálið", „stóriðju-
stefnan" án þess að fara niður í kjölinn á tillögunum. Á sama hátt verða
umræðurnar í meðferð Ólafs takmarkaðar við slíkar klisjur og lesandinn fær
sjaldan tækifæri til að kynnast fínni blæbrigðum þessara mála. Til þess er
höfundur um of bundinn af þeim skoðunarmáta sem hann ásetti sér í upp-
hafi bókarinnar.
Vandamál landbúnaðarins um aldamótin eru einfölduð um of sem and-
svar við eflingu sjávarútvegsins á sviði vinnuafls og fjármögnunar. (Bls. 17)
Olafur talar um að bændur hafi viljað „skakka leikinn" með ýmsum ráð-