Saga - 1989, Side 239

RITFREGNIR
237
Hugtökin „borgaralegt gildismat" og „gildismat bænda" á bls. 71 eru alveg
óútskýrð og notuð á ógagnrýninn hátt. Sjá einnig bls. 92.
Upphaf kaflans um „Stjórn hinna dreifðu byggða" byggist á kolröngu
sögulegu samhengi. Framsóknarmenn voru ekki að setja hlekki á fólk sem
vildi flytjast á mölina. Miklu fremur var verið að efla virkar aðgerðir til að
landbúnaðurinn gæti mætt nýjum kröfum til þessa atvinnuvegar. Sama stef-
ið er í upphafi kaflans um „Afstöðu Alþýðuflokksins" en með öfugum for-
merkjum; nú er það Alþýðuflokkurinn sem er látinn styðja stjórn sem vildi
hafa verkalýðsstéttina takmarkaða að stærð. (Bls. 94) Að vísu kveður við
annan tón á bls. 114-15 þar sem framsóknarmenn voru árið 1931 orðnir
hlynntari bæjunum en áður.
Ólafur Ásgeirsson hefur með riti sínu lagt inn á ótroðnar brautir í skrifum
um íslenska sögu. Kraftur hugmyndanna sem sögulegs afls á hug hans allan
og segir mér svo hugur að Ólafur vilji andæfa hvers kyns sögulegri nauð-
hyggju, hvort sem hún er runnin frá vissum tegundum marxisma eða annars
staðar frá. Fjörutíu ára söguheimur hugmyndanna í stuttri bók býður hins
vegar upp á mjög knappan frásagnarstíl. Samþjöppun frásagnarinnar veldur
oft því að flókið efni fær um of á sig svip einföldunar. Hæfileiki höfundar til
að gæða frásögn sína lífi og dramatískum blæ fangar lesandann auðveldlega.
Hér birtist í senn styrkleiki og veikleiki bókarinnar. Á bak við hið víðtæka
sögusvið kemur í ljós harla einföld mynd af skoðunum veigamikilla áhrifa-
manna á árunum 1900-1940. Myndin sem Ólafur dregur upp af samskiptum
Alþýðuflokks og Framsóknarflokks fram til 1940 varð höfundi Reykjavíkur-
bréfs Morgunblaðsins (26. febrúar 1989) tilvalið innlegg í umræðu um stöðu
þessara flokka í stjórnmálum síðustu missera.
Bók Ólafs hefur þá ótvíræðu kosti til að bera að þar er viðfangsefnið sett
fram með djörfum og ögrandi hætti sem hvetur til áframhaldandi athugana
°g skoðanaskipta á þessu sviði sögurannsókna. Árangurinn er metnaðarfullt
rit sem vekur margar áleitnar spurningar. Ég hefði hins vegar kosið að sjá
vandaðri úrvinnslu efnisins þar sem höfundur tengdi betur saman viðburði
1 þróun iðnbyltingarinnar og þær hugmyndir sem óhjákvæmilega voru sam-
ofnar slíkum umbrotum.
Iðnbylting hugarfarsins er vönduð bók hvað frágang varðar. Sérstaklega er
mikill fengur í atriðisorða- og nafnaskránum, sem eru mjög ítarlegar. Hins
vegar vantar skrá yfir hinar fjölmörgu myndir sem gæða bókina miklu lífi og
8era hana snotrari fyrir vikið.
Magtíús S. Magnússon