Saga - 1989, Síða 236

234
RITFREGNIR
stöfunum og nefnir hann sérstaklega lögin frá 1903 um túngirðingar. Enda
þótt ytri kringumstæður hafi valdið miklum usla voru vandamál landbúnað-
arins ekki síst erfið vegna óleystra félagslegra vandamála auk þess sem
málefni ábúðar og eignarhalds á jarðnæði voru bændum lítill hvati til dáða.
Fullyrðingin um hefðbundna „andúð bænda á sjómönnum" er orðum
aukin. (Bls. 18) Margir bændur reru til fiskjar jafnhliða bústörfum, sbr. hug-
tökin „sjávarbóndi" og „útvegsbóndi". Nær hefði verið að tala um andúð
bænda á sjálfstæðri stétt sjómanna en eins og kunnugt er vöktu sjávarþorpin
litla hrifningu bænda í upphafi.
Ólafur eyðir talsverðu rúmi í að ræða skrif hinna íslensku „georgista" en
þeir gáfu út tímaritið Rétt á upphafsárum þess. 1 stað þess að gera sér mat úr
þeim umfangsmiklu skrifum, sem komu fyrir sjónir almennings um úrbætur
í landbúnaði, er Ólafur nokkuð skjótur til að afgreiða málið með einföldum
hætti. Niðurstaða Ólafs var þessi: „Þetta var jafnaðarstefna í félagslegu tilliti
en byggði á hagfræðilegri hugsun sem var skyldari þankagangi miðalda en
framfaratrú iðnbyltingarmanna." (Bls. 27) Hér bráðvantar umfjöllun um
ástand landbúnaðarins til að setja þessi skrif í rétt samhengi. Málin voru
brýnni en svo að hér sé hægt að taka á þeim með léttúð eins og Ólafur ger-
ir. Ég vil taka eitt dæmi: Landbúnaður á íslandi var enn um 1915 rekinn
„extensíft", þ.e.a.s. jarðir náðu yfir stór landsvæði en ræktun á þeim var
sáralítil. Þetta kallaði Jón Gauti Pétursson „ránbúskap" (Réttur 1915, bls.
159). Skömmu síðar fór í hönd eitthvert stórtækasta átak í ræktunar- og
áveitumálum sem þjóðin kann frá að greina. Ljóst var að þetta var gert af
brýnni þörf og samræmdist í þessu atriði stefnu georgista um „intensífari"
landbúnað.
1 sérstökum kafla (1.5.) um skoðanir Jónasar frá Hriflu tekur Ólafur saman
niðurstöður úr Skinfaxagrein hans ómerktri frá 1915. Grein þessi hét „Sjávar-
útvegurinn" og ber að mínu mati vitni um ríkan skilning höfundar á kjörum
sjómanna hér sem erlendis. Það sem vakti fyrir Jónasi með greininni var að
benda á þau atriði sem eflt gætu sjálfsvirðingu, kjör og samtakamátt sjó-
manna en um þær mundir sem greinin var rituð voru í Reykjavík engin sam-
tök sjómanna, og mörg málefni þeirra voru í miklum ólestri. Rakti Jónas
nokkur atriði sem spilltu samtakamætti sjómanna en benti jafnframt á marg-
víslegar úrbætur sem einkenndust af víðsýni og mannúð. Dálæti Jónasar a
menningararfi sveitanna þjónar í greininni þeim tilgangi að benda sjómönn-
um á nauðsyn félagslegs og menningarlegs þroska andstætt því rótleysi og
ungæðishætti sem honum fannst áberandi hjá þessari nýju stétt. Samantekt
Ólafs bregður upp harla þröngu sjónarhorni á skoðanir Jónasar og atriði eru
tekin úr eðlilegu samhengi. Ólafur skrifar m.a.: „í ritstjómargrein í Skinfaxa
1915 var gengið út frá þeirri kenningu að sjómenn væru yfirleitt andlega van-
þroskaðir og héldu illa saman í lífsbaráttunni." (Bls. 30) Síðar á sömu blað-
síðu er fullyrt að Jónas „hefði lítið álit á alþýðu Reykjavíkur". Það er fullmik-
ið lagt á texta Jónasar að túlka hann sem „kenningu" um vanþroska sjó-
manna. (Jónas notaði reyndar orðasambandið „óþroskaður andlega" en
Ólafur snýr því í „andlega vanþroskaðir".) Jónas bendir á dóm reynslunnar
að fiskimannastéttir í öðrum löndum hafi ekki leitt þjóðimar á neinn hástall